مدیر پایگاه میراث جهانی برج قابوس خبر داد؛
درآینده نزدیک، نانو ذرات به کمک میراث جهانی گنبد قابووس می‌آیند
درحالیکه حدود ۷ سال از ثبت گنبد قابووس در فهرست میراث جهانی می‌گذرد، باتوجه به گسترش رویش درختچه‌ها و علف‌های هرز و گلسنگها در بخش‌هایی از این بنای تاریخی، مدیر پایگاه میراث جهانی برج قابوس از انجام آزمایش‌های نانو برای دفع گلسنگها در آینده‌ای نزدیک خبر داد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، برج گنبد قابوس بنایی تاریخی از سده چهارم هجری است که در شهر گنبد کاووس، شمال ایران در استان گلستان قرار دارد. سبک معماری بنا شیوه رازی است. این بنا که بلندترین برج تمام آجری جهان به‌شمار می‌آید بر فراز تپه‌ای خاکی که نزدیک به پانزده متر از زمین بلندتر است، قرار دارد. بلندای بنا به همراه پی آن ۷۲ متر است. این بنا در سال ۳۷۵ هجری خورشیدی و در زمان پادشاهی کاووس بن وشمگیر و در شهر گنبدکاووس که پایتخت پادشاهان آل زیار آن دیار بود، بنا شد.
برج گنبد قابوس ۱۹ شهریور ۱۳۹۱ در فهرست آثار یونسکو قرار گرفت و ثبت جهانی شد با این وجود طی سال‌های گذشته با چالش‌های متعددی از نم و رطوبت گرفته تا رویش درختچه‌ها و علف‌های هرز در بخش‌هایی از بنا بخصوص در سقف آن روبه رو هستیم، که می‌توان از آن به عنوان فرسایش‌های زیستی این میراث جهانی یاد کرد.
البته طی سال ۹۷، برای بررسی فرسایش، گلسنگها و فضله پرندگان با کوآدکوپتر، عکس‌هایی از بنا گرفته شد و مسئولان درصدد دفع آفات از طریق سم پاشی برآمدند با این وجود این روش‌ها جواب نداد و همچنان با توجه به بارش‌های فصل بهار و رفت و آمد پرندگان به برج قابووس، شاهد رویش درختچه‌ها و علف‌های هرز در این بنا هستیم.
عبدالمجید نورتقانی (مدیر پایگاه میراث جهانی برج قابوس) در خصوص وضعیت و شرایط درختچه‌هایی که در سقف برج قابووس روییده‌اند، گفت: رویش این درختچه‌ها و علف‌ها معمولا فصلی است و با خشک شدن آنها در فصول سرد سال درصدد سمپاشی برای کنترل رویش آنها برآمدیم. با توجه به آنکه بیشتر این علف‌ها به واسطه پرندگان به سقف برج قابووس آورده می‌شوند، سالانه شاهد رویش این علف‌ها روی سقف برج خواهیم بود؛ اما درصدد آن هستیم تا با سمپاشی‌های لازم این درختچه‌ها را از بین ببریم.
او با اعلام خبر انجام تحقیقات و پژوهش‌های دانشگاهی درخصوص انجام پروژه‌های جدید و همسو با دانش روز برای حفظ و احیای بنای گنبد قابووس گفت: بخشی از کار توسط دانشگاه شهید بهشتی انجام شده و گزارش اولیه آن آماده شده و با توجه به آنکه اکنون در بخش فن‌شناسی هستیم تا از این طریق ساختار و معماری بنا را خوانش کنیم، از این رو نیازمند مطالعات پایه‌ای بودیم. این بخش از مطالعات انجام و گزارشات ارائه شد. بخشی از مطالعات نیز به بررسی تاثیرات مواد نانو در حفظ و نگهداری بناهای تاریخی اختصاص داشت.
بر اساس این مطالعات به نتایج خوبی دست یافتیم، به این نتیجه رسیدیم که مواد نانویی وجود دارد که می‌توان از آن در حوزه رطوبت‌زدایی و از بین بردن گل سنگ‌ها استفاده کرد
به گفته مدیر پایگاه میراث جهانی برج قابوس، در حال حاضر شاهد انجام مطالعات ابتدایی هستیم که به مواردی از جمله ساختار بنا، راه‌های ارتباطی آن با تپه و... اختصاص دارد. در این میان، نمونه‌برداری و شناسایی اجزای تشکیل‌دهنده آجر و ملات در بخش‌های مختلف برج با همکاری سازمان زمین‌شناسی انجام شد و مطالعه و شناسایی نانوذرات حلال‌ها و پلیمرهای قابل استفاده برای برج قابوس با توجه به شرایط خاص برج مورد بررسی قرار گرفت.
نانوذرات
او با اشاره به مطالعاتی که در حوزه نانو انجام شده، تصریح کرد: بر اساس این مطالعات به نتایج خوبی دست یافتیم، به این نتیجه رسیدیم که مواد نانویی وجود دارد که می‌توان از آن در حوزه رطوبت‌زدایی و از بین بردن گلسنگها استفاده کرد.
به گفته نورتقانی، کشورهای دیگر، تجربیاتی در خصوص راه‌های مداخله نانوذرات در حفظ و احیای میراث فرهنگی به دست آورده‌اند که ما می‌توانیم از این تجربیات استفاده کنیم. در واقع می‌توان گفته نانوذراتی که می‌توان از آنها در بناهای تاریخی استفاده کرد، شناسایی شده‌اند و قرار است به زودی تست شوند. برای این منظور، با تهیه آجرهای مشابه با آجرهای برج قابوس از بقایای آثار باستانی موجود در محوطه‌های اطراف جهت ساخت پایلوت آزمایشگاهی و بررسی مطالعه پژوهش‌های مشابه در دنیا در خصوص استفاده از فناوری نانو و پلیمرها در مرمت آثار باستانی درصدد بدست آوردن نانوذراتی بر آمدیم که بتواند کمکی باشد تا بتوانیم هرچه بهتر در حفظ و احیای برج قابوس اقدام کنیم. فراموش نشود که در حال حاضر هیچ گونه مداخله‌ای در این میراث جهانی انجام نشده و در حال انجام مطالعات اولیه هستیم. ما همچنین درصدد شناسایی این مهم هستیم که آیا مواد نانو می‌تواند در حفظ و احیای بنای گنبد قابووس موثر باشد یا خیر؟
او خاطرنشان کرد: نباید فراموش کرد که کشورهای دیگر در این حوزه مطالعات گسترده و تجربیاتی داشتند چنانکه اتحادیه اروپا برای بحث گلسنگ‌زدایی از مواد نانو استفاده می‌کند. ما نیز با جمع‌آوری تجارب این کشورها درصدد آزمایش آن روی آجرها هستیم تا ببینیم آیا این نانوذرات روی آجرهای محیط‌های میراثی ما نیز موثر است یا خیر؟
نورتقانی یادآور شد: انجام مذاکرات اولیه با دانشگاه پلی تکنیک میلان ایتالیا جهت عقد تفاهم‌نامه همکاری مشترک در این زمینه است.
بندکشی‌های کف اصلاح شد
طی سال گذشته شاهد افزایش تعداد حشره آتشین Firebug که از آن به عنوان سوسک‌های بال آتشین یاد می‌شد، بودیم. در این راستا، نورتقانی در خصوص وضعیت سوسک‌های آتشین بال در میراث جهانی گنبد قابووس گفت: با سرد شدن هوا تعداد این حشرات به حداقل رسید و این احتمال وجود دارد که با گرم شدن هوا از خواب بیدار شده و بیرون بیایند. اما امیدوار هستیم تعداد آنها کم شود، چراکه بند کشی‌هایی که بین کف و بنا وجود داشت را اصلاح کردیم و این بندکشی‌ها دوباره انجام شدند.
بودجه
ساماندهی بخش آزادسازی شدن شرقی برج قابووس برای راه‌اندازی مرکز تجمعات شهری در نظر گرفته شده بود. در این راستا محوطه‌سازی در حال انجام است. چنانکه به گفته نورتقانی، فاز نخست محوطه‌سازی به اتمام رسیده و فاز دوم آن نیز بعد از تعطیلات نوروز از سرگرفته خواهد شد. این پروژه در دو بخش حریم و عرصه برج قابووس تعریف شده بود که در حال حاضر پروژه‌هایی که در عرصه این میراث جهانی تعریف شده بود از جمله ساماندهی منظر شهری انجام شده. همچنین ساخت آمفی تئاتر روباز به اتمام رسیده و کار همچنان در سال ۹۸ ادامه خواهد داشت. ساختمان گیت ورودی نیز ساماندهی شده است. همچنین قرار بود در حریم درجه یک ساماندهی محوطه را شاهد باشیم که فاز نخست آن در جریان است و در سال ۹۸ فاز ۲ آن به مزایده گذاشته خواهد شد و انجام می‌شود.
به گفته مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد قابووس، بودجه‌ای که در سال ۹۷ به این میراث اختصاص یافته در قالب ملی و محوطه‌سازی در حدود ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان بود که شامل حقوق‌ها و تمام هزینه‌های انجام شده در این میراث جهانی می‌شود. امید است در سال ۹۸ شاهد اختصاص بودجه بیشتری به این میراث جهانی باشیم.
