گردشگری مذهبی؛ فال، تماشا و زیارت

به گزارش خبرنگار ایلنا، گردشگری مذهبی همچون گردشگری تاریخی، ریشه در احساس نیاز انسان به پیوند با «غیر خود» دارد. این «دیگریِ» والا که برآمده از پیوند آدمی‌زاد با نیازهای معنوی دارد، به فرآیندی آئینی و سنت‌گونه بدل شده است که رویه‌ای تکرارپذیر و دائمی دارد. پیروان ادیان مختلف، همه ساله در سراسر جهان در فرآیندی ثابت، گردشگری مذهبی را به عنوان یک سنت دینی واجب به نام «زیارت» به این گونه از توریسم که البته هدفش گردشگری نیست، روی می‌آورند.

اماکن مذهبی در سراسر جهان، در زمان‌هایی خاص در طول سال، به میعادگاه گردشگران مذهبی بدل می‌شوند. یهودیان جهان هر ساله در مراسم‌های آیینی خود در چندین نوبت به مسجدالاقصی و معبد سلیمان در سرزمین‌های اشغالی می‌آیند و به «ندبه» می‌پردازند. مسیحیان کاتولیک نیز برای انجام مراسم‌های عبادی خود دست‌کم یک بار به واتیکان می‌روند که در واقع مرکزیت دینی مسیحیان کاتولیک را با حضور پاپ برعهده دارد. «شهر ممنوعه» یا لهاسا که هم اکنون شصتمین سالگرد اشغال توسط ارتش خلق چین را می‌گذراند، میعادگاه مذهبی بودایی‌ها و برهمائی‌های سراسر جهان است و همه ساله راهبان فراوانی در اعتراض به عدم امکان حضور بودائی‌ها برای انجام فرایض دینی در لهاسا توسط دولت چین، دست به خودسوزی می‌زنند.

مسلمانان سراسر جهان نیز در فرآیندی دینی، که یکی از مناسک اصولی و واجب دین اسلام است، به دو شکل «عمره» و «تمتع» در طول سال اقدام به برگزاری حج می‌کنند. این مراسم دینی که یکی از شلوغ‌ترین و پرمخاطب‌ترین گونه از گردشگری مذهبی در جهان است، سالانه در موسم حج چندین میلیون نفر از مسلمین سراسر جهان را برای مدت حدود یک ماه، به دو شهر مقدس مکه مکرمه و مدینه منوره جلب می‌کند.

البته گردشگری مذهبی مسلمانان فقط به این مورد ختم نمی‌شود و زیارت بقاع و قبور متبرکه ائمه و پیشوایان مذهبی را نیز دربرمی‌گیرد. به‌طور مثال مراسم پیاده‌روی اربعین که به‌طور قطع یک پِلیگریمِنت و راه‌پیمایی طولانی مذهبی محسوب می‌شود، بزرگترین رویداد در حوزه توریسم مذهبی در سراسر جهان بوده که جمعیتی قریب به ۲۰ میلیون نفر از شیعیان سراسر دنیا را به خود جلب می‌کند.

در ایران نیز گردشگری مذهبی، یکی از اصلی‌ترین ارکان مسافرت در میان مردم ایران محسوب می‌شود و شهرهای مذهبی مشهد و قم نیز، به همین جهت از شهرهای بسیار بزرگ و رونق‌یافته در ایران به شمار می‌آیند. البته گردشگری مذهبی در ایران فقط منحصر به مسلمانان نیست و ایران به جز بودیسم، تقریبا اماکن مقدس مهمی در رابطه با تمامی ادیان دارد. به طور مثال مرکزیت گردشگری مذهبی برای صابئین مندائی (پیروان حضرت یحیی) در خوزستان و کنار رود کارون است و آنها همه ساله در زمان مشخصی از سراسر جهان در کنار رود کارون گرد هم می‌آیند و به اعمال مذهبی خود می‌پردازند.

همزمان آرامگاه حضرت دانیال نبی(ع) در شهر شوش، مرکزی برای زیارت یهودیان و پیروان ادیان دیگر است. شایان ذکر ا‌ست، حضرت دانیال(ع) یکی از چهار پیامبر بزرگ دین یهود است.

همچنین وجود کلیساهایی نظیر قره کلیسا و کلیسای ننه مریم در استان آذربایجان غربی و کلیسای وانک در اصفهان، به مراکزی مذهبی برای حضور گردشگران دینی ارمنی، آشوری و گرجی بدل شده است.

زرتشتی‌ها نیز از سرزمین‌های مختلف (به ویژه هند)، هرساله به زیارتگاه چک‌چکو در یزد می‌آیند و به اعمال مذهبی می‌پردازند.

در نهایت این طور به نظر می‌رسد که پتانسیل‌های گسترده ایران برای جذب گردشگران مذهبی، نیاز به کاهش و یا رفع محدودیت برای سرمایه‌‌گذاری افراد مختلف و به ویژه پیروان این ادیان از نقاط مختلف دارد.