نمایشی از ناشناخته‌های هنری در مرکز صبا
بخش طوبای زرین یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر درحالی در موسسه فرهنگی صبا در معرض دید عموم گذاشته شده که بخش هنرهای جدید برای نخستین بار به صورت مستقل فعالیت می‌کند و آثاری با مدیوم‌های مختلف هنری را به نمایش گذاشته است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، بخش طوبای زرین یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر درحالی در موسسه فرهنگی صبا در معرض دید عموم گذاشته شده که بخش‌های دهگانه هنرهای تجسمی درکنار یکدیگر فعالیت می‌کنند. در این میان بخشی تحت عنوان هنرهای جدید برای نخستین بار به صورت مستقل فعالیت خود را آغاز کرده.
قطعا مبحث هنرهای جدید به آن اندازه نو و جدید است که با نام بخش هنرهای جدید ارائه شده است. در این میان اگر بخواهیم به تعریف این واژه بپردازیم، نظرات مختلفی در این خصوص مطرح می‌شود که با گذشته زمان قابل تغییر است.
آزاده گنجه (عضو هیات علمی دانشگاه تهران و داور بخش هنرهای جدید یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی) با اشاره به آنکه نام بخش هنرهای جدید توسط سیاستگذاران و برنامه‌ریزان جشنواره هنرهای تجسمی انتخاب شده است، گفت: من به عنوان داور، زمانی به این بخش ملحق شدم که این نام انتخاب شده بود، بنابراین تعریف خاصی از هنرهای جدید نمی‌توانم ارائه دهم چراکه می‌تواند گستردگی خاصی داشته باشد اما می‌توان از محتوا و آنچه که در این بخش از نمایشگاه در معرض دید عموم گذاشته شده، سخن گفت.
او در پاسخ به این سوال که آیا تعریف جامعی از هنر جدید می‌توان ارائه داد یا آنکه تلفیق همه هنرها با تکنولوژی را تحت عنوان هنرهای جدید می‌شناسند، گفت: از آنجا که همواره در حوزه آکادمیک و دانشگاهی فعال بودم نمی‌توانم نگاهی غیر از نگاه دانشگاهی به تعاریف و واژه‌ها داشته باشم. از این رو در پاسخ به این سوال، در مرحله نخست باید واژه جدید را تعریف کرد. فراموش نکنیم که بسیاری از کارهایی که در جغرافیای ما برایمان جدید است و ممکن است به نظر برخی از هنرمندان، کارهایی نو و جدید به نظر بیاید، در حوزه هنر جدید دنیا نمی‌گنجد، یا حداقل با شیوه‌ای که اکنون در جغرافیای ما به آن پرداخته می‌شود در دنیا اینگونه نیست و اینگونه به آن نگاه نمی‌شود. بنابراین نو و کهنه بودن دارای نسبتی است. از این رو نامگذاری هنر جدید برای این بخش، از نظر من با چند و چون‌های فراوان همراه است.
این استاد دانشگاه با تاکید برآنکه باید ببینیم نگاه هنرمندان دنیا به هنر جدید چیست و نگاه ما چیست، گفت: اگر بخواهیم تعریفی از هنر جدید بیاوریم می‌توان گفت، همان هنری است که در آن از تکنولوژی استفاده می‌شود، مدیوم‌های مختلف در هم ترکیب می‌شود و البته گام‌هایی به جلو برمی‌دارد.
گنجه که دکترای فلسفه زیر مجموعه مطالعات تئاتر را دارد، اذعان داشت: حتا امسال در جشنواره تئاتر فجر نیز بخشی به عنوان دگرگونه‌های اجرایی تئاتر داریم که نام این بخش نیز هر سال تغییر می‌کند. این امر نشان می‌دهد که ما در اندیشه آن هستیم که این بخش‌ها تحت چه عنوانی می‌توانند فعال باشند.
هنرهای جدید، ناشناخته
او انتخاب سه گرایش ویدئو آرت، چیدمان و پرفورمنس؛ برای بخش هنرهای جدید را هوشمندانه عنوان کرد و گفت: طی سال‌های گذشته، بیشترین رشد و تمایل و فعالیت هنرمندان جوان را در این بخش‌ها و گرایش‌ها شاهد بودیم.
داور بخش هنرهای جدید یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی خاطرنشان کرد: هنرجدید و این سه بخش خاص (ویدئو آرت، چیدمان و پرفورمنس)، همچنان ناشناخته هستند و در تعدادی از آثار هم دیده می‌شد که هنوز درک زیادی از این هنر نشده و تصور می‌شد که چون کار جدیدی انجام داده‌اند، حتا اگر در سایر بخش‌های هنرهای تجسمی می‌گنجید، بازهم برای بخش هنرهای جدید ارسال شده بود. به نظرم نیاز است تا آگاهی و دانش هنرمندان نسبت به هنرهای جدید افزایش یابد.
آب و محیط زیست دغدغه هنرهای جدید
گنجه با اشاره به آثاری که در بخش هنرهای جدید یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر به نمایش گذاشته شده است، درخصوص گرایش‌هایی که آثار قوی‌تری در آن ارائه شده است، گفت: در دو حوزه اینستالیشن و پرفورمنس شاهد ارائه آثاری قوی بودیم. با این وجود معتقد هستم، در بخش اینستالیشن کارها قوی‌تری بود. چراکه پرفورمینگ آرت و پرفورمنس و تفکیک آن و اینکه کجا در تئاتر قرار داریم و کجا در پرفورمنس قرار می‌گیریم باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرد و آگاهی‌ها بیشتر شود. اصالت آثار برایمان مهم بود. ایده و چگونگی رشد آن و به اجرا درآمدنش بسیار مهم بود.
گنجه درخصوص موضوعاتی که در بخش هنرهای جدید مورد توجه هنرمندان قرار گرفته بود، اظهار کرد: با وجود آنکه بیشترین آثار ارسالی به بخش هنرهای جدید با موضوعات آب و دغدغه کم بود آب و مسائل محیط زیستی همراه بود اما از آنجا که روی این ایده‌ها به اندازه کافی کار نشده بود تا در قالب هنر جای گیرد، شاهد آثار ضعیفی در این حوزه بودیم.
تکنیک‌هایی برای مخاطب‌گرایی
در دیدار از آثار بخش هنرهای جدید یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی با آثاری روبه رو می‌شویم که عناصر اصلی آن آینه و آینه‌های شکسته هستند. گنجه درخصوص استفاده از آینه و آینه‌های شکسته که انعکاسی از انسان امروزی را در خود به نمایش می‌گذارند، گفت: در این نمایشگاه دو اثر را شاهد هستیم که از آینه و ویدوئو پرژکتور برای بیان هنری خود استفاده کرده‌اند. این آثار به لحاظ تکنیک به یکدیگر شبیه هستند اما به لحاظ بیان بصری، محتوا و نگاه متفاوت هستند. وقتی درباره هنر جدید صحبت می‌شود، مبحث دریافت مخاطب نیز مورد توجه است. هرآنچه که انجام دهیم مخاطب جایی برابر با خالق ایستاده و بخش زیادی از خوانش اثر توسط مخاطب انجام می‌شود. این خاصیت هنرهای جدید است.
او معتقد است: امروزه یکی از دغدغه‌های هنرمندان این است که مخاطب را حتا به لحاظ بصری و فیزیکی، تبدیل به بخشی از اثر خود کنند و او را در خلق اثر هنری خود دخیل کنند.
هنر جدید و هنر مفهومی
این استاد دانشگاه در خصوص تفاوت‌های هنر جدید و هنر مفهومی، اذعان داشت: این دو از هم جدا هستند. تاکنون شاهد اجرای چندین نمایشگاه در حوزه هنر مفهومی بودیم و سال‌هاست این هنر به ایران وارد شده و به آن پرداخته‌اند. نمی‌توان یکی را به دیگری تقلیل دارد. شاید بتوان هنر مفهومی را به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های هنر جدید معرفی کرد. اما هنر جدید تناظر یک به یک با هنر مفهومی ندارد.
رسانه‌های جدید در هنرهای جدید
امیر راد (دبیر رشته هنرهای جدید یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر) نیز در خصوص تعریف بخش هنرهای جدید جشنواره تجسمی فجر، گفت: بخش هنرهای جدید در گذشته به عنوان مدیوم‌های جدید و رسانه‌های جدید شناخته می‌شد. اما ممکن است در افکار عمومی رسانه‌های جدید خیلی شناخته شده نباشد از این رو از واژه هنرهای جدید استفاده شده‌است. ضمن آنکه این واژه نیز درحوزه هنر دارای معناست.
او خاطرنشان کرد: هنرهای جدید مدیوم‌های مختلف دارد که دارای تنوع گسترده‌ایست. از این رو چند مدیوم مانند چیدمان (اینستالیشن)، پرفورمنس آرت و ویدئو آرت را انتخاب کردیم. هنرهای جدید، بخشی جدید در ایران است و آموزش در آن نیز سابقه دار نیست.
راد تصریح کرد: درواقع پرداختن به هنرهای جدید حدود ۵۰ سال سابقه جهانی دارد و ایران نیز از جمله نخستین کشورهایی است که به این حوزه وارد شد و هنرمندان ایران درصدد تجربه کردن مدیوم‌های جدید برآمدند.
این هنرمند با اشاره به آنکه آثار هنری می‌توانند در مدیوم‌ها و رسانه‌های مختلف هنری خلق شوند، یادآورشد: هر هنرمند با توجه به شناختی که به مدیوم‌های مختلف هنری دارد و با توجه به آنچه که می‌خواهد خلق کند، درصدد استفاده از مدیوم‌های هنری برمی‌آید در این میان در آینده حتما با موضوعی در عرصه هنر روبه رو خواهیم شد که مدیوم هنری در آن جایی ندارد.
