طنزنویسی از وقایع اجتماعی جلوتر است/رویداد طنزی که به دنبال خردورزی است

به گزارش ایلنا، رضا رفیع (طنزپرداز) جشنواره طنز را یکی از نیازهای جامعه عنوان کرد و گفت: جشنواره پشتوانه علمی مقوله طنز است و یکی از دلایل اهمیت این جشنواره نامی است که برای آن انتخاب کرده‌اند. البته سنگ بنای این جشنواره بعد از حادثه زلزله بم با شعار «درآوردن لبخند از زیر آوار» شکل گرفت.

سپس محمدعلی علومی (دبیر علمی جشنواره سراسری طنز «چرند و پرند») گفت: من یکی از بانیان و پایه‌گذاران جشنواره‌ای هستم که یکی دو سال بعد از زلزله بم شکل گرفت. ما می‌خواستیم ثابت کنیم بم زنده است. منظور من از بم کل سرزمین ایران بود که در طول تاریخ با بلاهای زیادی روبه‌رو بوده است. من از دوستان خود خواهش کردم تا برای ادامه جشنواره مرا همراهی کنند که آن‌ها نیز بدون هیچ تعللی پذیرفتند.

علومی با اشاره به علت برگزاری این جشنواره گفت: این جشنواره پیش از این، یکی دو سال پس از زلزله بم برگزار شد که البته با تغییر دولت تعطیل شد؛ جشنواره‌ای که در ابتدا با هدف برآوردن خنده از دل ویرانی‌ها، برگزار شد. جشنواره سراسری طنز چرند و پرند به شکلی تداوم جشنواره قبلی است اما تلاش دارد تا با شکلی نو برگزار می‌شود؛ این در حالی است که در سال‌های گذشته وقایع اجتماعی، از طنزنویسی جلوتر بوده است.

این طنزپرداز افزود: امید داریم در سال‌های آینده طنزپردازانی از کشورهای همسایه به عنوان میهمان داشته باشیم. مسئله دیگر که اهمیت بسیاری دارد این است ما حامی و اسپانسری نداشتیم، بنابراین نقطه قوت این جشنواره استقلال آن است و به همین جهت این شعار برای جشنواره انتخاب شده است؛ «هر چه می‌خواهد دل تنگت بگو». هدف ما از برگزاری این جشنواره ترویج فکاهی و رویکرد هستی‌شناسانه طنز است و در نظر داریم تا این جشنواره با حضور طنزپردازانی از ایران و دیگر کشورهای فارسی‌زبان برگزار شود.

علومی همچنین بیانیه این جشنواره را قرائت کرد که به این شرح است:

الف- خرد در مفهوم گسترده خود، گوهری است بی بدیل که اهمیت وجودی و ضروری خود را به طرزی روز افزون ابراز می‌دارد، آن طور که جهان یا باید پیرو رویکردهای گوناگون خردورزی باشد، یا به ناچار غرق در دهشت و هول گردد.

ب-  در سویی از جهان اشخاصی متکی بر سلطه گری و باورهای وحشت‌زای نژادپرستی به طرزی آشکار و پنهان و جهت دست‌یابی به منابع و غنایم بر طبل جنگ با جهانیان می‌کوبند و در دیگر سو، گروه‌هایی مانند داعش با فرهنگ عشایری ما قبل مدرن، گویی برآمده از گورستان.

پ-  از ارسطو به بعد، معمولاً کمدی و طنز را در مقامی فروتر از تراژدی محسوب کرده‌اند. اینک جهان به شکل جنایتکاری فرتوت چون دراکولا یا دوالپا درآمده است با ابعادی غول‌آسا و زشت از شکنجه و قتل که در ضمن ادعاهای خنده‌آوری در دفاع از مدنیت و یا مانند داعش به طرزی شوم، چندش‌آور و مضحک ادعای دفاع از رستگاری را دارد. باری طنز گروتسک شکل گرفته و به شکل زندگی روزمره بخش قابل توجهی از مردم جهان درآمده و شرایط جهانی چنان است که مشکل می‌شود طنز ننوشت.

ت- امّا این همه چه ربطی به مردم ما دارد؟ (تو کز محنت دیگران بی غمی/نشاید که نامت نهند آدمی). مردم ما به سبب سابقه قدیم و قوی در تمدن و فرهنگ در انواع رویکردهای طنز آثار درخشانی خلق کرده‌اند. قسمت‌هایی از گاتها و یشتهای اوستا (یکی از کهن‌ترین متون مکتوب جهان)  بیانگر طنز موقعیت و طنز کلام است. قسمت‌هایی از شاهنامه که براساس تاریخ‌های باستانی ایران نگرش یافته نیز از انواع طنز بهره‌مند شده است.

در ادامه این بیانیه آمده است: در هنگامه ایلغار مغول و تیمور بود که عطار با روانه کردن دیوانه‌هایش به اجتماع آشفته و مولانا در بعضی از حکایت‌های مثنوی و سعدی و عبید زاکانی، در بحران‌هایی شبیه رویکردهای داعش کنونی، پایه‌های زودهنگام طنز اجتماعی را در نقد و انتقاد از جور حکام و جهل عام پی ریختند. حافظ و خیام رویکردی هستی‌شناسی و فلسفی در طنز داشتند. مثلاً این رباعی خیام نمونه‌ای از آمیختگی طنز و تراژدی با رویکردی فلسفی است: «آنان که محیط فضل و اداب شدند/در جمع کمال شمع اصحاب شدند/ ره زین شب تاریک نبردند به روز/ گفتند فسانه‌ای و در خواب شدند.

طنز جدید ایران با آثار درخشانی از دهخدا، سیداشرف الدین حسینی (نسیم شمال)، جلیل محمد قلیزاده و دیگران، انسان عادی کوچه و بازار را موضوع ادبیات قرارداد تا با سلاح طنز به مقابله ستم ستمگران حاکم و جهل عوامی برود که شاه را سایه خدا می‌دانست. اما آن کارکرد فاخر طنز با رویکردهای فلسفه و تعیین جایگاه انسان در پیچیدگی روابط هزاران ساله اجتماعی و غلبه ادراکات تبه‌گون برانسان مسخ شده در حاشیه واقع شد مگر در معدود آثار طنزی از مرحوم هدایت، بهرام صادقی، ساعدی و مجابی و رمان «موسیقی عطر گل سرخ» از شادروان عمران صلاحی و ... .

در ادامه این بیانیه به اهداف برگزاری جشنواره سراسری طنز اشاره و تصریح شده است: یکی از اهداف این جشنواره پرورش استعدادهای جوان در طنزنویسی و کاریکاتور است که به این امر مهم توجه دارند و اتفاقاً تعدادشان هم کم نیست. چرا که یکی از منزلگاه‌های قدرتمند طنز، ادراک و بیان فاصله میان امر واقع، انسان چنان که هست با آرزوها یا رویکردهایی است که برای انسان دست‌یافتنی و حتی جزوی از وظایف و تعریف‌های اوست. چنین رویکردی در طنزهای مثنوی بارها دیده می‌شود و به طرزی شگفت‌انگیز همین موضوع در خیلی از لطیفه‌های عبید زاکانی و لطیفه‌های منسوب به ملانصرالدین نیز بارها بیان شده است. فکاهی‌نویسی باز یکی از موضوع‌های گم شده یا کمرنگ در ادبیات طنز جدید ایران است. در حالی که از باب مثال داستان فکاهی «من و عینکم» از رسول پرویزی، پس از دهه‌ها هنوز هم بینش انسانی و در ضمن فکاهی و خنده‌آور خود را حفظ کرده است. پس یکی دیگر از اهداف جشنواره «چرند و پرند» کوشیدن در جهت تولد مجدد فکاهی‌نویسی است که فی نفسه می‌تواند مقابله‌ای ادبی با افسردگی عام نیز باشد.

دبیر علمی جشنواره خاطرنشان کرد: امیدواریم میهن ما از این به بعد شاهد شادی و خوشحالی باشد. ما از طنزپردازان برجسته کرمانشاه دعوت کرده‌ایم تا در این جشنواره شرکت کنند.

در ادامه علومی درباره انتخاب عنوان "چرند و پرند" برای این جشنواره بیان کرد: واقعیت این است که رؤسای قدرتمند  جهان چیزی جز چرند و پرند ننوشته‌اند و نگفته‌اند؛ همان‌طور که بقال سر کوچه نیز چیزی جز چرند و پرند نمی‌گوید.

علیرضا گیلان‌پور (دبیر اجرایی جشنواره) به برگزاری این جشنواره در 16 و 17 اسفندماه و ایامی که مصادف با فوت دهخدا است اشاره کرد و گفت: ما هر آن‌چه را می‌خواهیم در شعارمان که شعری از مولاناست آورده‌ایم و نیازی به حرف نیست.  جشنواره با نام دهخدا گره خورده است و مراسم پایانی جشنواره همزمان با سالروز فوت دهخدا برگزار می‌شود.

علیرضا گیلانپور با تأکید بر این که جشنواره به همت منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید برگزار می‌شود، افزود: جشنواره سراسری طنز "چرند و پرند" نخستین رویدادی است که کاملا مستقل برگزار می‌شود و قرار است به استقلال خودش ادامه دهد و روی پای خود بی‌ایستد.

او با این توضیح که جشنواره با موضوع آزاد و در 6 بخش شعر، نثر، داستان کوتاه، مقاله، کاریکاتور و استندآپ کمدی برگزار خواهدشد، گفت: معرفی و استفاده بی‌بدیل از توان‌مندی‌ها در زمینه‌های تاریخ فرهنگ و هنر فاخر این مرز و بوم و ایجاد بستری مناسب برای تقویت و ظهور استعدادهای هنری و ادبی در حوزه طنز از اهداف برپایی این رویداد محسوب می‌شوند.

دبیراجرایی جشنواره با بیان این که آثار منتخب در قالب کتاب منتشر می‌شوند، اضافه کرد: آثار منتخب در گروه‌های وابسته به جشنواره در فضای مجازی بازنشر خواهندشد. هر فردی نیز می‌تواند هم‌زمان در همه بخش‌ها شرکت کند.

برگزاری جشنواره "چرند و پرند" پس از ۱۲ سال

فراخوان نخستین جشنواره سراسری طنز «چرند و پرند»

نخستین جشنواره سراسری طنز چرند و پرند به همت منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید با موضوع آزاد در شش بخش با هدف معرفی و استفاده از توانمندی‌ها در زمینه‌های تاریخ فرهنگ و هنر فاخر و ایجاد بستری مناسب برای تقویت و ظهور استعدادهای هنری و ادبی در حوزه طنز برگزار می‌شود. 

این جشنواره در بخش‌های شعر، نثر، داستان کوتاه، مقاله، کاریکاتور و استندآپ کمدی برگزار می‌شود. هنرمندان برای شرکت در این جشنواره می‌توانند حداکثر دو اثر در رشته‌های یاد شده ارسال کنند و در بخش شعر نیز سه شعر قابل دریافت است.

طبق اعلام دبیرخانه،‌ آخرین مهلت ارسال اثر تا 20 دی‌ماه اعلام شده و نتایج آثار راه‌یافته نیز تا 25 بهمن‌ماه اعلام خواهد شد. همچنین دبیرخانه این جشنواره در نظر دارد تا نمایشگاهی با محوریت آثار کاریکاتور در دهم تا هفدهم اسفندماه برگزار کند. اختتامیه این جشنواره نیز با یادی از زنده‌یاد علی‌اکبر دهخدا روزهای شانزدهم و هفدهم اسفندماه در ارگ جدید بم برگزار می‌شود.

بنا بر نظر داوران، برای هر بخش یاد شده به سه نفر جوایزی به این شرح اهدا می‌شود:

نفرات اول: تندیس جشنواره و دیپلم افتخار و مبلغ 50 میلیون ریال

نفرات دوم: تندیس جشنواره، لوح سپاس و مبلغ 40 میلیون ریال

نفرات سوم: تندیس جشنواره، لوح تقدیر و مبلغ 30 میلیون ریال.

علاقه‌مندان می‌توانند آثار خود را در رشته‌های اعلام شده به نشانی تهران، خیابان شهید مطهری، منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید ارسال و یا برای کسب اطلاعات بیشتر به پایگاه اطلاع‌رسانی جشنواره به نشانی www.charandoparand.ir مراجعه کنند.