مقایسه مقام حافظ در شعر با شجریان در موسیقی

به گزارش ایلنا، به مناسبت بزرگداشت یادبود حافظ شیرازی، رونمایی از آلبوم «حافظ خوانیِ» علی رستمیان با حضور جمعی از هنرمندان عرصه موسیقی و صاحبنظران عرصه ادبیات، شامگاه جمعه ۲۰ مهر در سالن خلیج فارس فرهنگسرای نیاوران برگزار شد.

در ابتدای این مراسم که از جمله حاضران در آن می‌توان به صدیق تعریف، حسین الهی‌قمشه‌ای، علی رستمیان، شاهد الهی‌قمشه‎ای، سیما مافیها، فرامرز نیکنام، سیدعباس سجادی، اسرافیل شیرچی، کورش متین، علیقلی محمودی‌بختیاری، فاضل جمشیدی، محمد بهرامی، مهران مهرنیا، علی جهاندار، مرتضی گودرزی، بهروز مبصری، سهیل محمودی و... اشاره کرد، سیدعباس سجادی (مدیر عامل بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران) با ذکر این مطلب که روز حافظ  یکی از شریف‌ترین، عزیزترین و دوست‌داشتنی‌ترین روزها است، گفت:  چه شایسته که در مهرماه مقام حافظ، هنرمند و شاعری سراسر مهر، بزرگ داشته می‌شود.  

سجادی در ادامه افزود: حافظ خلاصه خوبی‎های شعر ماست. ما می‌توانیم چکیده شعر پارسی را در آثار حافظ ببینیم. امروز آلبوم «حافظ خوانی» علی رستمیان هم رونمایی می‎شود که در این میان شاید اشاره‌ای به موسیقی هم خالی از لطف نباشد. اگر بخواهیم تعبیری امروزی از حافظ و آن هم در حوزه موسیقی ارائه دهیم می‎توانیم جایگاه والایی را که استاد محمدرضا شجریان در حوزه موسیقی دارد با جایگاه حافظ در شعر و  ادب مقایسه کنیم. بسیاری از افراد این تعبیر را به کار برده‎اند و من نیز توفیق داشتم تا در مقاله‎ای که در مجله هنر موسیقی به مناسبت بزرگداشت استاد شجریان منتشر  شد،  با عنوان «رستاخیز شعر در آوای سیاوش»، به این نکته  اشاره کنم.

پس از صحبت‎های سجادی، فرامرز نیکنام ضمن حضور در جایگاه طی سخنانی گفت: ما امروز به مناسبت روز حافظ، یکی از مفاخر ایران زمین و نیز رونمایی از آلبوم «حافظ خوانی» علی رستمیان که به همین مناسبت تهیه شده، گرد هم آمده‌ایم. من سال‎ها با علی رستمیان نشست و برخاست داشته‎ام و می‎توانم بگویم او با خود و جهان پیرامونش به صلح رسیده است. او آدمی آرام، مهربان، متین، بی‌تکبر و دوست‌داشتنی است. علی رستمیان محضر  اساتیدی چون  تاج، کسائی و ... را درک کرده است اما ایشان تمام امکانات اصفهان را رها کردند و  آمدند تا در محضر اساتید بزرگی مثل پایور، شهناز و ... باشند.

او افزود: امروز به مناسبت رونمایی از آلبوم هنرمندی گردهم آمده‌ایم که غرور و خودخواهی در صدایش نیست و مهرورزی را به مخاطبش عرضه می‌دارد. او ردیف‎ها را رعایت می‎کند و اگر این ردیف‌خوانی توام با مهرورزی نباشد تاثیری که باید و شاید را نخواهد گذاشت. 

نیکنام در ادامه با ذکر نام محمدرضا شجریان افزود: رستمیان با محمدرضا شجریان رابطه‌ای شمس و مولاناوار داشتند، آرزو می‎کردم که ای کاش استاد هم در جمع امشب ما می‌بود چراکه این دو دوستی و صمیمیت خاصی با هم دارند.

سخنران بعدی مراسم علیقلی محمودی‌بختیاری بود. او در ابتدای سخنان خود از برگزارکنندگان چنین مراسمی که برای بزرگداشت فرهنگ و هنر ایران برگزار می‌شود قدردانی کرد و گفت: امروز روز حافظ است و باید درباره این شاعر گرانقدر حرف بزنیم. می‎توان به یقین گفت که هیچ خانه‌ای در ایران نیست که دیوان حافظ در آن نباشد. اما با افسوس باید بگویم که بسیاری از تحصیل‌کردگان ما امروز حافظ و اشعارش را نمی‎شناسند. من پنجاه سال پیش آثار گوته و نیچه درباره حافظ به دستم رسید و وقتی این آثار را خواندم به ویژه اثر گوته را شگفت‌زده شدم از تسلط و شناخت گوته نسبت به حافظ. شناختی که او به دست آورده بود حتی متاسفانه مصححین حافظ هم بدان دست نیافته‌اند. شعر حافظ تمامی حیرت است و شناخت حافظ کار هر کسی نیست. نیچه هم می‌گوید من فارسی را یاد گرفتم تا حافظ بخوانم. این‌ها را گفتم که بگویم فقط ما ایرانی‌ها نیستیم که حافظ را دوست داریم، حافظ شخصیتی جهانی است و تمام دنیا دوستش دارند. زبان حافظ زبانی شیرین و دوست‌داشتنی دارد. حافظ واژه‌ها را به شکلی هنرمندانه به کار گرفته به گونه‎ای که حتی شاعران بلند مرتبه‌ای چون مولانا و سعدی هم نتوانستند در معنابخشی به واژگان زبان فارسی همچون حافظ عمل کنند.

بختیاری در خاتمه سخنان خود گفت: ما بزرگانی داریم که فقط به ایران و این محدوده فکر نمی‎کردند و در آن روزگار، جهانی می‌اندیشیدند  و حافظ یکی از آن‌هاست.

در ادامه مراسم، بهروز مبصری به نقد آلبوم «حافظ خوانی» پرداخت و گفت: امروز آلبوم «حافظ خوانی» رونمایی می‎شود و خوب است به مکتب آوازی اصفهان بپردازیم. در این مکتب تاکید خوانندگان روی ویژگی‎ها و نکات شعری و مناسب‌خوانی و درک مفاهیم شعری است. در این مکتب توجه کمتری به تصنیف‌خوانی شده است. استاد بزرگ جلال تاج اصفهانی با توجه به پیشینه بیش از شصت ساله ایشان چیزی در حدود ده، دوازده تصنیف بیشتر ندارد یا استاد ادیب خوانساری فکر می‎کنم فقط دو یا سه تصنیف دارند. علی رستمیان، خواننده‎ای که خود اهل اصفهان و برآمده مکتب اصفهان است در آلبوم «حافظ خوانی» تصنیف کار کرده و آن هم شعر حافظ. او اشعار حافظ را به سادگی خوانده و این هم کار هر کسی نیست. ساده خواندن نیازمند سیر و سلوکی است که رستمیان به آن مرتبه رسیده است. اشعار انتخاب شده در این اثر هم به شکلی خاص هستند و جناب رستمیان برای انتخاب این اشعار مطالعه طولانی داشته‎اند.

او افزود: در این اثر کار ارکسترال بسیار خوبی انجام شده و همچنین از ساز دودوک در این اثر استفاده شده که از معدود آثاری است که از این ساز استفاده کرده  که بسیار هم حرفه‌ای استفاده شده، دودوک همان ساز  بالابان است که مربوط به ایل شاهسون و هموطنان ترک زبان است. سنتور هم محوریت این اثر را شکل داده که نوازنده به زیبایی و مهارت هر چه تمام‌تر آن را نواخته است. در این آلبوم  ماهیت موسیقی ایرانی  حفظ شده و می‎بینیم که آهنگساز هارمونی را خوب می‎شناسد و هم موسیقی غربی را می‎شناسد و هم موسیقی ایرانی را. در نهایت خلاقیت در آهنگسازی و نیز انتخاب اشعار با دقت در این اثر به پیشرفت این اثر کمک کرده و آن را شنیدنی ساخته است.

بخش بعدی مراسم به صحبت‎های کورش متین در نقد آلبوم «حافظ خوانی» اختصاص داشت. متین در بخشی از صحبت‌هایش با ذکر این مطلب که رستمیان به جز این که اثری موسیقایی آماده کرده  باشد  خوانشی از یک پیشامتن را نیز از حافظ در اختیار ما قرار داده گفت: این اثر با آثار دیگر موسیقی ایرانی متفاوت است. 

او با تمجید از طراحی جلد آلبوم «حافظ خوانی» که توسط اسرافیل شیرچی صورت گرفته است، گفت: تنظیم‌کننده اثر آقای فاضل احساس و درک بسیار درستی از ملودی‌های مد نظر رستمیان داشتند و توانستند فضایی را که می‎خواهند به وجود بیاورند. باید اذعان کنم که این آلبوم تنظیم دلنشینی دارد. همچنین نقش ساز سنتور در این اثر بسیار پررنگ است و  در واقع در این اثر  گفتمانی بین سنتور و دیگر سازها شکل گرفته است. هنرمند سنتورنواز،  محمدرضا رستمیان، اجرایی بسیار قدرتمندانه داشته است و  ریتم‌ها را به درستی و دقت و به زیبایی هرچه تمام‌تر نواخته است.

پس از صحبت‎های کورش متین، سهیل محمودی (شاعر معاصر) شعری را به مناسبت روز حافظ برای حاضران قرائت کرد.    

در پایان مراسم علی رستمیان به درخواست حضار با حضور روی سن  آوازی خواند و سپس از  آلبوم «حافظ خوانی» رونمایی شد.