در گفت‌وگو با سیدمحمد بهشتی و مهدی حجت مطرح شد:
میراث‌فرهنگی و گردشگری نیازمند ثبات مدیریت است/نگران تغییر اساسنامه به سمت گردشگری هستیم
با تصویب طرح تبدیل سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به وزارتخانه، برخی روسای قبلی این سازمان اعلام کردند: این سازمان نیازمند ثبات مدیریت است و تغییر پیاپی مدیران خسارت‌بار خواهد بود. آنها درعین حال معتقد هستند وزارتخانه شدن تاثیری بر نوع برداشت و اقدامات در زمینه میراث‌فرهنگی ندارد و از آنجا که مجلس خواستار اساسنامه جدید شده، این نگرانی وجود دارد که اساسنامه جدید به سمت گردشگری گرایش پیدا کند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، شاید بتوان شکل‌گیری سازمان گردشگری را به نیم قرن پیش ربط دارد. زمانی که تعداد گردشگران ورودی افزایش یافت و این نیاز احساس شد که لازم است «اداره سیاحان خارجی و تبلیغات» درصدد معرفی ایران برآید. این اداره برای اولین بار از سال ۱۳۱۴ در وزارت داخله (وزارت کشور) کار خود را آغاز کرد. بعد از شهریور ۱۳۲۰، اداره مذکور جای خود را به «شورای عالی جهانگردی» داد که زیرنظر وزارت کشور بود و در نهایت در سال ۱۳۴۲ هیأت وزیران تأسیس «سازمان جلب سیاحان» را تصویب و این سازمان رسماً کار خود را آغاز کرد.
در سال ۱۳۵۳ با الحاق سازمان جلب سیاحان در وزارت اطلاعات این وزارتخانه به عنوان «وزارت اطلاعات و جهانگردی» تغییر نام یافت و با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ «وزارت ارشاد اسلامی» از ادغام وزارتخانه‌های «اطلاعات و جهانگردی» و «فرهنگ و هنر» تشکیل شد و تمامی وظایف مربوط به امور سیاحتی، زیارتی، ایرانگردی و جهانگردی در قالب معاونت امور سیاحتی و زیارتی در این وزارتخانه سازماندهی شد. سپس به موجب مصوبه شورای عالی اداری، تمامی وظایف و مأموریت‌های معاونت امور سیاحتی و زیارتی در وزارت ارشاد به «سازمان ایرانگردی و جهانگردی» منتقل شد تا در قالب سازمان به فعالیت خود ادامه دهد.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی ۲۳ دی ماه سال ۸۲ رای دادند که سازمان‌های میراث فرهنگی کشور و ایرانگردی و جهانگردی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جدا و از ادغام آنها "سازمان میراث فرهنگی و گردشگری" با تمامی اختیارات زیر نظر رییس‌جمهور فعالیت خود را آغاز کند.
درحالی که سازمان ایرانگردی و جهانگردی در آن سال‌ها کار خود را ادامه می‌داد، در تاریخ ۱۰/۱۱/۱۳۶۴ به موجب قانون، سازمان میراث فرهنگی شکل گرفت. براساس این قانون، به وزارت فرهنگ و آموزش عالی اجازه داده شد تا از ادغام ۱۱ واحد پراکنده در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیز وزارت فرهنگ و آموزش عالی، سازمان میراث فرهنگی را به صورت سازمانی وابسته به خود تشکیل دهد.
اما در سال ۱۳۷۲ بود که شورای عالی اداری به پیشنهاد سازمان امور اداری و استخدامی کشور و به منظورهماهنگی و افزایش کارایی و اثربخشی سازمان میراث فرهنگی کشور و تمرکز در مدیریت دستگاه‌های فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی کشور از وزارت فرهنگ و آموزش عالی منفک و به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ملحق شد.
با این وجود نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی ۲۳ دی ماه سال ۸۲ رای دادند که سازمان‌های میراث فرهنگی کشور و ایرانگردی و جهانگردی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جدا و از ادغام آنها "سازمان میراث فرهنگی و گردشگری" با تمامی اختیارات زیر نظر رییس جمهور فعالیت خود را آغاز کند. با تصویب این قانون وظایف حاکمیتی سازمان ایرانگردی و جهانگردی به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری منتقل و وظایف اجرایی و امور تصدی آن با همه امکانات، نیروی انسانی، اموال و دارایی‌ها، تعهدات و اعتبارات در قالب یک شرکت دولتی با عنوان شرکت توسعه ایرانگردی و جهانگردی به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وابسته شد.
با تصویب شورای عالی اداری در یکصد وسی امین جلسه مورخ ۱۶/۱/۸۵ به منظور تقویت و توسعه صنایع دستی کشور و ایجاد هماهنگی با سیاست‌های توسعه صنعت گردشگری، سازمان صنایع دستی ایران با تمام وظایف، اختیارات، مسوولیت‌های قانونی، دارایی‌ها، تعهدات، اعتبارات، امکانات و نیروی انسانی از وزارت صنایع و معادن منتزع و در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ادغام و به «سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» تغییر نام یافت.
پس از ۱۵ سال نمایندگان مجدد رای به وزارتخانه شدن دادند
پانزده سال از زمانی که نمایندگان مجلس شورای اسلامی تصویب کردند که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با تمامی اختیارات زیر نظر رییس جمهور فعالیت خود را آغاز کند، می‌گذرد. طی این سال‌ها این معاونت ریاست‌جمهوری ۱۰ رییس را بر صندلی خود دید که اغلب با گرایش سیاسی بر این مسند تکیه زدند. سازمانی که قرار بود گام در راه تخصصی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بگذارد، طی این سال‌ها با تغییر و تحولات فراوان روبه رو شد و در نهایت در تاریخ ۱۷ مردادماه ۱۳۹۷ با ۱۳۷ رأی موافق از ۱۹۵ نماینده حاضر در صحن مجلس شورای اسلامی، طرح تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزراتخانه تصویب شد.
روسای سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از ابتدا تاکنون
مهدی حجت نخستین کسی بود که به عنوان رییس سازمان میراث و گردشگری کار خود را در سال ۱۳۶۶ آغاز کرد و تا ۱۳۷۰ در این مسند باقی ماند. اکبر زرگر نیز از ۱۳۷۱ الی ۱۳۷۳ و مهندس سراج‌الدین کازرونی از سال ۱۳۷۲ الی ۱۳۷۶ در این مسند فعالیت کردند. در سال ۱۳۷۶ بود که سید محمد بهشتی به ریاست این سازمان رسید و تا سال ۱۳۸۳ و پس از تصویب نهایی نمایندگان مجلس در این مسند باقی ماند.
شاید بتوان از حسین مرعشی به عنوان نخستین کسی نام برد که به صورت رسمی از سال ۱۳۸۳ به عنوان معاون رییس جمهور کار خود را در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری آغاز کرد. او تا سال ۱۳۸۴ در این مسند باقی ماند تا آنکه در سال ۱۳۸۴ اسفندیار رحیم مشایی رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شد و تا ۴ سال بعد در این مسند باقی ماند. در سال ۱۳۸۸ بود که حمیدرضا بقایی سکاندار معاونت ریاست جمهوری شد و ریاست او تا سال ۱۳۹۰ ادامه یافت. در آن سال روح الله احمدزاده کرمانی و میرحسن موسوی ریاست سازمان را برعهده گرفتند و پس از آن محمد شریف ملک‌زاده تا سال ۱۳۹۱ رییس سازمان میراث و گردشگری بود. در شهریورماه ۱۳۹۲ بود که محمدعلی نجفی معاون رییس جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شد اما ریاست او در دی ماه ۱۳۹۲ به پایان رسید و مسعود سلطانی فر سکاندار این کشتی شد که تا سال ۱۳۹۵ ادامه یافت. زهرا احمدی پور نیز در آبان ماه ۱۳۹۵ بر مسند ریاست نشست و در نهایت سکان این سازمان به دست علی اصغر مونسان رسید.
طی این سال‌ها سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با تغییر و تحولات فراوان همراه بود. تغییر پیاپی مدیران و روسای سازمان که آسیب‌های فراوان را متوجه این حوزه تخصصی کرد.
سه حوزه متجانس، در قالب وزارتخانه ماموریت خود را ادامه دهند
سیدمحمد بهشتی (رییس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری) از جمله معدود روسای سازمان میراث و گردشگری است که در سال‌های پایانی ریاستش در سازمان میراث فرهنگی به ادغام با گردشگری رسید. او در گفتگو با ایلنا گفت: وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، مزیت‌هایی دارد که باید از فرصت ایجاد شده استفاده شود.
او درخصوص مهمترین مزیت‌های وزارتخانه شدن میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: این امکان ایجاد می‌شود که بتوانیم بین سه موضوع میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که با ادغام یک عنوان را پیدا کرده‌اند و در طول سال‌های گذشته مشخص شده‌است که در عین آنکه با یکدیگر ربط دارند، اما تجانس ندارند، هماهنگی ایجاد کنیم. طی این سال‌ها به دلیل تجانس نداشتن این حوزه‌ها در نحوه اداره آنها اختلال بوجود آمد، اکنون این فرصت ایجاد شده تا این حوزه‌ها بتوانند در قالب وزارتخانه استقلال پیدا کنند و به ماموریت‌های خود ادامه دهند.
او که این روزها به عنوان رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فعالیت دارد، ادامه داد: البته در قانونی که تصویب شد، موانعی برای استفاده از بخش‌های سه گانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وجود دارد که می‌توان با استفاده از مفاد قانونی آنرا برطرف کرد.
بهشتی درخصوص موانع موجود توضیح داد: در این مصوبه آمده که وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری امکان توسعه تشکلاتی و جذب نیرو ندارد. البته دولت این امکان را دارد که لایحه‌هایی ارائه دهد که این موانع حل شود.
او با اشاره به آنکه قاعدتا در بودجه نیز شاهد تغییرات خواهیم بود، تصریح کرد: به لحاظ ساختاری سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که ماهیتا با یکدیگر متفاوت هستند باید بتوانند ساختار تشکیلاتی متناسب با خود را داشته باشند و به تبع آن منابعی که در اختیار آنها قرار می‌گیرد باید متناسب با ماموریت‌هایشان باشد.
به گزارش ایلنا، در ماده واحده مصوبه مجلس آمده است: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با کلیه اختیارات و وظایفی که موجب قوانین و مقررات دارا می‌باشد با رعایت بند(د) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶/۸/۷ با اصلاحات و الحاقات بعدی و بند (الف) ماده (۲۸) قاننون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۵/۱۲/۱۴و بدون توسعه تشکیلات و افزایش نیروی انسانی به «وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایه دستی» تبدیل می‌گردد و بار مالی ناشی از تغییر عنوان از محل منابع داخلی و صرفه‌جویی تأمین خواهد شد.
تغییر مدیریت‌ها خسارت بار است
رییس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همچنین به تغییراتی که طی سال‌های گذشته متوجه این سازمان بود، اشاره کرد و گفت: اینکه طی دوره ریاست جمهوری گذشته و اکنون شاهد بی‌ثباتی در مدیریت سازمان میراث و گردشگری هستیم، خسارت بار است. اگر قرار باشد در فعالیت سه حوزه مذکور شاهد گشایش باشیم، تحقق این مهم منوط به ثبات مدیریت است. تحقق این مهم نیز منوط به آن است که با این دستگاه، غیرسیاسی برخورد کنیم و نگاه تخصصی به آن داشته باشیم؛ همانگونه که قبول داریم باید به سازمان محیط زیست و سازمان انرژی هسته‌ای نگاه تخصصی داشته باشیم.
طی دوره ریاست جمهوری گذشته و اکنون شاهد بی‌ثباتی در مدیریت سازمان میراث و گردشگری هستیم، خسارت بار است. اگر قرار باشد در فعالیت سه حوزه مذکور شاهد گشایش باشیم، تحقق این مهم منوط به ثبات مدیریت است.
بهشتی در پاسخ به این سوال که آیا با تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزارتخانه، می‌توان این امید را داشت که این بخش به یک وزارتخانه تخصصی تبدیل شود، گفت: انسان به امید زنده است. حتا با تبدیل سازمان به وزارتخانه می‌توانیم نگاه تخصصی به این حوزه داشته باشیم و ثبات مدیریتی در آن داشته باشیم.
نمایندگان درصدد نظارت بر میراث هستند
مهدی حجت (نخستین رییس سازمان میراث و گردشگری) نیز در گفتگو با ایلنا به این نکته اشاره داشت: تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزارتخانه هیچ تاثیری بر نوع برداشت و اقداماتی که در زمینه میراث فرهنگی می‌شود، ندارد. در جهت‌گیری‌هایی که اکنون در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شاهد هستیم تغییری ایجاد نخواهد شد.
او علت تصویب وزارتخانه شدن مجلس را در این مهم دانست که مجلس تمایل دارد بتواند شخصی که ریاست بخش میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برعهده دارد را، انتخاب کند و رای مثبت یا منفی به انتخاب او بدهد. حال ممکن است بسیاری از نماینگان بر این عقیده باشند که بهتر است نظارت و کنترل بیشتری در این سازمان داشته باشند و برخی هم به دنبال آن باشند که وقتی وزیر را خودشان انتخاب کردند بتوانند به حوزه انتخابی خود رسیدگی بیشتری به لحاظ میراث فرهنگی و گردشگری داشته باشند.
زمانی که نیروی فعال در بخش میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تغییر نکند، ادارات همان باشد و روابط گذشته ادامه یابد با وزارتخانه شدن هم در محتوا، نگاهی که به میراث فرهنگی داریم، نقش و جایگاه آن در جامعه و فرنگ ملی کشور تاثیری رخ نخواهد داد
فقط سربرگ‌ها تغییر خواهد کرد
حجت خاطرنشان کرد: زمانی که نیروی فعال در بخش میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تغییر نکند، ادارات همان باشد و روابط گذشته ادامه یابد با وزارتخانه شدن هم در محتوا، نگاهی که به میراث فرهنگی داریم، نقش و جایگاه آن در جامعه و فرنگ ملی کشور تاثیری رخ نخواهد داد. فقط سربرگ‌ها تغییر خواهد کرد و از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تغییر خواهد کرد.
او با اشاره به آسیبی که وزاتخانه شدن میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌توان به این حوزه‌ها وارد کند، گفت: ممکن است مجلس، دولت و کشور احساس کند در خصوص میراث فرهنگی، خدمتی انجام داده در صورتی که هیچ خدمتی انجام نشده. تامدت‌ها می‌گویند که خدارا شکر که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزارتخانه تبدیل کردیم. در چنین شرایطی به مسائل اصلی و واقعی که باید به داد میراث فرهنگی برسیم و بدانیم که فرهنگ امروز چگونه باید از مجموعه میراث فرهنگی استفاده کنیم، توجه نمی‌شود.
نگران تغییر اساسنامه هستیم
رییس سابق سازمان میراث و گردشگری خاطرنشان کرد: حتا ممکن است خطری بیش از این داشته باشد. چراکه تاکنون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با اساسنامه میراث فرهنگی اداره می‌شد و اکنون در قانونی که تصویب شده بر لزوم نوشته شدن اساسنامه جدید تاکید شده است. باتوجه به گرایش‌های امروز که به گردشگری و مباحث اقتصادی و اشتغالزایی آن تاکید می‌کند، این احتمال وجود دارد که در اساسنامه جدید گرایش‌های میراث فرهنگی تغییر کند و جهت‌گیری‌های روزمره در ان ایجاد شود که جای نگرانی دارد.
