در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
مصوبه جدید کمیسیون فرهنگی مجلس خطر تعطیلی سامانه‌های وی اوی دی را افزایش می‌دهد
کوهیان معتقد است که صداوسیما به دلیل ذینفع بودن در تولید محتوای صوتی و تصویری نمی‌تواند تنظیم‌کننده مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی باشد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، دوشنبه (سوم اردیبهشت ماه) کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی مصوب کرد که مسئولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی و نظارت بر آن منحصرا برعهده سازمان صداوسیماست. این مصوبه با انتقاد فعالان فضای مجازی و همچنین وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات همراه شد به همین دلیل با مهدی کوهیان (تهیه‌کننده سینما و رئیس هیئت مدیره موسسه حقوق ارتباطات علامه) گفتگو کرده‌ایم. پایان‌نامه مقطع کار‌شناسی ارشد کوهیان با عنوان نظام حقوقی حاکم بر خدمات رسانه‌های سمعی و بصری درخواستی در ایران و فرانسه بزودی منتشر می‌شود.
ضرورت ورود کمیسیون فرهنگی مجلس به موضوع مرجع تدوین مقررات و صدور مجوز مراکز انتشار صوت و تصویر فراگیر چه بوده است؟
اجازه دهید اول از نمایندگان طراح قانون خط مشی، اداره و نظارت بر سازمان صداوسیما تشکر کنم. از زمانی که اصل ۱۷۵ قانون اساسی در سال ۶۸ مورد بازنگری قرار گرفت، دولت موظف بوده لایحه خط مشی، اداره و نظارت بر این سازمان را مطابق تکلیف این اصل قانون اساسی به مجلس شورای اسلامی تقدیم کند و یا خود نمایندگان در راستای وظیفه قانونگذاری خود راسا وارد عمل می‌شدند و قانون مذکور را تصویب می‌نمودند که خوشبختانه این اتفاق اکنون رخ داده است. در حقیقت سازمان صداوسیما نزدیک به ۲۰ سال است که بدون قانون اداره شده است و در این ۲۰ سال مضرات بدون قانون بودن تلویزیون را همه بالعینه لمس کرده‌ایم. در هر صورت ورود مجلس به تهیه این قانون اقدام مبارکی است که سزاوار تقدیر است. به نظرم نمایندگان محترم در میانه اختلاف‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صداوسیما خواسته‌اند تکلیف را یکسره کنند و انحصار صداوسیما بر انتشار صوت و تصویر را قانونی کنند. که البته به گمان بنده امکان تصویب این قانون با توجه به رویه حاکم در قانونگذاری غیرممکن است.
منظور از صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی و نظارت بر آن چیست و شامل چه مواردی می‌شود؟
متاسفانه تعریف دقیقی از انتشار صوت و تصویر فراگیر نشده است و این کلمه از آن کلماتی است که هر کسی بنا به مصالح خود آن را تفسیر می‌کند. ولی شاید انتشار فراگیر را نوعی از انتشار صوت و تصویر قلمداد کرد که بیشتر توسط ماهواره‌ها و یا ایستگاه‌های مخابراتی انتقال امواج صورت می‌گیرد که در این نوع انتقال صوت و تصویر فرستنده نمی‌داند چه کسی و چگونه و در در چه زمانی از این امواج استفاده کرده است. ولی در انتقال صوت و تصویر غیرفراگیر شاید بتوان اینگونه تفسیر کرد که مخاطبان این سامانه‌ها شناخته شده هستند و هویتشان برای فرستنده قابل شناسایی است.
هدف کمیسیون فرهنگی مجلس از تاکید بر چنین ماده‌ای چیست؟
در چند سال اخیر و با ورود سامانه‌های VOD به صنعت توزیع و انتشار محصولات صوتی و تصویری مناقشات فراوانی بین نهادهای مدعی تولی‌گری این حوزه قرار گرفته است و متاسفانه حقوقدانان دوطرف بدون توجه به قوانین و مقررات این حوزه این اختلاف را ادامه داده‌اند که البته به نظرم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه بسیار ضعیف عمل کرده است و شاید بتوان مصداق سخن رئیس جمهور در چند روز قبل مبنی بر «روزه سکوت گرفتن مسئولان دولتی» را مسئولین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه دانست. کمیسیون فرهنگی مجلس تحت فشار سنگین سازمان صداوسیما برای خاتمه دادن به این مناقشه به نفع سازمان صداوسیماست.
محتوای قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص صدور اجازه تاسیس یا انحلال مراکز نشر محصولات سمعی و بصری چیست؟
ببینید بند ۲۲ و ۲۳ قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صدور اجازه تاسیس و انحلال مراکز و موسسات مطبوعاتی، خبری، هنری، فیلمسازی (سینمایی و سمعی و بصری) و ناشرین (به معنی عام) در کشور و نظارت بر فعالیت‌های آن‌ها و همچنین حمایت و هدایت این مراکز را ازجمله وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دانسته است این بند‌ها صراحت دارد که هر شخصی در این زمینه‌ها بخواهد فعالیتی داشته باشد باید از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کسب اجازه کند ولی ممکن است این اختلاف به وجود آید که در این مواد هیچ کجا به انتشار صوت و تصویر اشاره نشده است که در پاسخ باید به مصوبه شماره ۲۹۸ مورخ ۲۲/۱۰/۱۳۷۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره کرد. مصوبه‌ای که مصوبه آزاد شدن ویدئو مشهور است. در بند ۲ این مصوبه تولید و تکثیر برنامه‌های ویدئویی را فقط با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجاز دانسته است و در بند ۳ فروش و اجاره نوارهای ویدئویی و نظایر آن باید توسط مراکزی صورت گیرد که از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارای مجوز هستند. که انتشار صوت و تصویر در فضای مجازی را می‌توان از زمره قالب‌هایی دانست که شورای عالی انقلاب فرهنگی آن زمان و با توجه به رشد روز افزون قالبهای ویدئویی، پیش‌بینی کرده است. از سوی دیگر مطابق ماده ۲ قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز می‌کنند، صراحتا هرگونه فعالیت تجاری در زمینه تولید، توزیع، تکثیر و عرضه آثار صوتی و تصویری را نیازمند مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دانسته است. البته از همه این‌ها که بگذریم با تصویب اصلاحیه قانون مطبوعات در سال ۸۸ انتشار صوت و تصویر در فضای مجازی در قالب نشریات الکترونیکی را مشمول قانون مطبوعات دانسته است که خود این نیازمند بحث حقوقی مفصل است.
آیا این ماده پیشنهادی کمیسیون فرهنگی مجلس اختیارات وزارت ارشاد و دولت را کم می‌کند یا خیر؟
البته که این پیشنهاد مخل مبانی اختیارات و وظایف دولت خواهد بود. تردیدی در این نیست که تصویب نهایی این ماده موجب تفسیرهایی خواهد شد که باعث تعطیلی سامانه‌های VOD خواهد شد. فرض کنید با شکایت صدا وسیما یک قاضی دادگستری تفسیری از این ماده بکند که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مرجع صدور مجوز به VODها نیست. معلوم نیست چه اتفاق خواهد افتاد.
این ماده چه آسیبی به وی او دی‌ها و شبکه‌های نمایش خانگی می‌زند؟
سازمان صداوسیما یک رسانه است مثل دیگر رسانه‌ها با این تفاوت که توسط دولت بودجه‌اش تامین می‌شود و اداره و خط مشی آن با دولت به معنی عام است. در حالی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یک رسانه نیست بلکه یک نهاد حکومتی با وظایف و اختیارات مشخص جهت هماهنگی و نظارت بر همه رسانه‌هاست. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در هیچ رسانه‌ای نباید ذینفع باشد ولی سازمان صداوسیما ذینفع در برنامه‌های تولیدی خودش است.
بگذارید یک مثال بزنم. دولت ممکن است کارخانه‌های دولتی تولید فولاد یا مس یا خودرو داشته باشد که در قالب شرکتهای دولتی مشغول به کار هستند نه اینکه مثلا وزارت صنعت و معدن خودش وارد تولید شده باشد بلکه مالکیت تعدادی از این کارخانه‌ها را برعهده دارد. فرض کنید بخش خصوصی بخواهد یک معدن استخراج کند یا کارخانه تولید فولاد یا خودرو تاسیس کند و ما بجای آنکه بگوئیم برو و از وزارت صنعت و معدن مجوز بگیر بگوئیم برو و مثلا از ذوب آن یا ایران خوردو مجوز بگیر و همین‌ها هم بر تو نظارت کنند. مگر می‌شود؟ مگر عقلانی است؟ در خصوص موضوع انتشار صوت و تصویر در فضای مجازی هم همینگونه است.
این ماده چه آسیبی به صنعت فیلمسازی می‌زند؟
با تولد صنعت VOD خون تازه‌ای در رگ‌های صنعت فیلمسازی کشور جاری شده است و با توجه به فراگیری این رسانه‌ها و دسترسی مردم در اقصی نقاط کشور به شبکه اینترنت بازار خوبی برای این صنعت ایجاد شده است و به گمانم در آینده و با کمرنگ شدن توزیع آثار بروی CD و DVD تنها رسانه ارتباطی با مخاطبان خواهد بود. صداوسیما در طول سالهای بعد از انقلاب با فعالیت خود به جز اینکه بازار مناسبی برای شبکه‌های ماهواره‌ای مخل به مبانی فرهنگی و ملی ایجاد کند چه کرده؟ شما ببینید در این چند سال که سریالهای شبکه خانگی تولید و عرضه شده‌اند چقدر توانسته‌ایم در مقابل هجوم سریالهای ترکی و آمریکای لاتینی مقاومت کنیم. چقدر مخاطبان توانسته‌اند بار دیگر با محتوی داخلی آشتی کنند. قطعا سیاستهای تلویزیون همانگونه که در شبکه‌های خودش در جریان است و موجب ریزش مخاطب شده است به این حوزه نیز لطمه وارد می‌کند و موجب از دست رفتن مخاطبان فیلم‌ها و سریالهای منتشر شده در فضای مجازی خواهد شد.
گفتگو: علی زادمهر
