رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران:
با افرایش قیمت در حوزه کتاب مواجهیم/نوسانات ارزی باعث شد انتشار برخی کتاب‌ها در نمایشگاه ممکن نشود
محمود آموزگار می‌گوید: صرفا این اقدام که من نمایشگاه شرکت نمی‌کنم چون به کتابفروشی‌ها آسیب می‌خورد با اینکه تصمیمی به واقع محترمانه است اما به تنهایی کاری از پیش نمی‌برد و باید روش‌ها و سیستم‌های فروش و توزیع کتاب کشور را اصلاح کنیم.
محمود آموزگار (رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، درباره «امکان تشکیل کمپین و انجام حرکتی مشابه آنچه نشر قطره انجام داد»، گفت: موضوع از این صحبت‌ها پیچیده‌تر است و نمی‌توان به سادگی درباره آن تصمیم گرفت. من شخصا معتقدم واقعا نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران فرصت‌های زیادی را از صنعت نشر کشور گرفته و حتی در برخی موارد موجب انحراف این حوزه از مسیر طبیعی خودش شده است. اگر به تاریخچه نمایشگاه هم توجه کنیم در دوره اول که سال ۶۶ برگزار شد، کمتر از ۲۰۰ ناشر شرکت کردند ولی امسال در سی‌ویکمین دوره بیش از ۲۵۰۰ غرفه و به تعبیری ۲۵۰۰ ناشر در نمایشگاه حضور دارند. بسیاری از این ناشران شرکت‌کننده در نمایشگاه هم ناشران کوچک هستند و بالاخره وقتی نحوه صدور پروانه نشر از قواعدی تبعیت می‌کند که نتیجه‌اش صدور ۱۵ هزار پروانه نشر است، قاعدتا مطالبه هم به دنبال خود دارد و آنهم مطالبه فراهم کردن زمینه‌های فروش برای این ناشران است. همه این مسائل مثل حلقه‌های زنجیر به همدیگر وصل هستند. یعنی نشر ما موجود بیماری است که تنها یک عضو ار بدنش مشکل و درد ندارد بلکه در نقاط مختلف درد دارد و باید برای همه آن‌ها به فکر مداوا و درمان بود. نمی‌توانیم فقط یک گوشه را درست کنیم و بگوییم خب حالا این قسمت که اصلاح شد. بنابراین وقتی مطالبه فروش ایجاد می‌شود و کتابفروشی هم به تعداد لازم نداریم، طبیعی است که نمایشگاه کتاب به عنوان فرصتی برای فروش مطرح شود.
او تاکید کرد: اینجا مشکل جدی دیگری هم هست و آن تمرکز بیش از ۷۵ درصد فعالیت نشر کشور در تهران است و سهم بقیه مناطق کشور تنها ۲۵ درصد است و خود همین مسئله یکی از دلایل سیستم توزیع ناکارآمدی است که با آن مواجه هستیم. من در چابهار سراغ کتابفروشی گرفتم اما فقط در یکی از مرکز خریدهای شهر یک کتابفروشی بود که وسط مغازه‌های موبابل فروشی و... غریب افتاده بود. سایر مغازه‌ها پرتردد و پر از مشتری بودند ولی این یک کتابفروشی که خیلی هم شکیل و منظم بود و کتاب‌های خوبی هم داشت اما مراجعی نداشت. از کتابفروش درباره شرکت در طرح‌های حمایتی فصلی وزارت ارشاد سوال کردم و گفت که شرکت نمی‌کند چون کتاب‌هایش را نقدی خریداری می‌کند و پرداخت‌های طرح مدت‌دار است و آن‌ها ناگزیر هستند که فروش‌هایشان هم نقدی باشد. گویا پخش‌کننده‌ها به‌صورت وعده‌دار... با برخی از کتابفروشی کار نمی‌کنند و این یعنی همان سیستم توزیع ناکارآمد.
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران افزود: بضاعت موجود در حوزه توزیع جوابگوی نیاز‌ها نیست و این چند موسسه‌ای که به فعالیت مشغولند امکاناتشان محدود است و سود این قضیه پایین است. در این شرایط طبیعی است که توزیع‌کننده سرمایه‌اش را صرف کتاب‌هایی بکند که امید به برگشت بیشتری دارد و نگران رسوب کتاب ته انبارهای خود نباشد. در وضعیت فعلی که به کف تعداد کتاب‌هایی که ناشر باید در سال گذشته منتشر می‌کرده تا اجازه شرکت در نمایشگاه را داشته باشد ۵ عنوان اضافه شده کمامان نشان داده شد که سیاست‌گذاران نمایشگاه کماکان بر کمیت تاکید دارند نه به کیفیت. ما ناشران بسیار خوبی داریم که کتاب‌های واقعا عالی و بعضا پرزحمتی را منتشر می‌کنند اما تعداد عناوین منتشر شده‌شان شاید به عدد ۳۰ هم نرسد. این ناشران چرا نباید بتوانند در نمایشگاه غرفه داشته باشند.
این فعال نشر گریزی نیز به شیوه صدور مجوز نشر زد و اظهار داشت: با این شیوه صدور پروانه نشر و تعداد بالای ناشران واقعا شرکت در نمایشگاه به‌عنوان یک مفر برای تنفس اقتصادی برای ناشران به ویژه کوچک حکم مرگ و زندگی را دارد و خیلی‌هایشان چه شفاهی و چه کتبی این مسئله را با من درمیان گذاشته‌اند. یعنی نمی‌توانیم در این شرایط که به نوعی حیاتشان به نمایشگاه بسته است از ناشران بخواهیم از حضور در نمایشگاه کتاب صرفنظر کنند. در شراطی که سیستم توزیع ما در طول سال به خوبی جریان ندارد و ناشران ما نمی‌توانند از امکانات فروش استفاده کنند و مثلا حتی کتاب ناشران با سابقه و حرفه‌ای ما هم برای بار اول ویزیت می‌شود و دور دومی هم وجود ندارد، چشم امید ناشران به نمایشگاه است و درخواست انصراف از این فرصت نتیجه بخش نخواهد بود. واقعیت این است که موسسات پخش به منظور صرفه‌جویی مراجعات به کتابفروشی‌ها برای گرفتن سفارش را کم کرده‌اند. باید از ابزار و لوازمی استفاده کنیم که بتوانیم مشکلات اینچنینی را حل کنیم و کاری کنیم که سیستم پخش و توزیع ما به‌روز شود.
آموزگار متذکر شد: صرفا این اقدام که من در نمایشگاه شرکت نمی‌کنم چون به کتابفروشی‌ها آسیب می‌خورد با اینکه تصمیمی به واقع محترمانه است به تنهایی کاری از پیش نمی‌برد و باید روش‌ها و سیستم‌های فروش و توزیع کتاب کشور را هم اصلاح کنیم و بهبود ببخشیم و کارایی همکاران کتابفروش و توزیع‌کننده را بالا ببریم. این اتفاق محقق نمی‌شود مگر با به روز شدن و تغییر زیربنایی. امروز با تکنولوژی‌های موجود واقعا دیگر نیاز نیست که فرد حتما فیزیک کتاب را ببیند تا سفارش بدهد. می‌توانیم یک بانک اطلاعاتی داشته باشیم تا کتابفروش با مراجعه به آن‌ها از اطلاعات کتاب آگاه شود و بتواند سفارش بدهد، یعنی توزیع‌کننده مجبور نباشد ویزیتور بفرستد تا ببیند فلان کتابفروش چه کتابی می‌خواهد. برخی از این توزیع‌کننده‌ها که بزرگ هم هستند ویزیت را تنها هفته‌ای یک‌بار برنامه‌ریزی می‌کنند و این‌طوری نیست که هر روز ویزیتور به کتابفروشی‌ها بفرستند.
مدیر نشر کتاب آمه سپس اصلاح شیوه قیمت‌گذاری کتاب‌ها و درصد تخفیف‌هایی که به کتابفروشی‌ها داده می‌شود را یکی از اقدامات اساسی برای بهبود وضعیت کتابفروشی‌ها دانست و گفت: علاوه بر این‌ها سیستم قیمت‌گذاری کتاب باید اصلاح شود، سهم مجموعه عواملی که در تولید یک کتاب شرکت دارند از قیمت پشت جلد کتاب باید اصلاح شود. درحال حاضر تخفیفی که ناشر به پخشی می‌دهد ۳۵ تا ۴۰ درصد است و از این میزان تخفیف نزدیک به ۲۵ درصد به کتابفروش تخفیف داده می‌شود. این میزان تخفیف واقعا رقم پایینی است. در دنیا آنچه که در اروپا متعارف است تخفیف ۳۳درصدی به کتابفروشی‌ها است و من حتی شنیده‌ام فرانسه قرار است این میزان راتا ۳۵ درصد افزایش بدهد و در اندونزی که تا ۴۰ درصد است. تمام این مسائل زنجیروار باید اصلاح شوند تا اگر ناشر به نمایشگاه کتاب نمی‌آید و می‌گوید کتاب را از کتابفروشی محل خودتان تهیه کنید کتابفروش محل هم باید کتاب‌های مد نظر مخاطبان را داشته باشند. البته در این داستان یک حقانیتی وجود دارد و آن هم اینکه ما مجموعه امکاناتمان را بسیج کنیم برای اینکه به فکر بهبود و اصلاح وضعیت توزیع و فروش کتاب در کشور باشیم.
او ادامه داد: ترجیح می‌دادم نشر قطره هم در نمایشگاه حضور پیدا می‌کرد ولی تنها به نمایش کتاب‌هایش می‌پرداخت و از فروش کتاب سرباز می‌زد و کتاب‌هایی را که در سال گذشته منتشر کرده بود، عرضه می‌کرد. انتشارات روشنگران دقیقا امسال همین کار را می‌کند. در هر حال باید این ایده را ترویج کنیم که واقعا جای فروش کتاب در کتاب فروشی هاست.
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران همچنین درباره بازگشت نمایشگاه به مصلی و انتخاب مکان برگزاری سی‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بیان کرد: واقعیت این است که شهرآفتاب در وضعیت امروزی حتی امکانات سال گذشته را هم ندارد و شاید اگر وضعیت مشابه سال گذشته بود می‌شد کاری کرد. یعنی همان سازه‌هایی که ساخته شده بود هم سقفشان در جریان برف و باران آسیب دید و بازدهی شهرآفتاب کمتر هم شده بود. دوری راه جدا و این نواقص هم جدا. البته به نظرم شهرآفتاب به دلیل مجموعه فضا و امکاناتی که دارد مکان مناسبی برای برگزاری نمایشگاه‌های شهر تهران خواهد بود، البته منوط به اینکه این پروژه تکمیل شود و امیدوارم شورای‌شهر و شهرداری متوجه باشند که این مکان می‌تواند محل درآمد مناسبی برای شهرداری باشد. به عبارت دیگر به جز مصلی گزینه دیگری نداشتیم چون محل نمایشگاه‌های بین‌المللی هم همزمان با برپایی نمایشگاه کتاب درگیر نمایشگاه نفت است. مصلی هم مقدار قابل توجهی عملیات ساختمانی‌اش پیشرفت کرده بود و رواق‌ها آماده شده‌اند. داخل شبستان هم تهویه بهبود پیدا کرده است. امسال برای اولین بار صنف هم یک پای امضای قرارداد مکان نمایشگاه یعنی مصلی بوده است.
او در پاسخ به این پرسش که آیا لغو احکام محرومیت ناشران متخلف در آستانه برگزاری دوره جدید نمایشگاه این شائبه را به وجود نمی‌آورد که اراده جدی برای مقابله با این تخلفات وجود ندارد نیز تصریح کرد: سیستم دادرسی در همه‌جای دنیا مراحل مختلفی دارد و همیشه جایی برای تجدید‌نظرخواهی درنظر گرفته می‌شود. بحث لغو حکم نیست بلکه رسیدگی مجدد است برای احکامی که در اضطرار و فرصت محدود نمایشگاه صادر شده‌اند احتمال خطا در آن‌ها وجود دارد. من خودم شخصا با لغو احکام محکومیت موافق نیستم و این موضوعی هم که مطرح شده لغو احکام نیست بلکه تعلیق آن‌هاست. یعنی مجازات بر سر جای خود باقی‌ست ولی به موجب دستور رئیس نمایشگاه دو سال اجرای حکم به تاخیر می‌افتد و اتفاقا اگر در این مدت تخلف دیگری سر بزند علاوه بر اجرای حکم قبلی، حکم جدید نیز اضافه می‌شود. منتها بله انعکاسی که پیدا می‌کند نماندن روی حکم‌های صادره است و اینگونه متبادر به ذهن شده است که اراده استواری برای برخورد با متخلفان وجود ندارد که اصلا اینگونه نیست و کسانی که حکمشان تعلیق شده باید بیشتر مواظب باشند و دقت کنند که دیگر اصلا تخلفی نداشته باشند.
آموزگار درباره مسائل و حاشیه‌هایی که هر سال برای برخی کتاب‌ها حتی کتاب‌های مجوزدار در نمایشگاه به وجود می‌آید و جلوی عرضه آن‌ها گرفته می‌شود نیز گفت: ما مجدد تاکیدد می‌کنیم که هر دخالتی باید توسط مرجع صالح انجام شود و چیزی هم که همیشه مطالبه کرده‌ایم همین بوده است. ما امسال هم صحبت کرده‌ایم که دیگران در مورد نمایشگاه دخالت محتوایی نکنند و مکتوب هم شده است که دخالت محتوایی صرفا با مجریان نمایشگاه که وزارت ارشاد و صنف هستند خواهد بود. ما خودمان هم علاقه‌مندیم که نمایشگاه درست و سالمی برگزار شود و کتاب غیرمجاز و غیرقانونی به هر صورت و ترتیبی در این رویداد عرضه نشود و از آن طرف هم تاکید داریم اصل بر این است که کتابی که از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز گرفته حق عرضه شدن در نمایشگاه را دارد. ما هم قدرت آنچنانی نداریم و ژنرال بدون ارتش هستیم ولی با تفاهم با دستگاه‌هایی که طرف این ماجرا‌ها هستند سعی می‌کنیم فضای بهتری را ایجاد کنیم. اگر هم موردی و مسئله‌ای درباره یک کتاب مجوزدار مطرح شود ما می‌خواهیم از طریق ما اقدام کنند و ما از همکارمان می‌خواهیم که همکاری کند و کتاب در غرفه‌اش عرضه نشود.
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران افزود: این تجربه در نمایشگاه‌های قبلی پیاده شده است. باید انتظاراتی که از مجموعه اوضاع و احول داریم، معقول و ممکن باشد. مطالبه امر ناشدنی امر شدنی را هم غیرممکن می‌کند و ما براساس امکانات و شرایط برنامه‌ریزی می‌کنیم. ما در جامعه‌ای کثیرالعقیده زندگی می‌کنیم و باورهای متفاوتی وجود دارد. مهم است که یک فصل مشترکی میان این عقاید پیدا کنیم. با تعامل و گفت‌وگو می‌توان کار را پیش برد و تنها با غر زدن و قهر کردن راه به جایی نمی‌بریم. سال ۸۹ که مسئولیتم را در اتحادیه شروع کردم تلقی از ناشربرانداز مطرح بود ولی الان دیگر این گونه نیست، یعنی تفاهم جواب داده و شرایطی ایجاد کردیم که تن همکار ما مدام نلرزد. بالاخره طرف مقابل هم نگرانی‌هایی داشته و دارد که باید با صحبت کردن رفع شود. یک نهاد مدنی باید به روش‌های مدنی کارهای خودش را پیش ببرد.
این فعال نشر در پایان با اشاره به نوسانات قیمت ارز در هفته‌های گذشته و تاثیر احتمالی افزایش قیمت ارز بر نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران؛ بیان کرد: مسلما این مسئله روی نمایشگاه هم اثر خواهد گذاشت چه در بخش کتاب‌های خارجی و چه حتی حوزه کتاب‌های داخلی. اساسا ناشران در هفته‌های منتهی به نمایشگاه در تلاش هستند تا کتاب‌هایشان را برای عرضه در نمایشگاه آماده کنند. معمولا در این دو ماه اسفند و فروردین چاپخانه‌ها وقت آزاد ندارند و برای سفارش دادن باید وقت بگیریم. خب ناشر در این روز‌ها و هفته‌ها می‌خواهد کتاب چاپ کند ولی به دلیل شرایط ارزی کاغذ نیست و چاپخانه مواد لازم را ندارد. این مسئله به هرحال تاثیر منفی بر کار ناشران گذاشت، یعنی برخی کتاب‌های جدید که قرار بوده منتشر شود به نمایشگاه نمی‌رسد. البته ماجرا تنها به کاغذ مربوط نیست و به خیلی کالاهای دیگر هم بستگی دارد و به‌طور کلی هیچ چیز بد‌تر از نوسان قیمت ارز نیست. البته این ترتیبی که داده شد و وزیر اعلام کرد کاغذ جزو اقلام اساسی تلقی می‌شود این امیدواری را ایجاد می‌کند که مقداری از نوسان قیمت فاصله بگیریم. منتها تا این مسئله اجرایی شود زمان می‌برد و حلال مشکل امروز و فردا نیست. هرچند قیمت ارز مبادله‌ای هم از ۳۸۰۰ به ۴۲۰۰ افزایش یافته و به هرحال ما با افرایش قیمت در حوزه کتاب مواجه هستیم.
