چرا زنان کوبانی پیشقراول مبارزه با داعش بودند؟/ماجراهای زندگی یک دختر تک‌تیرانداز در مولوی

به گزارش خبرنگار ایلنا، «مرد شده» روایتی است مستند از زندگی ریحانه، دختر تک تیرانداز کورد کوبانی که به فرشته کوبانی شهرت دارد و برای سرش جایزه ۲ میلیون دلاری تعیین شده بود. مجتبی فلاحی، نسیم میرزاده، بهزاد خلجی و دٌنا تارفی بازیگران این نمایش هستند که به نویسندگی و کارگردانی آسو بهاری از ١٦ فروردین ماه ساعت ۲۱ در سالن بزرگ مجموعه مولوی روی صحنه می‌رود.

بهاری ردباره شخصیت «ریحانه» به خبرنگار ما گفت: به خاطر همین جایزه‌ای که برای سر ریحانه تعیین شده چهره‌اش به صورت نامشخص مانده و خیلی محدود شناخته شده است. فقط سه چهار عکس وجود دارد که گمان می‌شود او ریحانه است و در نتیجه حساسیت‌ها برای مرگش بالا بود.

او ادامه داد: چند روایت درباره زندگی ریحانه هست؛ کسی تصویر واضحی از او ندارد اما یک روایت نسبتا دقیق از زندگی او وجود دارد مبنی بر اینکه در دانشگاه حلب حقوق بشر خوانده است و چنین آدمی مجبور می‌شود اسلحه دست بگیرد و کسانی را بکشد.

این نویسنده و کارگردان تئاتر با اشاره به پروسه تحقیقات این نمایش گفت: در درگیری‌های کوبانی که حدود یک سال و نیم طول کشید به شکل اتفاقی کسی را در فیسبوک پیدا کردم که از فیلم‌سازان کرد اهل کوبانی بود. آن زمان داشتم به سفارش بنیاد فرهنگی روایت، متنی را با موضوع مقاومت می‌نوشتم، به همین دلیل با این آشنایی، سراغ کوبانی رفتم. این دوست فیلمساز طی سه، چهار ماه با جزئیات دقیقا اتفاقات کوبانی را برایم توضیح داد و براساس این داستان‌ها شخصیت ریحانه بسیار مورد توجهم قرار گرفت چراکه بسیار دراماتیک بود. حدود ۸۰ درصد اطلاعاتی که در متن وجود دارد براساس اتفاقات کاملا واقعی است و حدود ۲۰ درصد هم دراماتیزه شده تا در قالب تئاتر باورپذیر باشد. چون اتفاقاتی که در کوبانی رخ داده آنقدر تلخ بود اگر ما آن اتفاقات را به عینیت روایت می‌کردیم شاید به مرحله باورپذیری در مخاطب نمی‌رسیدیم. مثل زلزله‌ای که هزاران نفر در آن کشته می‌شوند ولی وقتی درامش را می‌خواهید نشان دهید باور آن حجم از کشته برای تماشاگر سخت خواهد بود.

بهاری تشریح کرد: آن دوست فیلمساز اطلاعاتی را از اسم شهرها، کوچه‌ها، شخصیت‌ها، جبهه‌های درگیری، روند مبارزه‌ها و ... برای من می‌فرستاد که حاصلش این متن شد. متن «مرد شده» تولید دو سال پیش است؛ یعنی در همان بحبوحه کوبانی نوشته شده و چند ماهی زمان صرف بازنویسی شد. ولی پروسه تحقیقات من بین 4 تا 6 ماه طول کشید. بازنویسی و دراماتیزه کردن متن طولانی شد و بعد از جنگ هم ادامه پیدا کرد. یعنی در جریان نگارش متن کوبانی آزاد شد.

او با تاکید بر اینکه «به جرات می‌گویم فایلی نیست که از کوبانی بیرون آمده باشد و گروه من آن را ندیده باشد» گفت: نسیم میرزاده بازیگر زن این تئاتر، نشسته و ساعت‌ها فیلم‌های جنایات داعش را نگاه کرده؛ تا با خون و جانش آن شخصیت را در آن موقعیت درک کند. خب من همه این تصویرها را دیدم اما سعی کردم بیشتر براساس اطلاعاتی که از شهر به دست آوردم به تئاتر تصویرگرایی به معنای مونولوگ نزدیک شوم. مثلا لحظه مرگ پدر این دختر که در عملیات اتفاق می‌افتد را براساس شنیده‌هایم به تصویر بکشم. سعی کردم این اتفاقات تلخ را از طریق توصیف، تصویرسازی و تفسیر در کلام انتقال دهم. هرچند پلان‌های مستند هم در کار داریم. این اتفاق، دید و زاویه نگاه جدیدی به مفهوم کلمه زن داد که سابقا چه در فرهنگ ما و غربی به عنوان یک آدم دوم به او نگاه می‌شد و توانایی‌های جسمی، روحی و رهبری او را زیر سوال می‌بردند.

کارگردان «مرد شده» خاطرنشان کرد: اتفاقی که در کوبانی افتاد این بود که نه تنها زن‌ها دوشادوش مردها می‌جنگیدند بلکه به دلیل قانون عجیب داعش شرایط‌شان در پیشقراول بودن جنگ متفاوت‌تر از مردان هم بود. این قانون به سربازان داعش می‌گفت اگر شما به تیر، چاقو یا دست یک زن کشته شوید مستقیما راهی جهنم می‌شوید. می‌دانیم علت اینکه داعشی‌ها انقدر بی‌پروا عملیات انتحاری انجام می‌دهند وعده بهشتی است که مبلغان‌شان به آن شکل تحریف شده بهشان داده‌اند و نمی‌خواهند به جهنم بروند. علت اینکه مبارزه زنان کوبانی مورد توجه قرار گرفت همین قانون بود. برای مثال یک جاهایی زن‌ها جلوتر از مردان می‌رفتند. مثلا وقتی در جبهه‌ای مبارزه به بن‌بست می‌رسید زنان مبارز را می‌فرستادند جلو و شروع می‌کردند بلند بلند لالایی خواندن تا داعش در جبهه مقابل صدای زنان را شنیده و جبهه را خالی کند از ترس اینکه مبادا به دست یک زن کشته شود. به همین دلیل در کوبانی زن‌ها بیشتر از مردها در موقعیت نظامی قرار گرفتند و من سعی کردم تا جایی که درام جا دارد از این قضیه مستندنگاری بیشتری شود.

بهاری همچنین با اشاره به شیوه اجرایی نمایش گفت: برای نزدیک شدن به فضای مستندگرا، کارم کاملا زمان واقعی دارد و از تمهیدات کاگردانی که مخاطب امروزی را به وجد بیاورد تا پای کار بنشیند استفاده نکردم. برای حفظ فضای مستند و اینکه بتوانم کوچکترین لحظه‌های حسی بازیگران را انتقال دهم از تکنیک‌هایی استفاده کردم؛ مثلا 12 دوربین در دکور کار گذاشته شده که بازی بسته و جزئی‌ترین بازی‌های حسی بازیگران را روی پرده پخش می‌کند. همچنین از میکروفون استفاده کردیم تا تماشاگر صدای نفس بازیگران را حتی وقتی سکوت کرده‌اند بشنوند. سعی کردم با این تمهیدات تماشاگر را به کوبانی ببرم و چون داستان مستند است سعی کردیم به باورپذیری برسیم و این عمل قهرمانانه یک زن را فارغ از اینکه کجاست و چه نژادی دارد به دلیل دفاع از وطنش، مورد توجه مخاطب قرار دهیم.

او با بیان اینکه «هیچ کدام از بازیگران این نمایش کرد نیستند» گفت: ما روزی بالغ بر ۱۰ ساعت تمرین کردیم و بازیگران بسیار خوب از پس لهجه کردی درآمده‌اند. بازیگران پروسه سختی را در کار برای رسیدن به نقش‌ها طی کردند.

بهاری همچنین با بیان اینکه «این تئاتر از سوی نهادی حمایت نشده. با اینکه متن مورد حمایت بنیاد فرهنگی روایت بود اما گفتند چون در سالن این بنیاد اجرا نشده نمی‌توانند کمکی کنند. فعلا با هزینه شخصی پیش می‌رویم» خاطرنشان کرد: چون کار یک مستند است، دغدغه شخصی خودم این بوده که آیا ما توانستیم گوشه‌ای از رنج افرادی را که درگیر کلمه‌ای به نام جنگ هستند نشان دهیم؟ امیدوارم این اتفاق افتاده باشد.