روایت ایرانی «بال‌های کبوتر» آذربایجان/ فیلمی برای معرفی چهارگاه به نسل جوان

دامون شش بلوکی (موزیسین، پژوهشگر و مستندساز ایرانی) در گفتگو با خبرنگار ایلنا، گفت: عنوان فیلم «بال‌های کبوتر – گوییرچین قاناتلاری» از یک بخش زیرمجموعه‌ موغام یا دستگاه چهارگاه گرفته شده و به روایت آن می‌پردازد. کار ساخت این فیلم مستند پس از مدت‌ها تلاش من و همکارانم بالاخره به اتمام رسید و روز گذشته در سالن مرکز موغام رونمایی شد.

وی در ادامه افزود: این مراسم با حضور هنرمندان و شخصیت‌های فرهنگی کشور آذربایجان مانند عارف بابایوف، ابراهیم منصور آوا، نزاکت تیمورآوا، آیگون بایرم آوا، گولگوناق ممد اف، و بسیاری از اساتید دانشگاه و هنرمندان عرصه‌های موسیقی و ادبیات و سینما برگزار شد. پوشش رسانه‌ای این مراسم توسط شبکه‌های تلویزیونی نیز برای ما که در کشورمان به برنامه‌های حوزه موسیقی توجه نمی‌شود، جالب بود. برای مثال شبکه‌های تلویزیونی مدنیت، آز تی وی، دو شبکه رادیویی و خبرگزاری‌ها پوشش جالبی از این مراسم داشتند.

این موزیسین همچنین عنوان کرد: ایده ساخت فیلم درباره موغامات مختلف یا به نوعی دستگاه‌های مختلف را از سال گذشته داشتیم. ولی اینکه از چه بخش و به چه صورتی کار را شروع کنیم چندان برایمان‌روشن نبود؛ ما فکر ‌کردیم از ساختار کلیپ استفاده کنیم و در آن بخش‌های مختلف هر موغام یا دستگاه را از درآمد و رنگ و تصنیف‌ها را نیز در آن بگنجانیم. در بخش‌هایی که می‌بایست روایت‌های مستند نیز در فیلم داشته باشیم مجبور بودیم از فرمت موسیقایی کار خارج شویم. به همین دلیل مفهوم قصه‌ای با خود تنوع تصاویر به نمایش گذاشتیم. یعنی ما عنصری به اسم تاریخ داشتیم و در بخش‌های تاریخی شهرهای باکو و شکی تصویربرداری شده است.

شش بلوکی افزود: حرکاتی نیز در این فیلم طراحی شده که تکمیل کننده تفکر درونی راوی موسیقی است. بخشی از این حرکات با مفاهیم و فرم‌های شعر ترکیب می‌شد و بخش دیگری نیز با الهام از فرم سماع طراحی شده بود که حالت‌های الوهیت کار را بیان می‌کرد. با توجه به اینکه محور نگاه به بشر بوده لوکیشن‌ها نیز هم بناهای تاریخی هستند و هم از خود طبیعت استفاده شده است؛ به هر حال طبیعت در موسیقی و ادبیات هر دو کشور ایران و آذربایجان عنصر بسیار مهمی محسوب می‌شود.

این پژوهشگر گفت: در افکت‌ها نیز از افکت‌های نوری استفاده شده که از دل ساز بیرون می‌آید. البته سعی کرده‌ایم افکت‌ها کم باشد تا به سمت شلوغی نرود. از سه ماه قبل کار فیلمبرداری را آغاز کردیم و بلافاصله کارهای مربوط به تدوین و صدای آن انجام شد. فیلمبردار کار را عباس رحیمی که فیلمساز جوان و با استعداد کشورمان برعهده داشته است. او کارهای سینمایی بلند نیز انجام داده است. فیلمبردار دیگرمان سجاد سپهری شکیب که او نیز دیگر فیلمساز جوان ایرانی است بود. در بخش دکوپاژ نیز نازنین تکیه بسیار به من کمک کرد؛ البته به دلیل اینکه از یک کشور به کشور دیگر رفته بودیم چندان نتوانستیم بر روی دکوپاژ اولیه خودمان حساب کنیم.

وی عنوان کرد: در بحث تهیه‌کنندگی این کار نیز یکسری از مسائل را خود ما، بخشی را آقای فرامرز گرمرودی و بخش دیگر آن را شبکه تلویزیونی مدنیت انجام داد. ظاهرا آنچه در مراسم رونمایی اتفاق افتاده بسیار بازتاب خوبی داشته که باعث دلگرمی برای ادامه کار است.

این مستندساز ادامه داد: مستند «بال‌های کبوتر» در کشور آذربایجان تولید شده و از یک بخش موغام چهارگاه است که در فضای چهارگاه از درآمد و آواز تا رِنگ و تصنیف‌ها را به طور کامل روایت می‌کند. ملودی این مجموعه توسط فرامرز گرمرودی ساخته شده که با حضور تعدادی از نوازندگان موسیقی آذربایجانی به اجرا درآمده است.

دامون شش بلوکی گفت: در مراسم رونمایی «بال‌های کبوتر» این فیلم برای حاضران نیز به نمایش درآمد. فرمت این فیلم متفاوت بود و چیزی بین مستند و کلیپ محسوب می‌شود که مدت آن 36 دقیقه است و طی آن کل دستگاه چهارگاه در آن دیده می‌شود که ترکیبی با فرم نیز دارد. تمامی مراحل فیلمبرداری این فیلم در شهرهای مختلف کشور آذربایجان صورت گرفته است.

وی در ادامه افزود: با توجه به اینکه امروزه کتاب‌خوانی کمرنگ‌تر شده و همچنین نسل جدید کمتر حوصله موسیقی‌های اصیل را دارند، زبان فیلم کمک می‌کند تا نسل جدید بیشتر با این بخش از موسیقی آشنا شوند.

این پژوهشگر درباره سایر بخش‌های مراسم رونمایی فیلم «بال‌های کبوتر» عنوان کرد: بعد از پخش فیلم، من درباره خود فیلم و موضوعات مشترک فرهنگی بین دو ملت ایران و آذربایجان و همچنین ارتباط فرهنگی که می‌توان میان هر دو کشور برقرار کرد سخنرانی کردم. پس از آن نیز جلسه نقد و بررسی فیلم برگزار شد.

دامون شش بلوکی درباره مستند دیگرش که به «لالایی‌های مادران ترک‌زبان» می‌پردازد نیز گفت: مستند دیگری نیز با محوریت لالایی‌های ترک‌زبانان جهان منتشر خواهم کرد که پژوهش‌های آن توسط مادرم پروین بهمنی (پژوهشگر و موزیسین برجسته قشقایی) سال ها پیش انجام شده است؛ به هر حال این بخش مهمی از موسیقی فولکلور محسوب می‌شود که از آن غفلت شده و به مرور در حال از بین رفتن است.