در مراسم تصحیح «مثنوی معنوی» مولانا مطرح شد؛
می‌خواستیم با این تصحیح یک متن استاندارد از مثنوی معنوی ارائه کنیم
محمدعلی موحد تاکید کرد: در نسخه‌ای که ۲۳ سال بعد از مولانا نوشته شده است، دخل و تصرف‌هایی را می‌بینیم که بیشتر به منظور ارادت، علاقه‌مندی و بهتر کردن متن صورت گرفته است و حکایت از نگرش لیبرال‌تری دارد.
به گزارش ایلنا، مراسم رونمایی تصحیح «مثنوی معنوی» مولانا به تلاش محمدعلی موحد امروز دوشنبه (چهارم دی‌ماه) با حضور بهاءالدین خرمشاهی، رضا داوری اردکانی، علی معلم دامغانی، محمود عابدی، عبدالکریم جربزه‌دار، موسی اسوار، هوشنگ مرادی کرمانی، محمد دبیرمقدم، فتح‌الله مجتبایی محمدسرور مولایی، مهدی سالاری‌نسب و جمعی دیگر از اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی در محل فرهنگستان برگزار شد.
در ابتدای این مراسم محمد دبیرمقدم گفت: امروز روز بزرگی در تاریخ فرهنگستان زبان و ادب فارسی است، زیرا محمدعلی موحد توانست کاری را که پیش‌تر آغاز شده اما ناتمام مانده بود، به پایان برساند. حدود پنج سال پیش موحد در خصوص نوشتن این کتاب گفت. ماجرا برمی‌گردد به ۴۰ سال پیش، در بزرگداشتی که برای مولانا در دانشگاه تهران برگزار شده بود مینوی سخنانی را با عنوان لزوم اهتمام در چاپ کردن کتاب‌های مولانا به صورت تصحیح یا انتقادی بیان کرده بود. او در آن سخنان گفته بود مولانا در «مثنوی» با شکایت نی آغاز کرده است. شکایت‌کننده مولاناست و از مردم شکوه دارد زیرا نتوانستند «مثنوی معنوی» صحیح داشته باشند.
سپس محمدعلی موحد با اشاره به مجموعه همکارانی که در تهیه این اثر با او همکاری داشتند، تاکید کرد: اگر آن‌ها نبودند محال بود که کتابی این‌چنینی را به دست بیاوریم. من هنوز نسخه چاپ‌شده کتاب را ندیده‌ام. ظاهرا باید به سخنرانان این کتاب را می‌رساندند تا در مورد آن بهتر حرف بزنند. من قصد ندارم مطالبی را که در مقدمه مفصل کتاب آمده است دوباره بگویم. در این مقدمه تلاش کردم تا بگویم این تصحیح برای چه صورت گرفته است و تصحیح‌های قبلی چه ایراداتی داشتند که ما بر آن شدیم این قدم را برای چاپ این کتاب برداریم.
او همچنین با بیان نحوه نگارش «مثنوی معنوی» و بازبینی‌هایی که در آن زمان صورت گرفته است، گفت: دو نوع نگرش به «مثنوی معنوی» وجود دارد. برخی مانند مولانا به آن نگاه می‌کردند و برای «مثنوی معنوی» قداست قائل بودند؛ به خاطر همین تصرفی در کتاب نداشتند. کاتبان نسخه‌های «مثنوی معنوی» که این نگرش را داشتند با دقت و وسواس شعرها را می‌نوشتند که این موضوع نشانگر این است که برای «مثنوی» قداست قائل بودند و دستکاری در آن را جایز نمی‌دانستند. نگرش دیگر، نگرش لیبرال است. در نسخه‌ای که ۲۳ سال بعد از فوت مولانا نوشته شده است دخل و تصرف‌هایی وجود دارد.
موحد افزود: در تصحیح «مثنوی معنوی» خود را به کتاب‌هایی محدود کرده‌ایم که ۱۵ سال بعد از مولانا نوشته شده‌اند. در این کتاب‌ها کاتب بعد از نگارش، شعر را برای مولانا خوانده است. بنابراین در نسخه‌ای که ۲۳ سال بعد از مولانا نوشته شده است، دخل و تصرف‌هایی را می‌بینیم که بیشتر به منظور ارادت، علاقه‌مندی و بهتر کردن متن صورت گرفته است و حکایت از نگرش لیبرال‌تری دارد. تعصب‌هایی که در نسخه‌های قبل وجود دارد در این نسخه وجود ندارد.
این مولوی‌شناس اضافه کرد: همان‌طور که ما در قرآن یک متن استاندارد داریم و اختلاف‌ها را به تفاسیر از آیات برده‌ایم در «مثنوی معنوی» هم فکر می‌کنم باید چنین چیزی صورت بگیرد. ما می‌خواستیم با این تصحیح یک متن استاندارد ارائه دهیم و اختلاف‌ها را به پاورقی‌ها ببریم برای محققانی که می‌خواهند بیشتر پژوهش کنند.
فتح‌الله مجتبایی نیز در این مراسم گفت: من در خانواده‌ای بزرگ شده‌ام که مثنوی‌خوانی در آن رواج داشته است. در حاشیه یکی از مثنوی‌هایی که به خط پدرِ پدر من نوشته شده آمده است «این رحمت رحمانی است/ این ملهم ربانی است» که نشان از قداست «مثنوی معنوی» دارد. در خانواده ما هرگز پا به سمت مثنوی دراز نمی‌شد و هرگز پشت به آن نمی‌شد. کتاب «مثنوی معنوی» اصلِ اصل دین بوده است و تا این اواخر حدود ۱۰۰ پیش آن را الهام الهی می‌خواندند. «مثنوی معنوی» دایرة‌المعارف حیات فکری و روحی مردم است.
او افزود: در یکصد سال گذشته شخصی به نام رینولد نیکلسون می‌خواست «مثنوی معنوی» را ترجمه کند اما به توصیه استاد خود ادوارد براون به تصحیح این کتاب پرداخت. در آن زمان نیکلسون پنج یا شش نسخه به دست آورد و تا دفتر سوم آن را تصحیح کرد. زمانی که به دفتر سوم رسید یک نسخه مربوط به سال ۶۷۷ یعنی چند سال بعد از مرگ مولانا پیدا کرد. نیکلسون از اواسط دفتر سوم بنا را بر نسخه ۶۷۷ قرار داد.
مجتبایی اظهار کرد: تا سال‌های سال تصحیح نیکلسون مرجع همه پژوهشگران مولانا بود. حتی مرحوم فروزانفر نیز به این نسخه رجوع می‌کرد. مینوی پیشنهاد داد که تصحیح جدیدی از «مثنوی معنوی» صورت بگیرد که با مخالفت‌هایی روبه‌رو شد. اما بعد این کار را شروع کرد که ناتمام ماند. محمدعلی موحد این کار را تمام کرد و بهتر است بگویم موحد آرزوی مینوی را برآورده کرد. البته نباید به نسخه‌های بدل بدبین باشیم. «شاهنامه» نیز نسخه‌های بدلی دارد که برخی از ابیاتش به اشعار «شاهنامه» پهلو می‌زند. بایستی این نسخه‌های بدل را به نوعی نگهداری کنیم.
همچنین مهدی سالاری‌نسب بیان کرد: این تصحیح «مثنوی معنوی» با اتکا به تمامی نسخه‌های موجود نوشته شده است. می‌توان گفت این مرجعی برای مثنوی‌پژوهی است و از این به بعد همه پژوهشگران می‌توانند به این نسخه مراجعه کنند مگر آن‌که اتفاق ناگهانی بیفتد و یک نسخه جدیدتر پیدا شود. رونمایی از این کتاب آرزویی بود که مینوی داشت. این کتاب تلاشی است که از سال ۱۹۲۲ شروع شده است و می‌توان گفت امروز به پایان رسید.
او افزود: موحد در این کتاب حق نسخه قونیه را به جا آورده است اما نسخه‌های دیگر را نیز در این کتاب عرضه کرده، یعنی نسخه‌های بدل در پاورقی آمده است و هر کسی که می‌خواهد می‌تواند آن‌ها را انتخاب کند. ما از قدیمی‌ترین نسخه موجود از «مثنوی معنوی» استفاده کرده‌ایم. ما ۱۱ نسخه از «مثنوی معنوی» داشتیم که چهار نسخه آن کامل و هفت نسخه به صورت تک‌دفتر است و بدون تعارف می‌توانم بگویم آرزویی که با نیکلسون شروع شد امروز با تلاش‌های موحد محقق شد.
در پایان مراسم از تصحیح «مثنوی معنوی» به قلم محمدعلی موحد رونمایی شد.
