مرمت مسجد دستکند زیرک بیده در دستور کار

به گزارش ایلنا، روستای بیده بر لبه تراس منظومه تاریخی میبد، در دل خاک به مانند یک ده - دژ بنا شده است. فضاهای بوکنی چندی به طور پراکنده در میان ابنیه روستا وجود دارد که یکی از شاخص‌ترین آن‌ها مسجد زیرک، بر لبه شمالی، رو به شهر است.

ساشا ریاحی مقدم (مدیر پایگاه پژوهشی شهر تاریخی میبد)، در این خصوص گفت: باتوجه به اینکه مسجد زیرک، بر لبه شمالی و رو به شهر است اما در اثر خیابان‌کشی دهه‌های اخیر هم‌اکنون در حاشیه خیابان قرار دارد.

به گفته وی، در گذر از کوچه تودیه، ساباطی طولانی قرار دارد که در دل بستر رسی آبادی حفر شده است و دیواره‌های آن که رد کلنگ بر آن‌هاست؛ نمایانگر دستکند بودن آن است. در پیرامون آن مسجد و بناهای مسکونی با ارزش و با قدمتی قرار دارد که متروکه شده و نیازمند حفاظت و تجدید حیات هستند. این فضاهای دستکند از لحاظ ساختار معماری، نوع و جنس و فرم مصالح معماری و فضاهای معماری در نوع خود کم نظیرند.

ریاحی مقدم در ادامه افزود: به دلیل دخل و تصرفات دوره‌های گذشته، متروکه شدن بافت، خیابان‌کشی و عوامل محیطی آسیب‌های فراوانی به این اثر بی‌همتا و منحصر به فرد وارد شده است. براین اساس با همراهی جامعه محلی و مشارکت بخشداری و دهیاری روستا در این مرحله اقدامات اجرایی رفع خطر، تثبیت وضع موجود و مرمت‌های اضطراری در حال انجام است.

آن‌طور که مدیر پایگاه تاریخی میبد می‌گوید: در ابتدا سازه‌ی الحاقی جدید روی این مسجد برچیده شده و بام آن سبک‌سازی شد. سپس ساباط و پشت‌بندهای گذر شرقی و غربی مسجد که دچار فرسودگی شدید بود مرمت و استحکام بخشی و ترک‌های موجود و ایجاد شده در بستر دستکند مسجد زیرُک با دقت فراوان و طی فرایندی زمان بر دوخت و دوز و مرمت شد.

آنطور که ریاحی معتقد است؛ ساماندهی فضای مسجد جامع بالا در دستور کار قرار دارد که پیش بینی می‌شود تا پایان آذرماه به اتمام برسد.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی میبد همچنین بیان داشت: مسجد مذکور شبستانی است و مشتمل بر دو دهانه بر راستای قبله و چهار فرش انداز در طول آن می‌شود. ورودی که تنها راه ارتباطی با فضای بیرون محسوب می‌شود، با سقفی کوتاه به بلندای متوسط 240 سانتی متر و به صورت دالان کشیده‌ای به پهنای 290 سانتیمتر است.

شواهد نشان می‌دهد به احتمال، دهانه شرقی که ساختار و هندسه متفاوت نسبت به دهانه اصلی دارد، توسعه متاخر مسجد باشد. ارتفاع متوسط فضاها کمتر از سه متر، اندکی بلندتر از قد فردی با قامت متوسط است. محراب بر انتهای شبستان، تورفتگی ساده‌ای است. نورگیری نیز بر بالای آن تعبیه کرده‌اند که از ضخامت خاک تا کف بالا جریان هوا و نور را پدید می‌آورد. مسجد که به طور کامل در دل خاک کنده شده، با لایه‌ای از اندود پوشانده شده و مورد استفاده اهالی بوده است. طبق نوشته زیلویی قدیمی که در مسجد پهن شده، این مسجد به نام مسجد پایین بیده نیز نامیده می‌شد و در زیلویی دیگر از مسجد تحتانی نام برده شده است.