جای خالی قرارگاه ویژه فرماندهی و عملیات در شرایط بحرانی نظیر زلزله

متأسفانه کمیت اخبار ناخوشایند در کشور ما شاید بالاتر از استانداردهای جهان باشد و ما به طور میانگین در هر سال شاهد حوادث ناگواری هستیم که برخی از آنها چون از ریل خارج شدن یا تصادف قطار، سقوط هواپیما، انواع تصادفات جاده‌ای ناشی از خطای انسانی و مدیریت انسانی است و برخی نیز چون سیل و زلزله حوادث و بلایای طبیعی هستند که البته این بلایای طبیعی ویژه کشور خاصی نیست و در اقصی نقاط دنیا متأسفانه چنین حوادثی رخ می‌دهد. اما آنچه که به خصوص درباره بلایای طبیعی که انسان توان پیشگیری از آن را ندارد حائز اهمیت است نوع برخورد و عکس‌العمل ما نسبت به این حوادث است و بسیاری از آلام پس از این حوادث نشأت گرفته از نحوه عمل و واکنش ماست.

با گسترش فضاهای مجازی و امکان انتشار گسترده اخبار بعضاً ضد و نقیض و حتی شایعات به خصوص درباره مصیبت سهمناکی چون زلزله، بستر نامناسبی برای ایجاد تشویش و تشتت روحی و روانی در جامعه بیش از گذشته فراهم گشته که این امر همه آحاد جامعه اعم از مسئولان، آسیب‌دیدگان و سایر مردم را درگیر می‌کند و زمینه‌های ناامنی روانی و رفتارهای عصبی و هیجانی را ایجاد می‌کند و چه بسا زمینه‌ساز بهره‌برداری‌های سیاسی نیز گردد و زمینه‌های عدم اعتماد مردمی را که به طور خودجوش به دلیل خصایص فرهنگی به کمک کردن علاقمندند، ایجاد کند و پتانسیل عظیم این کمک‌های مردمی را هدر دهد.

با توجه به شرایط امروز و پشت سر گذاشتن بلایای طبیعی گذشته آنچه که اکنون به شدت فقدان آن احساس می‌شود عدم وجود یک قرارگاه مرکزی منسجم برای ساماندهی امور است. مراد از قرارگاه، یک قرارگاه عملیاتی است و نه ستاد چراکه در حال حاضر ستاد حوادث غیرمترقبه وجود دارد اما یک قرارگاه تخصصی با نیروها و تجهیزات ویژه برای چنین موقعیت‌هایی وجود ندارد و متأسفانه ساعات طلائی امداد و نجات به دلیل عدم وجود تجهیزات تخصصی آواربرداری به‌روز جهانی و نه وسایل سنتی مثل بیل مکانیکی یا نیروهای آموزش دیده؛ از دست می‌رود.

اما در مورد حوادث و بلایای طبیعی نظیر زلزله خلاء چنین قرارگاهی به شدت احساس می‌شود. با اینکه در چنین مواقعی نیروهای مسلح ما مثل همه جای دیگر دنیا به محل سانحه اعزام می‌گردند اما ستاد فرماندهی و قرارگاه مرکزی که امدادها و حتی کمک‌های مردمی از کانال آن دسته‌بندی و ساماندهی شود، وجود ندارد قرارگاهی که فرماندهی میدان را در دست بگیرد و به طور مثال هماهنگی سازمان‌های ذیربط مثل هلال احمر، اورژانس، آتش‌نشانی، بسیج، طیف‌های مرجع علاقمند به امدادرسانی نظیر هنرمندان و ورزشکاران و ... را عهده‌دار باشد که دیگر شاهد انتشار اخباری نظیر دزدی و غارت از کمک‌ها و احتکار اجناس ارسالی و یا سوءاستفاده‌هایی از این قبیل نباشیم؛ به طور مثال مشخص نیست متولی تغذیه و اسکان و رسیدگی به نیروها و امدادگرانی که به محل سانحه اعزام می‌گردند، کیست؟

نظیر آنچه در مورد ساختمان پلاسکو رخ داد و این قرارگاه به هر کسی که حتی یک بطری آب کمک کرده بتواند پاسخگو باشد و گزارش کار از روند امداد و نجات و بازسازی ارائه دهد و همین ستاد هم بایستی مسئولیتی درباره رسیدگی به آلام روحی آسیب‌دیدگان را برعهده گرفته و نیروهای زبده را موظف به ارائه خدمات روان درمانی در درازمدت نماید چراکه ابعاد آسیب‌های روحی فاجعه مدتی پس از وقوع و با خروج از شرایط بحرانی ظاهر خواهد شد. آیا کسی امروز در مورد روند اتفاقات پس از زلزله آذربایجان، حادثه ساختمان پلاسکو و حتی هواپیماهای سقوط کرده و قطارهای از ریل خارج شده پاسخگو هست؟ یکی از وظایف چنین قرارگاهی به دلیل اشراف بر تمام جوانب موضوع پاسخگویی آتی نیز هست. متأسفانه این شور پس از مدتی فروکش خواهد کرد و تا زلزله بعدی درست مثل آنچه در بم و آذربایجان و پلاسکو رخ داد موضوع به دست فراموشی سپرده خواهد شد و زلزله بعدی در دستور کار موقت قرار خواهد گرفت. تأکید می‌کنم که وظیفه این قرارگاه با ستاد حوادث غیرمترقبه وزارت کشور متفاوت است چراکه آن ستاد وظیفه سیاستگذاری را برعهده دارد ولی این قرارگاه بایستی عملیاتی باشد و با توجه به توان و امکانات نیروهای مسلح و پیام رهبری لزوم تأسیس چنین قرارگاهی به شدت احساس می‌شود که این قرارگاه می‌بایست طیف گسترده‌ای از عملیات روانی تا امداد و نجات و مدیریت و برنامه‌ریزی شرایط بحرانی پس از حادثه تا بازسازی نهایی را برعهده بگیرد.