حاکمیت نگاه‌های سیاسی و ایدئولوژیک در انتخاب‌های نوبل/ نوبل ادبیات را از شاملو دریغ کردند

ضیا موحد (شاعر و منتقد ادبی)  در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، درباره وجود نگاه سیاسی در انتخاب برگزیدگان جایزه نوبل ادبیات گفت: نه تنها جایزه نوبل که بسیاری جوایز دیگر هم نگرش‌های سیاسی دارند و مخصوصا درباره ادبیات به چند نفر که واقعا استحقاق و لیاقت جایزه نوبل را داشته‌اند این جایزه را اهدا نکرده‌اند که مورد اعتراض هم قرار گرفت. حتی اینکه ژان پل سارتر این جایزه را نگرفت و قبول نکرد هم یک عمل سیاسی بود و او به وسیله اعتراض خودش را نشان داد.

این منتقد ادبی سپس با ارائه مثال‌هایی درباره انتخاب‌های اهدای نوبل ادبیات اضافه کرد: مثلا ببینید به بورخس جایزه نوبل داده نشد اما به مارکز چرا، در صورتی که از نظر بسیاری این دو نویسنده اصلا قابل مقایسه با یکدیگر نیستند و بورخس در سطح خیلی بالاتری قرار دارد. البته برای خودشان دلایلی می‌آورند که من نمی‌دانم چقدر می‌تواند قابل قبول باشد ولی در هر صورت، از چنین مواردی در جایزه نوبل زیاد است.

او ادامه داد: یا مثلا خانم شمبوسکا که 170 شعر ساده و خوب دارد هم جایزه نوبل داده‌اند ولی به بورخس که یک برج ادبی هست جایزه نمی‌دهند. یا به آندره مارلو هم به حساب اینکه بر حسب علاقه به فرهنگ و هنر ظاهرا یک کتاب یا شی هنری را بدون اجازه برداشته با این از نظر ادبی آدم بسیار بلندی است نوبل تعلق نگرفت.

موحد همچنین نویسندگان چپ را ازجمله مواردی دانست که اهدای جایزه نوبل به آنها برای دست‌اندرکاران این جایزه بسیار سخت بوده و اظهار داشت: در هر صورت مسئله سیاسیت همیشه در نوبل دخیل بوده و باز به عنوان مثال خیلی سخت‌شان است که به نویسندگان چپ و کسانی که عقاید کمونیستی دارند جایزه نوبل را اهدا کنند. البته نباید فراموش کنیم انتخاب از میان آثار ادبی چندان هم ساده نیست که بخواهی یک نفر را انتخاب کنی و جایزه نوبل را به او بدهید.

این شاعر، احمد شاملو را نیز یکی از افرادی دانست که لیاقت و استحقاق جایزه نوبل ادبیات را داشته که برایش محقق نشده و یادآور شد: همچنان معتقدم با هر معیاری که به جایزه نوبل نگاه کنید احمد شاملو لایق جایزه نوبل بود. با هر معیار تاثیرگذاری، شعر خوب و مسلط در زمان و زبان خودش، کارهای فرهنگی متعدد، شعر کودکان، راه انداختن مجلات و ترجمه‌هایش شاملو استحقاق دریافت نوبل را داشت، حتی همان شعرش به تنهایی.

او البته نه تنها نگاه سیاسی که نگاه ایدئولوژیک را در انتخاب‌های نوبل دخیل دانست و بیان کرد: تمام این موارد مسئله است و بنابراین هم پای سیاست در اهدای نوبل در میان است و هم مسائل ایدئولوژیک. منتها در هر صورت کسی که جایزه نوبل را دریافت می‌کند فرد برجسته‌ای در حوزه ادبیات است و شکی در این مورد نمی‌توان کرد. در بحث جایزه نوبل علوم هم خیلی‌ها اعتراض دارند که برخی در این حوزه نیز لایق دریافت این جایزه بوده‌اند که به ناحق به آنها اهدا نشده است.

موحد در پایان در پاسخ به این پرسش که آیا دخیل کردن نگاه سیاسی و ایدئولوژیک در نوبل ادبیات نمی‌تواند تاثیر منفی بر اثرگذاری آن و همه گیر شدن اثر انتخاب شده بگذارد، گفت: فکر نمی‌کنم چنین اتفاقی بیفتد، اما اتفاقا برخی آثار جایزه نوبل گرفتند که اصلا جهانی نشدند و اثرشان هم جزو کتاب‌هایی که با چاپ‌های متعدد به کتابفروشی‌ها بیاید؛ قرار نگرفت. یعنی مردم هم خودشان درباره کیفیت آثار قضاوت دارند و خود خواننده متوجه می‌شود که داستان از چه قرار است. نهایتا اینکه همانطور که گفتم چنین مسائلی در همه جوایز وجود دارد و فکر هم نکنید اگر اعضای آکادمی یا داوران هم عوض شوند شرایط تغییری می‌کند.