یادداشت پیتر لیش درباره تنبور نواز ایرانی؛
افسانه کردی سید آرش شهریاری در جشن ۴۰۲۰
چندی پیش سیدآرش شهریاری در فستیوال دوسالانه موسیقی ۴۰۲۰ اتریش به تنبورنوازی پرداخت که این اجرا واکنشهایی را در پی داشت و پیتر لیش دبیر علمی این فستیوال درباره اجرای شهریاری یادداشتی برای ایلنا نوشت.
به گزارش خبرنگار ایلنا، پیتر لیش (Peter Leisch) مدیرکل جشنوارههای فرهنگی هنری اتریش علیا- لینز و دبیر علمی فستیوال دوسالانه موسیقی لینز در یادداشت خود درباره اجرای تنبورنوازی سیدآرش شهریاری آورده است:
"باتوجه به یک افسانه قدیم کردی، روح انسانی قبل از تولد وارد بدن میشود. {روح انسان} هنوز آماده نیست که از اتحاد نخستین خود با خدا جدا شود، او با تمام توان، خود را در برابر جهان هستی و در مخالفت با آن میبیند. وجود موجود غیرقابل برگشت، به درد، نهایت و جدایی میانجامد و به طول عمر انسان محدود میشود. جمعی از فرشتگان خوب و مهربان سعی میکنند تا او آرامش خود را تقویت کند و او را متقاعد سازند تا به زندگی ادامه دهد؛ گروههای دیگر فرشتگان تاریکی موجب ترس و تردید او میشوند و تلاش میکنند او را ترک کنند. تنها صدای تنبور سلیمان که توسط فرشتگان نور مطرح شده است، در نهایت، او را متقاعد میکند که به تجلیات آسمانی خود برسد - و یک کودک جدید متولد میشود و به چرخه ابدی زندگی و مرگ میپیوندد. این اساسا داستان «مقام طرز» است که سیدآرش شهریاری به عنوان تکنوازی خود در جشن ۴۰۲۰ انتخاب کرده بود- یک تجربه موسیقی منحصر به فرد که مخاطبان ما را تحریک میکرد. هنر سیدآرش را نمیتوان به سادگی در توضیحات معمول کنسرت توصیف کرد و باید توضیح داد: این هنر به طور چشمگیری با عملکرد موسیقی متعارف متفاوت است و احتمالا حتی فراتر از مرزهای موسیقی و ملودی است و در ذهن ما چیزی قدیمی و اولیه ایجاد میکند.
تصور کنید که سید آرش در صحنه، آرام و درونگرا به همان اندازه که هدفمند و متمرکز شده است، آرام آرام از ابزار خود استفاده میکند. حرکات دلنشین و صمیمی، مثل اینکه او به آرامی یک موجود زنده را لمس میکند. سپس شهریاری بر روی زمین مینشیند و آرام و بیسروصدا شروع میکند؛ گویی اینکه در حال انجام طبیعیترین کار در جهان است. انگیزهها، خطوط و موضوعات در حال تحول مانند خوشنویسی، پیچیدگی رو به رشد، شکوفایی، گسترش و ناپدید شدن دوباره؛ محو شدن در سکوت الگوهای مودبانه و تکراری موسیقی سیدآرش، ما را فقط در چند ضربان قلب به دنیاهای دیگر میکشاند و ما را در یک حالت آگاهانه و خالصانه غرق میکند.
"رویای شهر" شعار جشنواره در سال جاری بود و گوش دادن به موسیقی سیدآرش به معنای واقعی کلمه جلسه «تمپت(سرور فرزانه)» شکسپیر را به ذهنها متبادر و یادآور شد که میگوید: "ساختار بیپایهای از این دیدگاه، برجهای در میان ابرها رفته، کاخهای زرق و برقدار، معبد سلیمان، جهان بزرگ خود، درست است، تمام آن چیزی که به ارث ببرد، باید حلقه را از بین ببرد و هیچ اثری بر جای نگذارد."
پشت حجاب صدای قیامت، تمام جهان دجله و ادبیات باستانی که ترکیبی از سنتهای صوفی با اساطیر میترایی و سرشار از ادبیات و منابع ایران باستان است؛ و در عین حال، بخشی از یک زبان جهانی، ممکن است به طور یکسان گوش و ذهن اروپائیان را فریب دهد و بنابراین در آن، معنای مبهوتکنندهی بیشتری از مرزهای فرهنگی درک میشود. عملکرد شهریاری مخاطب جشنواره ما را مبهوت خود کرده بود که میتوانستید صدای سقوط سوزن در سالن کنسرت را بشنوید؛ سکوت مطلق به جای خشخش کردنهای معمول ویا سینه صاف کردن ویا تکان دادن پا.
"سوار سوار" احتمالا شاهکار بینظیر سید آرش است، یک معجزه واقعی از ذوق هنرپیشگی، مهارتهای فنی پیشرفته، چالشهای غیر قابل تصور و ادغام بسیاری از الگوهای ریتمیک متنوع با یکدیگر. پیشینه داستان برای ما مقام داستان «لارالار» یک داستان قدیمی از انتخاب یک مادیان پیر برای تعقیب دزدانی بود که خزانه پادشاهی را خالی کرده بودند. با این که مدت زمان زیادی از فرار دزدها میگذشت چگونه میتوانند یک اسب پیر را برای چنین امری انتخاب کنند؟ و وقتی لارا لارا احساس میکند که خدمتکاران پادشاه قصد بستن وی را دارند او خود را داخل یک قورباغه آرام و خسته وارد میکند: گاهی اوقات سرعت بخشیدن، بارگیری دوباره، شکاف بین خود و اعتماد به نفس تازه و افزایش قدرت است. در نهایت پس از هفت مرحله توقف و حرکت مجدد، او پیروز میشود و دزدان را دستگیر و به عدالت تحویل میدهد. تصور کنید که تمام این عناصر در یک قطعه واقعا هیجانانگیز موسیقی به نمایش در میآیند.
دست راست با سرعت بینهایت در حال نواختن است با این حال این تنها برتری فنی برجسته سید آرش نیز که او را بسیار ویژه میسازد. شما ممکن است که وی را برای استعدادش تحسین کنید ولی قلب شما به صورت کامل با وی باقی خواهد ماند. هنر سید آرش متفاوت است، ارزشمند است، استثنایی است و ریشه در رعایت حریم شخصی دارد. او یک استاد متواضع بوده که عمدا و عاقلانه پشت پرده قرار گرفته است."
جشنواره ۴۰۲۰ از بزرگترین جشنوارههای بینالمللی در حوزه موسیقی به شمار میرود که به همت تعدادی از موسیقیدانان اروپایی و غیراروپایی بر برگزاری جشنواره موسیقی، دورههای آموزشی و تحقیقی و برنامههای مرتبط با حوزه موسیقی میپردازد.
جشنواره ۴۰۲۰ به صورت دوسالانه برگزار میشود که جشنواره سال جاری میلادی در شهر «لینز» اتریش برگزار شد.
مدیریت این جشنواره از سال ۲۰۰۱ میلادی بر عهده پیتر لِیش (Peter Leisch) موسیقیدان و ویولنیست اتریشی است که موفق شده بود در سال ۲۰۰۹ میلادی شهر لینز، زادگاه مادری خود را به عنوان پایتخت فرهنگی اروپا معرفی کند.
جشنواره ۴۰۲۰ در سال جاری میلادی از سوم تا ششم ماه می (۱۳ تا ۱۶ اردیبهشت) در شهر لینز و با حضور هنرمندان و گروههای هنری مختلف از اقصی نقاط جهان برگزار شد. در این جشنواره؛ چند نوازنده از ایران نیز با اجرای زنده؛ موسیقی خود را به نمایش گذاشتند.