شیرهای ایران بر دیوارهای موزه و نگین انگشتری یک هنرمند/رویاهای ۵۰ ساله‌ پرویز تناولی+عکس

به گزارش خبرنگار ایلنا، نشست خبری «نمایشگاه پرویز تناولی و شیرهای ایران» امروز دوشنبه 29 خرداد 1396 در کتابخانه موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد.

در ابتدای مراسم حسن نوفرستی (مدیر روابط عمومی موزه هنرهای معاصر) گفت: این نمایشگاه از 11 تیرماه به مدت 2 ماه در موزه هنرهای معاصر برپاست. در این نمایشگاه 147 اثر از آثار استاد پرویز تناولی شامل 51 تابلوی نقاشی، 21 تخته فرش، 6 مجسمه فلزی، 60 مجسمه سرامیک و 9 عدد جواهرات؛ 150 اثر از کلکسیون شخصی استاد که در طی سال‌ها جمع‌آوری کرده‌اند و شامل فرش، قفل، سنگ وزنه، شیر آب، سکه، شیر سنگی و پوسترهای مذهبی است که در مجموع این دو بخش شامل 300 اثر می‌شود. هم‌چنین 63 اثر از موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی به امانت گرفته شده شامل 27 اثر از موزه ملی، 5 اثر از موزه هنرهای معاصر (شاهنامه)، 10 اثر از موزه رضا عباسی، سه اثر از موزه نقاشی پشت شیشه و 14 اثر از آقای ملک مدنی که در مجموع 363 اثر در این نمایشگاه شرکت داده شده است.

محمدرضا کارگر (مدیرکل موزه‌ها و اموال منقول) طی ابراز خوشحالی خود از این اتفاق بزرگ گفت: تناولی از ثروت‌های فرهنگی ایران است. در این نمایشگاه هم مثل همه کارهایشان یک ایده نو و خلاقانه را ارائه کرده‌اند. یک هنرمند ایرانی همیشه به گذشته خودش متعلق است. هر اثر هنرمند در چارچوب فرهنگ کشورش است. ما هم سعی کرده‌ایم که به تجلی این باور و اندیشه کمک کنیم. برای موزه ملی ایران و موزه هنرهای معاصر این همکاری بزرگی است. برای عملی کردن یک ایده از هنرمندی بزرگ و این همکاری‌ها کمک می‌کند تا ایده‌های این چنینی شکل بگیرد.

کارگر در پاسخ به این سوال که این آثار بر چه اساسی انتخاب شده است، گفت: تم آثار مشخص بوده و خود استاد هم شناخت جامعی بر این امر داشته‌اند. در این نمایشگاه سعی شده تا شیرها (نقوش برجسته، فرش، آثار فلزی، سنگی، گچی و ...) جمع‌آوری شود. بخش مهمی از این آثار در موزه ملی ایران، موزه رضا عباسی و شهرستان‌ها بود. قطعاً در انتخاب نهایی آثار نظر خود استاد تعیین‌کننده بوده است. ما سعی کرده‌ایم تنوع آثار را رعایت کنیم و از تمام متریال‌ها در این نمایشگاه استفاده کنیم. این آثار هم تماماً به تصویب سازمان میراث فرهنگی رسیده است. آثاری که از موزه ملی در این نمایشگاه حضور دارد مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد و منطقه جیرفت است. تعداد این آثار 27 اثر است. حضور آثار ایران در موزه‌های دنیا یک رسالت ملی است خیلی از افراد موافق نیستند که آثار ایران در یک فضای گفتمانی به خودش شکل بین‌المللی بدهد.

سپس پرویز تناولی در ادامه این نشست گفت: این نمایشگاه یکی از رویاهای 50 سال اخیر من است. شیر ریشه عمیقی در فرهنگ ما دارد در این 50 سال هیچگاه از مطالعه کردن و تحقیق کردن در این زمینه باز نایستادم و هر جا که رفتم به دنبال آن بوده‌ام و در کتاب‌هایم هم آنها را منتشر کرده‌ام ولی هیچ گاه پیش نیامده بود که تمام آثاری که در این زمینه خلق و یا جمع‌آوری کرده‌ام را به صورت یک جا در معرض دید عموم قرار دهم. دو سال پیش تصمیم بر این شد که این نمایشگاه را برگزار کنم و به نقش شیر در فرهنگ ایران تاکید کنیم. نمونه‌های بسیاری از این شیرها را در تاریخ و فرهنگ ایران سراغ داریم. در این زمینه آثاری از 5 هزار سال پیش در موزه ملی وجود دارد. همچنین شمایل‌های حضرت علی (ع) و شیرهای در پرده‌ی حسینیه‌ها کنار شمایل حسنین از این دست آثار به شمار می‌آیند و این حیف بود که از نظر جوانان ما دور بماند. خود من هر کاری که از ابتدای حرفه‌‌ی کاریم انجام داده‌ام، همه از منابع داخل ایران وام گرفته‌ام و هیچ کدام خارجی نبوده است. این کشور آنقدر غنی است که من هرچه در فرهنگ آن پیشتر رفته‌ام بازهم در سطح هستم.

وی افزود: دو نماد در فرهنگ ایران جاودانه است: یکی شیر و دیگری سرو است که این سرو همان سرو سهی است که در ایران باستان وجود داشته. این دو نماد از ابتدا تا همین امروز به موجودیت فرهنگی خود ادامه داده است و من هیچ فرهنگی در دنیا نمی‌شناسم که نمادهایش آنقدر جاودان و مستمر باشد. این در نوع خودش در دنیا منحصر به فرد است.

تناولی یادآور شد: در ایران دو نوع هنرمند داشته‌ایم. اول هنرمند درباری نظیر اشخاصی که شاهنامه‌ها و قرآن‌های خطی را نوشته‌اند و دوم هنرمند عامی یا مردمی. به این دسته‌ی دوم از هنرمندان خیلی کم توجه شده است. من از آغاز زندگی‌ام به دنبال هنرهای عامیانه بودم که به نام هنر سقاخانه‌ای شهرت یافته است.

تناولی گفت: من اول هنر خلق می‌کنم. پژوهش هنری حرفه اصلی من نیست. من اگر هم در زمینه‌هایی که علاقه داشتم پژوهشی انجام داده‌ام به خاطر این بوده که مجبور بوده‌ام. من در پروسه خلق آثار هنری است که پژوهش می‌کنم. من ابتدا شیر می‌سازم و بعد روی شیرها پژوهش می‌کنم.

وی افزود: آثار خود من در این نمایشگاه 150 قطعه است. قدیمی‌ترین کار من در زمینه شیرها به سال 1340 و 1341 برمی‌گردد. من در این سال‌های نخستین خیلی شیر ساختم که همه فروش رفتند و من تنها عکس اینها را داشتم و از همین عکس‌هایم در این نمایشگاه استفاده کردم. ما ابتدا از کل آثاری که در این زمینه وجود داشت لیستی تهیه کردیم و با آقای دکتر پرتیس (ایران شناس ایران باستان در موزه بریتانیا) مشورت کردیم. در دوره اسلامی هم خانم دکتر سوسن بابایی کمک کار ما بودند. آشنایی من با شیرها به زمان کودکی‌ام بر می‌گردد. در تعزیه‌ها و تکیه‌ها همیشه آدم‌هایی بودند که در لباس شیر می‌رفتند و برای شهدای عاشورا سوگواری می‌کردند. پرچم تکیه‌ها همیشه از شیر بوده است. مردم عامی هم خیلی برای شیر احترام قائل بودند. در شمایل‌های امام علی همیشه یک شیری وجود دارد. آثار من در این زمینه در گذر زمان بسیار تغییر پیدا کرده است. شیرهای من به مرور بزرگتر شدند و بزرگترین شیر من مربوط به سال گذشته است. این مجسمه سه تُن و در ابعاد سه متر در دو متر و عرض یک متر است. من در 20 سال گذشته تنها فردی بوده‌ام که بیشترین تعداد شیر را ساخته است. بسیاری از این آثار برای اولین بار در این نمایشگاه به نمایش درمی‌آید.

تناولی در پاسخ به این سوال که آیا قصد ندارید که از مجسمه‌های شما در میادین شهر استفاده شود، گفت: وضعیت مجسمه‌های شهر ما به قدری اسفناک است و در حد فرهنگ این مملکت نیست که جز شرمساری حرفی برای گفتن نداریم. اگر جا و مکان مناسبی در اختیار ما گذاشته شود و البته پیشنهادی هم از سوی مقامات به بنده داده شود استقبال خواهم کرد. من دلم نمی‌خواهد در این زمینه برای خودم دشمن تراشی کنم. رسم کار گذاشتن مجسمه در شهرهای دنیا خیلی اهمیت دارد. این مجسمه‌ها نشان از عمق فرهنگ ملت خودشان را دارند. این کار یک کار تفننی نیست البته من مخالف نمایش این آثار نیستم این آثار می‌توانند در نمایشگاه‌ها در معرض دید عموم قرار بگیرند ولی نه اینکه در میادین شهر جلوی چشم همه دنیا باشند. ما باید به فکر حیثیت مردم هم باشیم ولی متاسفانه حرف‌های ما به جایی نمی‌رسد.

تناولی در ادامه گفت:‌ از مجموعه‌داران خصوصی 40 اثر قرض کرده‌ایم و از مجموعه‌داران خارجی هم برای برپایی این نمایشگاه آثاری به امانت گرفته شده است. از موزه ملی ما درخواست  120 اثر کرده‌ایم که تاکنون 27 قطعه را بیشتر به ما ندادند و امیدواریم بقیه را هم به ما تحویل بدهند.

تناولی در پاسخ به این سوال که چرا از محققین ایرانی در این زمینه کمک نگرفتید، گفت: ما محققان درجه اولی در این زمینه داریم. ولی چون ما قصد داریم که نمایشگاه‌مان را در خارج از کشور هم برگزار کنیم مجبور بودیم که از محققین بین‌المللی در این زمینه استفاده کنیم. البته از خانم سوسن بابایی که از محققین ایرانی هستند هم استفاده کرده‌ایم.

تناولی در ادامه در خصوص اینکه نمایشگاهش در موزه هنرهای معاصر برگزار می‌شود، گفت: وقتی جمعیت ایران 20 میلیون نفر بود این موزه ساخته شد. الان جمعیت ایران 4، 5 برابر شده است و ما نیز باید 4، 5 موزه دیگر در این 40 سال می‌ساختیم ولی این کار را نکردیم در نتیجه عقب هستیم. معاصر بودن این موزه با نمایش این آثار تضادی ندارد. شیرها از 5 هزار سال پیش شروع می‌شود و به دوران معاصر تا امروز می‌رسد.

بهزاد حاتم (دبیر نمایشگاه) ادامه داد: این نمایشگاه یک نمایشگاه هنری نیست. حالا فرصت خوبی است که وجهی از پرویز تناولی را بیشتر بشناسیم که از نظر ما تاکنون مغفول مانده است. این نمایشگاه مجموعه بزرگی از آثار 5 هزار سال پیش تا زمان معاصر را در بر می‌گیرد. در ابتدا سوالی که ما با آن مواجه بودیم این بود که آیا در انتخاب آثار باید رویکردی گزینشی داشته باشیم و به سبک گالری‌های امروزی عمل کنیم یا اینکه همه چیز را بدون حذف کردن به نمایش بگذاریم. ما در این زمینه تنها چیزی که مجبور به حذف آن شدیم تعدادی قالیچه سنتی بود که چون دیوارهای موزه دیگر جا نداشت پذیرفتیم که اینها در میان آثار نمایشگاه نباشد. در چگونگی چیدمان آثار هم ما یک برخورد فرهنگی داشتیم. این آثار در کتابی که به زودی منتشر خواهد شد قدری دسته بندی شده است. در این کتاب علاوه بر آثار مقالاتی هم وجود دارد.  در این نمایشگاه سازمان بخش حیات وحش پارسیان نیز در زمینه شیر و دیگر حیواناتی که در معرض خطر انقراض هستند با ما همکاری می‌کنند. در سال 1902 یک شیر ایرانی توسط ادوارد هفتم پادشاه انگلیس خریداری می‌شود. پادشاه انگلیس شیر را به باغ وحش ایرلند تحویل می‌دهد و این شیر هم چند سال بعد می‌میرد. تنها یک عکس از پرتره این شیر ایرانی وجود دارد که از آخرین نمونه‌هاست. ما این عکس را در این نمایشگاه در معرض دید عموم قرار خواهیم داد. کتاب شیرهای پرویز تناولی در 448 صفحه توسط نشر نظر به زودی منتشر خواهد شد. در این دو ماه برگزاری نمایشگاه ما سخنرانی‌ها و سمینارهایی با موضوعاتی نظیر: شیر در ادب فارسی، شیر در اساطیر ایران و شیر در روانکاوی، هم برگزار خواهیم کرد. همچنین در زمینه مجموعه‌داری و مسائل طبیعی هم سخنرانی‌هایی خواهیم داشت. ما همچنین به این فکر افتادیم که یک کنسرت برگزار کنیم. این کنسرت، کنسرت بسیار مهمی است چرا که برای اولین بار ما سفارش چندین قطعه موسیقی به چند آهنگ‌ساز مهم داده‌ایم. همچنین فیلم مستندی از آقای تناولی به مدت 30 دقیقه توسط سروناز علم‌بیگی به دور از کلیشه‌های معمول ساخته شده است و آن هم به نمایش در خواهد آمد.

تناولی به جمع‌آوری فرهنگ‌های ریز و دورریخته شده مملکت ما پرداخته است. کار او چیزی شبیه به کار فرودسی است که یک فرهنگِ‌ مغفول مانده را جمع‌آوری کرد.

تناولی؛ سیر فرهنگ ایرانی را دنبال کرده و این راه منبع الهام خودش ساخته است. او شیوه خاص و منحصر به فرد خودش را دارد. او مثل یک پالایشگاه فرهنگی عمل کرده است. مواد خام فرهنگی این مملکت را جمع‌آ وری کرده و شما در این نمایشگاه، این مسیر را خواهید دید. این یک نمایشگاه هنری نیست بلکه نمایشگاهی فرهنگی است.

گفتنی است پرویز تناولی در آخر نشست دست چپ خود را بالا برد و انگشتر منقش به شیر خود را در جلوی دوربین خبرنگاران و عکاسان گرفت.