آذرتاش آذرنوش، چهره ماندگار ادبیات عرب تجلیل شد

به گزارش ایلنا، دهمین برنامه از سلسله برنامه‌های عصر کتاب، ویژه گرامیداشت آذرتاش آذرنوش، چهره ماندگار زبان و ادبیات عرب، یکشنبه 3 اردیبهشت‌ماه با حضور با حضور مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، سید کاظم موسوی بجنوردی، رئیس بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، محمد دهقانی، سید صادق سجادی، عنایت‌الله فاتحی‌نژاد و حجت‌الاسلام محمدرضا زائری در سرای کتاب برگزار شد.

در ابتدای این مراسم، مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل خانه کتاب اظهار کرد: همت بالای دکتر آذرنوش در زبان و ادبیات عرب و زبان فارسی، بر گردن ما حقی بزرگ نهاده است و باید سپاسگزار یکایک لحظاتی باشیم که در این راه صرف کرده‌ و آثاری را خلق کرده‌اند که به‌عنوان مرجع شناخته می‌شوند.

وی افزود: ویژگی اصلی کارها و آثار استاد آذرنوش، فرامرزی بودن آن‌هاست. نه تنها در ایران، بلکه در خارج از کشور نیز علاقه‌مندان زبان و ادبیات عرب، مشتاق مطالعه آثار ایشان هستند.

در ادامه، محمد دهقانی، نویسنده، پژوهشگر و مدرس دانشگاه، به‌عنوان دیگر سخنران این نشست، در سخنانی با محوریت کتاب «چالش میان فارسی و عربی» اثر دکتر آذرنوش، گفت: کتاب به قدری پرمحتواست که اگر روزها درباره آن بحث کنیم، کافی نیست. یکی از مسائل مهم در تاریخ عمومی ایران پس از اسلام و در تاریخ ادبی ایران، این است که زبان فارسی چطور به‌وجود آمده و توانست در مقابل زبان عربی بایستد و مقاومت کند. دکتر آذرنوش در این کتاب نتیجه می‌گیرد که مردم عامی ایران بودند که زبان فارسی را حفظ کردند نه حکومت‌ها.

وی ادامه داد: اگر کتاب را خوب مطالعه کنیم، متوجه دروغ بزرگ تاریخ‌نویسان می‌شویم که از روی تعصب ناسیونالیستی سخن گفته‌اند. کتاب دکتر آذرنوش هشداری است که به دقت به تاریخ بنگریم و هر قصه‌ای را آسان باور نکنیم. دیگر ویژگی کتاب ایشان، نشان دادن پدیده «استعراب» است که دکتر آذرنوش با اسناد و مدارک نشان می‌دهد تا قرن ششم به قوت در ایران وجود داشت.

این پژوهشگر تصریح کرد: امروز هم نباید زبان فارسی را به زبان قدرت و سلطه سیاسی پیوند بزنیم. ایران همیشه شکوهش به این بوده که جایگاه اقوام و فرهنگ‌های مختلف و متعدد بوده و تکثر زبانی و فرهنگی و قومی باعث ثبات و موجودیت ایران شده است. با خواندن این کتاب متوجه می‌شویم که تنوع و تکثر فرهنگی در سراسر تاریخ ایران وجود داشته و مردم ایران وامدار هیچ حکومتی نیستند، بلکه وامدار تکثر و تنوع زبانی و فرهنگی خود هستند.

در ادامه این مراسم، موسوی بجنوردی با اشاره به 31 سال حضور فعال آذرتاش آذرنوش در بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، گفت: در این مدت 173 مقاله ارزشمند از ایشان منتشر شده که هر یک سند افتخار زرینی در تاریخ ادبیات و به‌ویژه تاریخ ادبیات ایران آنجا که با ادبیات عرب گره می‌خورد، به شمار می‌رود. دکتر آذرنوش در این مدت 551 مقاله نیز ویرایش کرده‌اند و نثر فاخری که ایشان به‌کار برده به قدری آموزنده بوده که نقش بسیار خوب و تاثیرگذاری در موفقیت دایره‌المعارف بزرگ اسلامی داشته است.

وی ادامه داد: ارزش فردی مانند دکتر آذرنوش به قدری پربرکت است که می‌بینیم دانشجویان زیادی با راهنمایی‌های ایشان تربیت شدند و آموزش‌هایی که از استاد آذرنوش دیده‌اند، بسیار نتیجه‌بخش بوده است.

رئیس بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی تصریح کرد: نام ایشان در ظاهر با زبان و ادبیات عربی گره خورده، در حالی‌که دکتر آذرنوش نقش بسیار برجسته‌ای در متون ادبی فارسی داشته است و مقالات ایشان همیشه برای ما الگوی خوبی بوده است. نوشته‌های استادانی مانند دکتر آذرنوش فقط بازگوکننده از کتاب‌های مختلف و جمع‌آوری دیگر مقالات نبوده، بلکه تک تک مقالات ایشان، همراه با تحلیل است.

موسوی بجنوردی افزود: افرادی مثل آذرنوش که زبان و ادبیات فارسی را در تماس با زبان عربی جلوه درخشانی داده، مایه تکریم بیشتر هستند. روی نثر به‌کار برده شده از سوی ایشان باید تحلیل صورت گیرد که چه خصوصیاتی دارد.

وی گفت: طبق سنت علمی دائره‌المعارف، بعد از چند دهه، امروز ایشان مشاور عالی دایره‌المعارف، عضو شورای عالی علمی و اخیرا عضو هیات امنا محسوب می‌شوند. امیدوارم برای ده‌ها سال دیگر در خدمت ایشان باشیم و دکتر آذرنوش با مقالات و ویرایش‌های خود به حرکت علمی دائره‌المعارف کمک کند. 

سیدصادق سجادی، معاون پژوهشی بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی ‌به‌عنوان سخنران در آئین گرامیداشت دکتر آذرنوش گفت: از سال 53 با استاد آشنایی و افتخار شاگردی ایشان را دارم و آرا و افکارشان را می‌شناسم و آثارشان را خوانده‌ام. دکتر آذرنوش از جهات مختلف به زبان و فرهنگ فارسی و زبان عربی در ایران خدمت کرده است.

وی افزود: ایشان در دانشکده الهیات دانشگاه تهران، ما را با فضای دیگری در زمینه زبان و ادبیات عرب آشنا کرد که قبل از آن سابقه نداشت و این فضا، نشان دادن تاریخ تحول زبان و ادبیات عرب بود؛ این شیوه تدریس بسیار تازگی داشت. دکتر آذرنوش چنان علاقه‌ای در دانشجویان معدود زبان و ادبیات عرب ایجاد می‌کرد که یکی از لذت‌های علمی ما، خواندن تاریخ ادبیات و نشستن سر کلاس استاد بود.

سجادی با اشاره به دیگر ویژگی‌های علمی دکتر آذرنوش، بیان کرد: تا پیش از دکتر آذرنوش، اطلاعات ما از زبان و ادبیات عرب حداکثر از طه حسین و ادبای معاصر عرب فراتر نمی‌رفت. ایشان نخستین فردی بود که به ما آموخت، اروپایی‌ها و به‌ویژه فرانسوی‌ها چه اندازه روی زبان و ادبیات عرب کار کرده‌اند.

معاون پژوهشی بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در ادامه گفت: دکتر آذرنوش، حق بزرگی به گردن همه کسانی که در زمینه ادبیات و تاریخ فارسی و عربی کار کرده‌اند، دارد. ایشان ترجمه‌های ارزشمندی از متون کهن مانند «موسیقی فارابی» انجام داده و تحقیق درباره واژگان مستعرب، تحقیق درباره واژگان قرآنی و تالیف آثاری ارزشمند درباره ورزش چوگان و اسب از دیگر کارهای‌ دکتر آذرنوش است. بسیاری از مقالات ایشان هم برای نخستین‌بار به فارسی نوشته شده است.

عنایت‌الله فاتحی‌نژاد هم در این آئین با اشاره به 28 سال موانست با استاد آذرنوش، اظهار کرد: اگر بخواهیم درباره جایگاه دکتر آذرنوش صحبت کنیم، بدون اغراق باید گفت که ایشان در ایران بی‌بدیل است و با هیچ‌کس قابل مقایسه نیست. آثار و تالیفات و مقالات استاد در دائره‌المعارف و نشریات، هر یک به‌عنوان مرجع محسوب می‌شوند.

 وی ادامه داد: دکتر آذرنوش، خلأ بزرگی را در زبان و ادبیات عرب پر کرده است. هرکس که امروز در زمینه زبان و ادبیات عرب صاحب قلم است و توانایی نوشتن دارد، بی‌شک جایی به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم از طریق آثار، شاگرد استاد بوده است. هیچ کتاب، مقاله و رساله‌ای در زمینه زبان و ادبیات عربی نوشته نمی‌شود که آثار دکتر آذرنوش از مراجع عمده آن نباشد.

 این نویسنده و پژوهشگر گفت: کتاب «آموزش زبان عربی» ایشان به تنهایی تحولی در آموزش زبان عربی ایجاد کرد. یکی دیگر از آثار مهم و ارزشمند دکتر آذرنوش، «فرهنگ عربی به فارسی» است که هنوز خوب شناخته نشده است. ایشان شیوه نوینی را در تالیف فرهنگ‌نامه پیش گرفته است. از ویژگی‌های این اثر، معانی، معادل‌ها و مترادف‌های متعدد است.

آذرنوش در این آئین بیان کرد: 80 سال بار عمر بر دوش کشیدن کار آسانی نیست و این به تجربه ثابت شده است. در این سن و سال انسان درگیر انواع دردسرهاست که او را دچار نوعی غمزدگی می‌کند. سپاسگزارم از این همه لطف و عنایت، چراکه مجالس این چنینی و شنیدن سخنانی دل‌انگیز می‌تواند در زندگی یک پژوهشگر 80 ساله، دل‌انگیز جلوه کند.

در انتهای این برنامه با اهدای تندیس و لوح‌هایی به رسم یادبود از مقام علمی‌پژوهشی آذرتاش آذرنوش تقدیر به عمل آمد.