اگر پول داشته باشید می‌توانید تالار وحدت را اجاره کنید/گروه ۱۰ با پول هر کاری می‌کند

غلامحسین دولت‌آبادی در گفتگو با خبرنگار ایلنا، با بیان اینکه «در وضعیت کنونی تئاتر کشور، می‌توان جشنواره‌ها را با کنکور دانشگاه‌ها مقایسه کرد» گفت: برای سیستمی که از اول درست تعریف نشده، کنکور قانون حتی نه چندان خوبی است که اجرا می‌شود و به نظر من باز عادلانه‌تر از چیزی است که امروز داریم. مثلا کنکور را از دانشگاه آزاد برداشته‌اند و افراد در اکثر رشته‌ها ثبت‌نام می‌کنند و اصلا دانشگاه از اعتبار افتاده است. مکانیزم این کنکور سراسری از شرایطی که الان هست بهتر بود چون بسیاری از رشته‌ها در علوم انسانی و زبان از بین رفته و داوطلب ندارد.

دولت‌آبادی ادامه داد: برای فرمی که تئاتر ایران و فضای غیرحرفه‌ای آن دارد، جشنواره‌ها حیات تئاتر را حفظ می‌کنند. اینکه کسی راه می‌افتد در تهران یا شهرستانی ناگهان جشنواره‌ای خلق‌الساعه به وجود می‌آورد بحثی جداست؛ ولی جشنواره‌هایی مثل تئاترفجر، مقاومت، آیینی سنتی و مانند آنها، مهم و خوب‌اند. کاری به سازوکار و حق‌خوری‌ها، بازبینی‌ها و داوری‌ها نداریم، اما این جشنواره‌ها حیات تئاتر را حفظ می‌کنند.

این مترجم و پژوهشگر تئاتر خاطرنشان کرد: مسئولان تئاتر درصدد حذف جشنواره‌ها هستند؛ چون می‌خواهند آن از سر خود باز کنند و بسپارند به آنچه که به صورت جعلی اسمش را گذاشته‌اند تئاتر غیردولتی یا تئاتر خصوصی؛ تا از سر خود باز کنند. مثالش جشنواره تئاتر فجر است؛ به عنوان کسی که در دوره اخیر جشنواره، کار داشتم، باید بگویم انگیزه‌ای برای شرکت در آن نداشتم.

دولت‌آبادی وضعیت کنونی جشنواره را «فاجعه» توصیف کرد و گفت: این چیزی بود که سال‌ها خود آقایان به دنبالش بودند که اجراهایی را که در طول سال به نمایش درآمده؛ در جشنواره حضور داشته باشند؛ این فکر گروه دیگری بود اما ظاهرا آقای اسدی (دبیر جشنواره) با آنها هم‌فکر بوده. وقتی رفته بودم اکسسوارم را بگیرم و دکورم را بزنم انگیزه‌ای نداشتم. برای چه باید در جشنواره شرکت کنم وقتی من اجرای عمومی‌ام را رفته‌ام؟ برگزارکنندگان جشنواره چه پیشنهاد بهتری برای من دارند؟ می‌خواهند مبلغی پول در جشنواره به من بدهند که خیلی هم کم است.

او ادامه داد: در خارج از ایران وقتی این اتفاق می‌افتد و شما اجرای عمومی‌تان را رفته‌اید و در جشنواره‌ای می‌روید کمپانی‌ها و تهیه‌کننده‌های جدیدی می‌آیند و پیشنهادهای جدیدی برای شما دارند و این حضور در جشنواره برای شما درآمدزایی دارد چون کارتان را در جاهای مختلف می‌توانید نشان دهید. اما من کارگردان، چرا باید وقتی قبلا اجرای عمومی داشته‌ام دوباره در جشنواره تئاتر فجر اجرا کنم؟ آن هم با این کیفیت داوری و تشکیلاتی که بهم زده‌اند. در حقیقت عملا مسیری که آقای اسدی هم دنبال کرد و همه در این زمینه مقصرند حذف تازه‌های جشنواره تئاتر فجر است.

کارگردان نمایش «پرتره مرد ریخته» با اشاره به حذف بخش تازه‌های تئاتر ایران از جشنواره تئاتر فجر گفت: به آقای اسدی نامه نوشتم و گفتم این بخش تازه‌های تئاتر ایران را که حذف می‌کنید به طور جدی به نمایشنامه‌نویسی و تولید تئاتر در ایران ضربه می‌زنید و این اتفاق هم افتاد؛ 60-70 درصد بدنه تئاتر ایران با برنامه‌ای که آقای سعید اسدی مجری‌اش بود از تئاتر ایران حذف شد.

دولت‌آبادی ادامه داد: بسیاری از افرادی در رده سنی 30 تا 50 سال که تئاتر کار می‌کردند را دیگر در تئاتر نمی‌توانید ببینید؛ چون اینها متن می‌دادند به تئاتر ایران و اگر جشنواره نباشد نمی‌توانند کار کنند. به کجا متن بدهند؟ بروند با شبی 5 میلیون سالن اجاره کنند؟ برای کدام تماشاچی؟ سازوکاری که تعریف شد و پیاده کردند به نفع همان آدم‌هایی است که موسوم به گروه 10 هستند چون با آوردن ستاره‌های سینما و هر حرکتی که می‌توانستند انجام دهند یک تئاتر به ظاهر متفاوت ارائه دادند و تماشاچی خودشان را هم تربیت کردند و باعث شدند تئاتر جدی از بین برود.

او با بیان اینکه «خوشحالم که جشنواره نمایش‌های آئینی سنتی اجرا می‌شود چون پذیرفتن دست‌کم 20 متن، نشانه این است که چنین نمایش‌هایی هنوز می‌تواند زنده باشد» گفت: می‌خواهم بگویم تئاتر دولتی که نماد بیرونی‌اش همین جشنواره‌ها هستند اگر نباشد، تئاتر در ایران به‌طور کل کارش تمام است و به‌طرز عجیبی به دنبال این هستند که این کار را بکنند و از سر خودشان بازش کنند و حتی برایش سمینار هم برگزار می‌کنند. مثل همین سمینار ظرفیت‌های بخش خصوصی که اجرا شد؛ در آنجا من به عنوان شرکت‌کننده می‌رفتم و می‌دیدم اکثر کسانی که آمده بودند با بیان استدلال‌های گوناگون، مخالف بودند. حتی نمونه‌ای که از بخش خصوصی آورده بودند آقای مصطفی کوشکی از تئاتر مستقل بود که خود او گفت من ورشکست شده‌ام و در حال رفتن به زندان‌ام. یعنی نمونه مثبتش کسی بود که بدهکار بود. خیلی از این تئاترهای خصوصی نمی‌توانند وضعیت مالی‌شان را تراز کنند.

دولت‌آبادی با تاکید بر اینکه «تشکیلات دولتی تئاتر باید روراست باشد» گفت: تئاتر اعانه نمی‌خواهد؛ کمک لازم دارد. کمک به راه انداختن تئاتر خصوصی به معنی کمک هزینه 5 میلیونی نیست؛ فکر می‌کنند باید پول بدهند به آن تئاتر و باید یکجوری زیر بال و پرش را بگیرند بیاید بالا و بعد ولش کنند. در واقع مدیران آن تئاتر باید افراد خصوصی باشند اما مسئولان دولتی، قضیه را اشتباه گرفته‌اند. دولت باید کماکان کمک هزینه را بدهد. فقط مدیرش نباید دولتی باشد و خصوصی بماند.

او با بیان اینکه «با جریانی که راه انداختند تئاتر را دارند نابود می‌کنند» گفت: جشنواره‌ها به نظر من با هر کیفیتی که اجرا شود کمک به حفظ حیات تئاتر است. حتی جشنواره تئاتر دانشگاهی که سال‌هاست تحت سیطره گروه خاصی قرار دارد، یا سوره و ... هر کدام از اینها خیلی خوب است.

این نمایشنامه‌نویس و کارگردان با اشاره به اینکه «اگر سوره برگزار نشود دانشجو قرار است کجا کارش را انجام دهد؟» گفت: به خاطر وجود این همه سالن که اصلا سالن هم نیستند آن دانشجو پول پدر و مادرش را می‌آورد و همان کار اولش را برای تماشاچی به اجرای عمومی می‌گذارد و کلی هم پول خرج می‌کند و وقتی تماشاگر به سالن نمی‌آید آن سرمایه از بین می‌رود و تجربه مثبتی هم برای او نیست و خاطره خیلی تلخی برایش می‌ماند. دو، سه بار این کار را انجام دهد کارش تمام می‌شود و شانس اجرای خوب را در آینده از دست می‌دهد.

دولت‌آبادی ادامه داد: دوره‌ای که ما کار دانشجویی می‌کردیم کارهایمان در دانشگاه اجرا می‌شد یا نهایتا در جشنواره تئاتر دانشجویی. به خودم اجازه نمی‌دادم که به جشنواره تئاتر فجر فکر کنم. الان همه این سلسله مراتب را از بین برده‌اند و یک بچه هم می‌تواند پول بدهد و تالار وحدت را اجاره کند؛ یا اگر پارتی خاصی داشته باشد. یعنی همه قوانین نانوشته و عرفی و سلسله مراتب را با برنامه‌ای که چیدند از بین بردند.

او یادآور شد: کسانی را می‌توانم نام ببرم که با این شرایط فعلی که آقایان رقم زدند نمی‌توانند کار کنند و دیگر در فضای تئاتر نیستند. شما امروز اسامی معدودی را می‌بینید که از این تئاتر به آن تئاتر می‌رود. عین همان وضعیتی که در سینما پیش آوردند و فقط تعداد محدودی کار می‌کنند. فقط برای عده‌ای خاص چیده‌اند و تئاترشان هم غیرجدی است. بازهم تاکید می‌کنم که در چنین شرایطی، به نظر من وجود جشنواره برای این تئاتر غیرحرفه‌ای مفید است؛ در تئاتری که دائما دارد از گوشه و کنار و بودجه‌اش زده می‌شود و کوچک می‌شود، بچه‌های تئاتری با این شرایط اندک، و جشنواره‌ها خودشان را حفظ می‌کنند که کار کنند.