ما سربازان موسیقی مازندران هستیم

به گزارش خبرنگار ایلنا، آواز امیری یا امیر خوانی گونه‌ای از آوازخوانی‌ست که مربوط به منظومه‌های عاشقانه‌ای است که در استان مازندران رواج دارد. این گونه آواز از اشعار امیر پازواری شاعر دوره صفویه که به زبان مازندرانی گفته شده است؛ استفاده می‌کند. این اشعار بیشتر دو بیتی بوده و با عبارت «امیرگته» (امیر گفته) شروع و در اکثر مواقع به صورت سؤال و جواب شعری آورده می‌شوند.

همچنین از دیگر سنت‌های استان مازندران در هنگام نوروز، نوروز‌خوانی است و نوروز‌خوانان معمولاً پانزده روز قبل از فرا رسیدن عید نوروز به داخل روستاها می‌آیند و با خواندن اشعار در مدح امامان ترانه‌های محلی، طلیعه سال نو را به آنان مژده می‌دهند. نوروز خوانان چند نفر هستند که یک نفر اشعار را می‌خواند، یک نفر ساز می‌زند، نفر دیگر که به آن کوله کش (بارکش) می‌گویند به در خانه‌های مردم می‌رود و می‌خواند:

باد بِهارون بِیَمو / نِئروز سِلطون بِیَمو

مژده هادین دوستان رِ / گل بیَمو گلستون رِ

بهار آمد بهار آمد خِش آمد / علی با ذولفقار آمد، خوش آمد

نِئروزتان نِئروز دیگر / شِه ما رِ سال نِئ بووئه مِوارِک

صاحب خانه نیز با دادن پول، شیرینی، گردو، تخم مرغ و نخود، و کشمش از آنان پذیرایی می‌کند.

با محمدابراهیم عالمی درباره منظومه‌های مازندرانی و نوروزخوانی گفتگو کردیم.

عالمی درباره منشا منظومه‌های مازندران گفت: منظومه‌های مازندران شامل امیر و گوهر و طالب و زهر است. امیر در اواخر قرن ۱۰ و اوایل قرن ۱۱ و طالب که شاعری بزرگ هم بوده در اواخر قرن ۱۱ زندگی می‌کرد.

او با توضیحاتی درباره این منظومه‌ها گفت: طالب دل در گروی عشق دخترعمویش به نام زهره دارد و از این‌جاست که یک منظومه عاشقانه شکل می‌گیرد. داستان امیر و گوهر هم یک داستان عاشقانه است و در حقیقت پرسش و پاسخی است بین گوهر و امیر.

این پژوهشگر موسیقی نواحی ادامه داد: معتقدم این موسیقی است که شعر و منظومه امیر را ماندگار کرد چراکه وقتی می‌گویند امیری بخوان منظور منظومه امیر نیست بلکه آن سبکی است که منظومه امیری با ملودی آن خوانده شده است و در حقیقت موجب حفظ این دوبیتی‌ها شد.

او درباره ضبط و نگهداری منظومه‌های مازندران توضیح داد: این منظومه‌ها را آقای حسینی‌پور اجرا کرده است. امیری از آوازهای اصلی مازندران است که در اوج اجرا می‌شود و صدا باید بالا باشد برخی نیز معقتدند ترانک‌هایی که ساخته شده براساس امیری‌ است.

عالمی افزود: در مازندران هر گروهی که بخواهد کنسرت بگذارد یا آلبوم منتشر کند قطعا قطعات امیری و کتولی نیز را اجرا می‌کند. معتقدم موسیقی‌های جدی چه برای مازندران باشد و چه برای هر منطقه دیگری نیاز به انسان‌های اندیشمند و خردورز دارد. موسیقی جدی در میان افرادی که اهمیت موسیقی جدی را می‌شناسند مهم است و طرفدار خود را دارد.

او ادامه داد: در میان تبلیغات انبوه موسیقی که از در و دیوار وارد این کشور می‌شود؛ انتظار ما از جوان امروزی چیست؟ باتوجه به این شرایط نباید توقع داشته باشیم وقتی موسیقی محلی اجرا می‌شود ۵ هزار نفر جمعیت حاضر شود.

او درباره اجرای منظومه‌های مازندرانی در تورهای بین‌المللی گفت: تاکنون برنامه‌هایی در ایتالیا و آلمان داشتیم و موسیقی‌های محلی مازندرانی مانند امیری، کتولی، ترانک‌ها و ... را اجرا کردیم. در حقیقت ما در این برنامه‌ها سربازان موسیقی مازندران هستیم.

عالمی تاکید کرد: متاسفانه تصور برخی از دوستان این است که اگر در خارج از ایران برنامه‌ای اجرا کنند دیگر پایان همه چیز است در حالی‌که نام ما اگر ماندگار می‌شود به واسطه حفظ اصالت‌های‌مان خواهد بود و اگر در آنجا موسیقی محلی خودمان را اجرا کردیم و مردم دنیا را با آن آشنا کردیم هنر است. ما باید کاری بکنیم که آن‌ها بیایند و موسیقی ما را برای آرشیو در موزه‌های‌شان ببرند همچنان که برهارد دون که پژوهشگر روسی است از روسیه به مازندران آمد و دو بیتی‌های امیری را جمع‌آوری کرد.

او در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره نوروزخانی گفت: در مازندران تقریبا از اواسط اسفندماه مردم شروع به نظافت خانه می‌کنند. نوروز خان دو نفر هستند که یکی از آن‌ها شعر خوان و دیگری هم‌خوان او است که ترجیع‌بندها را تکرار می‌کند و کارشان این است که کوچه به کوچه نوروز را به مردم نوید می‌دهند. صاحب‌خانه هم به آن‌ها انعام می‌دهد.

عالمی افزود: اگر صاحبخانه به نوروزخان انعام خوبی می‌داد نوروزخان وصف او را بسیار می‌گفت اما اگر صاحب‌خانه انعام کمی به او می‌داد نوروزخان به نوعی گلایه‌آمیز و ظنزآمیز از صاحب‌خانه شکایت می‌کرد.

این پژوهشگر موسیقی نواحی با بیان اینکه نوروزخانی شامل دو بخش است، گفت: بخش اول شامل ریتم بخش اول هفت‌تایی و ریتم بخش دوم دوتایی است. درحال حاضر این مراسم به صورت محدود در برخی نقاط ایران برگزار می‌شود.