سکوت معنادار فارابی به درخواست وزارت آموزش‌وپرورش؛
انتخاب فیلم‌ها به وجدان مدیر مدرسه بستگی دارد
با وجود ارسال درخواست‌های کتبی وزارت آموزش‌وپرورش برای حضور یک نماینده در شورای سیاستگذاری فیلم کودک‌ونوجوان فارابی؛ این سازمان سکوت معناداری درپیش گرفته و به این درخواست پاسخ نداده است.
حدود 14 سال است که شورایی با نام "شورای صدور پروانه حمایت از فیلم‌های سینمایی" با هدف حمایت از آثار سینمایی تشکیل شده است. در سال‌های اخیر ما شاهد بردن دانش‌آموزان برای تماشای فیلم‌هایی هستیم که سنخیتی با نیازها و سن و سال آنها ندارد. به گفته "یدالله کریمی" سخنگوی این شورا یکی از دلایل این اتفاق کم بودن آثاری در حوزه کودک است. او همچنین از مکاتباتی با بنیاد سینمایی فارابی برای حضور یک نماینده از وزارت آموزش‌وپرورش در شورای سیاستگذاری فیلم کودک این سازمان می‌گوید که علیرغم مثبت بودن نظر فارابی اما تاکنون بی‌پاسخ مانده است. محور ابتدایی این گفت‌وگو به این موضوع اختصاص دارد و در بخش دوم نیز به شاخصه‌های این شورا برای حمایت از فیلم‌ها و پارامترهای مدنظر اعضا پرداخته‌ایم.
شورای صدور پروانه حمایت از فیلم‌های سینمایی چه زمان و با چه اهدافی تشکیل شد؟
زمان دولت آقای خاتمی "شورای صدور پروانه حمایت از فیلم‌های سینمایی در حال اکرانِِِِ وزارت آموزش پرورش" در سال 79 به دستور وزیر وقت و با مشاوره دکتر حاتمی در گروه مشاوران دفتر وزیر تشکیل و کارش را از آن‌جا آغاز کرد. اساس و بنیان این شورا این بود که از فیلم‌های سینمایی برای دانش‌آموزان مقاطع مختلف تحصیلی حمایت کند.
ترکیب شورا متشکل از چه کسانی است؟
از ابتدا قرار بود هر یک از معاونت‌های وزارت آموزش و پرورش باتوجه به رویکردهایی که دارند نماینده‌ای در این شورا داشته باشند. تا امروز این شورا ترکیب خود را حفظ کرده. نمایندگانی از کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، آموزش و پرورش کودکان استثنایی، معاونت آموزش متوسطه، معاونت آموزش ابتدایی، انجمن اولیا و مربیان، معاونت پرورشی، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی درسی به همراه دو نفر فیلمساز در این شورا حضور دارند. محمود مجیب (تصویربردار) و وحید گلستان (فیلمساز سینمایی) که امسال هم یک فیلم در جشنواره کودک اصفهان داشت؛ دو نماینده فیلمساز در شورا هستند. همچنین نماینده کانون آقاکریمی نیز تهیه‌کننده سینما هستند.
چرا جای نماینده‌ای از سوی وزارت ارشاد در این شورا خالی ست؟
ما نباید با آنها تعامل داشته باشیم؛ آنها فیلم تولید شده خود را به ما می‌دهند. دیگر ضرورتی ندارد فیلمی را که وزارت ارشاد تایید و برای آن پروانه پخش صادر کرده در این شورا مورد بررسی قراردهد.
با توجه به بحرانی بودن وضعیت ساخت فیلم‌های کودک و نوجوان نیاز به تعامل بیشتر با وزارت ارشاد است. چرا یک گام به عقب نمی‌روید تا از زمان شروع تولید فیلم این تعامل بین وزارت آموزش وپرورش و ارشاد برقرار شود؟
این دغدغه کلی ماست و ما بارها با مسئولان در بنیاد فارابی در این رابطه مکاتبه کردیم. جلسه حضوری گذاشتیم و خواستار این قضیه شده‌ایم که وزارت آموزش و پرورش نماینده‌ای در شورای فیلم‌نامه کودک بنیاد فارابی داشته باشد. بدون چشم‌داشتی این نماینده حافظ منافع آموزش و پرورش در فارابی باشد و از زمان نگارش فیلم‌نامه تا ساخت حاضر باشد. به این ترتیب دغدغه‌های مورد نیاز وزارت آموزش‌وپرورش به سازمان سینمایی و فیلم‌سازان منتقل می‌شود. این خواسته را در زمان آقایان "میرعلایی" و "مسعودشاهی" به صورت مکتوب به فارابی ارسال کرده‌ایم. حضور این نماینده از صفر تا صد یک پروژه می‌تواند؛ بسیاری از خلاهای آموزشی را برطرف کرده و نهایتا نکات آموزشی مورد نیاز محصلان از طریق فیلم منتقل شود. فیلم‌سازان به دلیل عدم آشنایی با دستورالعمل‌ها و بخش‌نامه‌های وزارت آموزش و پرورش نیاز به چنین پشتیبانی و حمایتی از سوی کارشناسان ما دارند.
توجیه فارابی برای عدم پذیرش این پیشنهاد چیست؟
این خواسته تا به امروز بی پاسخ مانده و جواب خاصی در این رابطه به ما ندادند. این همراهی تا این لحظه در حد قبول و گفتن یک کلمه "چشم" بوده.
این مکاتبه و صحبت آخرین بار در چه تاریخی صورت گرفته؟
آخرین بار فکر می‌کنم؛ زمان برگزاری جشنواره کودک بود. در دفتر آقای مسعودشاهی نشستی با دبیر جشنواره فیلم رشد داشتیم. قول دادند؛ این اتفاق رخ خواهد داد اما تا امروز این امکان میسر نشده و بعداز این همه سال ما نماینده‌ای در بنیاد فارابی در زمینه فیلم‌های کودک و نوجوان نداریم. جای سئوال وجود دارد؛ که چرا برای ساخت یک فیلم مذهبی یا پلیسی نیاز به کارشناس نظامی و مذهبی است؛ اما در حوزه فیلم کودک و نوجوان چنین مشاوره‌ای از کنار فیلم حذف می‌شود. کارشناسی که باید نکات تربیتی را به سینماگران متذکر شود.
شما غیر از مجوز برای برخی فیلم‌ها برگه حمایتی صادر می‌کنید؛ تفاوت این دو چیست؟
مجوز برای اجازه خروج دانش‌آموز از مدرسه همراه با رضایت‌نامه والدین است که با سه گزینه توصیه می‌شود، بلامانع است و تاکید می شود صادر می‌شود. انتخاب فیلم برای بردن دانش‌آموزان با مدیر است. صدور برگه حمایتی برای یک فیلم نشانه تایید شدن فیلم توسط وزارت آموزش‌وپرورش است.
آیا ممنوعیتی از سوی شما برای مدارس وجود ندارد؟
ممنوعیتی را برای هیچ فیلمی قائل نمی‌شویم و فیلمی را منع نمی‌کنیم. بعضی فیلم‌ها در ارتباط با بزرگسالان است؛ اما مدرسه‌ای تشخیص می‌دهد؛ بچه‌ها را به دیدن آن فیلم ببرد. ما ممنوعیتی برای حضور آنها نداریم.
یکی از اهداف شورا و وزارت آموزش وپرورش باید نظارت بر مدارس در این راستا باشد. دلیل این عدم نظارت کافی چیست؟
ما اهرم نظارتی نداریم که باید تعریف شود. البته به ندرت پیش می‌آید مدیری جسارت داشته باشد که خلاف دستورالعمل کاری انجام دهد. انتخاب فیلم‌ها به وجدان مدیر مدرسه بستگی دارد و مسئولیت بر گردن خودش است. اصرار ما برای حضور یک نماینده در شورای ساخت فیلم کودک فارابی این است که فیلم‌هایی مناسب نیازهای دانش‌آموزان ساخته شود.
در وهله اول شما باید نماینده‌ای در فارابی داشته باشید؛ اما اگر این اتفاق نیفتاده دلیل نمی‌شود شمابه هر فیلمی برگه حمایتی دهید.
ما سر یک دو راهی سختی نشستیم. یک طرف سینماو یک طرف آموزش.
اما این رفتار مشکل دارد؛ زیرا زمانی که دانش‌آموز از طرف مدرسه برای تماشای یک فیلم می‌رود؛ و زمان آموزش او در مدرسه به سینما اختصاص داده می‌شود باید بعد آموزشی داشته باشد. دانش آموز می‌تواند سرگرمی را با والدینش پر کند.
هیچ فیلمی خالی از آموزش نیست. ما می‌گوییم فیلمی که حتی سرگرم کننده، مفرح و شادی‌آفرین است حداقل 4 فاکتور آموزشی را مد نظر می‌دهد. اینکه بگوییم اصلا هیچ نکته آموزشی در فیلم وجود ندارد؛ درست نیست. قرار نیست؛ دانش‌آموز از ابتدا تا پایان سال هیچ گونه تفریحی نداشته باشد. من فیلم شاد و مفرح را به عنوان بخشی از وظایف این وزارت‌خانه می‌دانم. پس اگر ما فیلم‌هایی را برای تفریح دانش‌آموزان در نظر می‌گیریم؛ که بعد آموزشی در آن کمرنگ‌تراست به این دلیل است؛ که می‌گوییم آموزش و پرورش. البته اینکه به بهانه تفریج شادی کاذب به دانش‌آموز بدهیم صحیح نیست. هر شادی برای دانش‌آموز تفریح سالمی است. از نظر بچه‌ها سیگار کشیدن هم تفریح است.
چه نوع فیلم‌ها و با چه شاخصه‌هایی می‌توانند به این شورا ارائه شوند؟
کلیه تولیدات سینمایی که دارای پروانه پخش از شورای صنفی نمایش باشند؛ و بخواهند از پروانه حمایت و حضور دسته‌جمعی دانش‌آموزان استفاده کنند؛ این بستر برایشان فرهم است. محدودیتی وجود ندارد. اما اگر فیلمی به این شورا ارسال نشود؛ دال بر این نیست که مدارس نمی‌توانند دانش‌آموزان را برای تماشای فیلم ببرند. ما بخشنامه‌ای برای ممنوعیت یا منعِ دیدن فیلمی صادر نمی‌کنیم. تنها تاکید یا یا توصیه می‌کنیم.
پارامترهای شما برای انتخاب فیلم‌ها و صدور برگه حمایت چیست؟
هر یک از اعضا بر مبنای شاخصه‌های مشخص و با رویکردهای سازمانی خود فیلم‌هایی که به شورا می‌رسند را رصد می‌کنند و بحث می‌کنند. آنها بدون دانستن نام فیلم، نام کارگردان و نام تهیه‌کننده تنها فیلم را می‌بینند و بر مبنای محتویات فیلم نظر می‌دهند.اعضایی که هنری هستند از منظر هنری، کارگردانی، تصویربرداری و بازی ارزیابی می‌کنند. نماینده پرورشی در ارتباط با موضوعات پرورشی، تربیتی، اجتماعی و سیاسی نظر می‌دهد. نماینده حراست از منظر امنیت ملی به فیلم نگاه می‌کند. معاونت‌های متفاوتی که در شورا حضور دارند با ماموریت‌های سازمانی خود بحث می‌کنند و در رابطه با آن شاخصه‌ها اعلام نظر می کنند.
این شاخصه‌ها را به طور مشخص بفرمایید.
ما شاخص‌های عجیب و غریبی نداریم. داشتن نکات آموزشی، شادی‌بخش بودن، بعد تربیتی، نداشتن موارد منکراتی، الگوپروری برای دانش‌آموز، نداشتن قهرمان کاذب، عدم ترویج تیک‌های اجتماعی، ترویج فرهنگ خانواده، داشتن الگوهای اسلامی و قابل فهم بودن برای دانش‌آموز ازجمله مواردی هستند که شورا بر آنها تکیه دارد. فیلم موثرتر از نصایح والدین و معلم پرورشی برای دانش آموز عمل می‌کند. آنها از طریق فیلم نکات آموزشی را دریافت می‌کنند به همین دلیل باید اصول اخلاقی در فیلم رعایت شود و اگر این اصول رعایت شود از نظر ما همه فیلم‌ها آموزنده است.
ممکن است فیلمی بعد آموزشی یا موردهای منکراتی نداشته باشد و خنثی باشد. تکلیف در مورد این فیلم ها چیست؟
ما در این مورد می‌گوییم بلامانع است. ممکن است بار آموزشی فیلمی کم باشد؛ اما خطایی هم در آن نباشد برگه حمایتی با این عنوان که دیدن فیلم به عنوان سرگرمی برای دانش‌آموز بلامانع است؛ صادر می‌شود.
در طول سال چند درصد از فیلم‌هایی که ساخته می شوند؛ دارای این شاخصه‌ها هستند؟
سالانه حدود 15، 20 فیلم به ما ارائه می‌شود که اصولا یا به سمت و سوی کودک و نوجوان است یا قطعا کودک و نوجوان است. ممکن است شما فیلمی را ببینید که ایراداتی بر آن وارد است؛ اما به نسبت فیلمی دیگر ایراداتش کمتر بوده. من آنها را ندید گرفته‌ام.
آیا بودند فیلم‌هایی در ژانر کودک‌ونوجوان که برگه حمایتی برای آنها صادر نشد؟
بله در سال جاری 17 فیلم به شورا ارائه شد. در این میان 3 فیلم در ژانر کودک‌ونوجوان بودند که برگه حمایتی نگرفتند.
با توجه به تولید محدود فیلم در این ژانر دلایلتان برای رد این فیلم‌ها و در مقابل قبول‌فیلم‌هایی خارج از این سبک چیست؟
این فیلم‌ها به دلایل مختلف موفق به گرفتن برگه حمایتی از شورا نشده‌اند. به عنوان مثال یکی از این‌ها دارای فلسفه‌ی ایده‌آلیستی و فاقد آمیزه‌های دینی و اجتماعی بود که دانش‌آموز را به سمت پندارگرایی سوق می‌داد. غیرقابل باور بودن فیلم، ضعف در ساختار فیلم‌نامه، برانگیختن شادی کاذب در دانش‌آموزان، ریتم کند، شوخی‌ها و شخصیت‌های سطحی، فیلم‌نامه و کارگردانی ضعیف از دیگر دلایلی بودند که در شورا برای رد فیلم مطرح شدند. شاید فیلمی عاری از مشکل نباشد؛ اما ما آثاری که ایرادات کمتری داشتند را حمایت کردیم. فیلم‌هایی که به ارزش‌های دفاع مقدس، ارزش های انسان، بعد آموزش، به دور از حاشیه پردازی و هیاهوهای سینمایی انسانیت را ترویج دادند. فیلم‌هایی که قهرمانشان دانش‌آموز باشد. قهرمان پروری و رویاپردازی کاذب نداشته باشند.
گفت‌وگو: شانلی عبادیان
گزارش‌های مربوط به این خبر را بخوانید:
آرزوهای سینمای کودک چرا نقش بر آب شد؟/ کارگردان‌ها دل‌ودماغ ندارند
شورای حمایت آموزش‌وپرورش چرا و چگونه فیلم‌ها را انتخاب می‌کند؟!/ آیا وزیر آموزش‌وپرورش در جریان نحوه‌ی تصمیم‌گیری این شورا هست؟
از سوی ایوبی؛ اعضای شورای سیاستگذاری و راهبردی سینمای کودک و نوجوان منصوب شدند
