سازندگان آلبوم «آن دگر» در گفتگو با ایلنا مطرح کردند:
تجربه خوشایند همکاری با غلامعلی پورعطایی؛ خنیاگر خراسانی/ کوبه‌ای‌نواز هستیم و تمرکزمان بر ریتم است
به نظر می‌رسد طی چند سال گذشته تولید آلبوم‌هایی با موضوع و محوریت موسیقی نواحی کاهش یافته است که البته مهمترین دلیل آن بحران و تورم اقتصادی است. در این میان «آن دگر» آلبومی است که به طور ویژه موسیقی خراسان را مدنظر دارد. مرتضی و مجید یگانه‌راد به اتفاق سوگند عباسی سازندگان این اثر درباره جزییات آلبوم مذکور با ایلنا صحبت کردند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، یکی از آلبوم‌های تولید شده در عرصه موسیقی نواحی تولید آلبوم «آن دگر» است که با شنیدنش می‌توان آن را اتفاقی مهم محسوب کرد. این اثر مجموعه‌ای ادامه‌دار است که در سه مجموعه بر موسیقی خطه خراسان تمرکز کرده است. مرتضی و مجید یگانه راد با همراهی سوگند عباسی در این سه مجموعه تلاش کرده‌اند نگاهی متفاوت به موسیقی منطقه خراسان داشته باشند. آنها در این مجموعه سه‌گانه ضمن پایبندی به اصالت‌های منطقه، با تنظیم‌هایی متفاوت و نو فضایی امروزی‌تر را برای مخاطبان فراهم کرده‌اند.
مرتضی و مجید یگانه‌راد و سوگند عباسی طی گفتگو با ایلنا درباره این مجموعه موسیقایی با ایلنا گفتگو کردند. گفتنی است آنها سوالات را به صورت مشترک پاسخ دادند که در پی می‌آید.
از مجموعه «آن دگر» برایمان بگویید. این مجموعه چگونه شکل گرفته و هدف‌تان از تولید آن چه بوده است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت، مجموعه‌قطعاتی را در سال ۱۳۸۶ با نگاهی متفاوت و در قالب ضربی خوانی شروع به نگارش کردیم. حین نگارش قطعات باتوجه به علاقه شخصی که به موسیقی نواحی به ویژه موسیقی خراسان داشتیم درصدد آن بودیم که بتوانیم این طرح را با استاد غلامعلی پورعطایی که یکی از بزرگترین خنیاگران آن خطه است، مطرح کنیم. در نهایت این اتفاق در سال ۱۳۸۹ طی سفری که استاد به تهران داشتند میسر شد و بعد از گفتگو در مورد این طرح، ایشان بسیار استقبال کردند در نتیجه ضبط پروژه آغاز شد.
این مجموعه چندمین آلبوم در کارنامه‌تان است؟
مجموعه «آن دگر» اولین آلبوم ماست که در سال ۱۳۹۳ منتشر شد و طی این اتفاق برای نخستین‌بار با استاد غلامعلی پورعطایی همکاری داشتیم. اگر بخواهیم به صورت اجمالی در مورد فعالیت‌مان در زمینه موسیقی توضیح بدهیم، ما کوبه‌ای‌نواز هستیم و بسیار طبیعی است که نگاه و تمرکزمان در موسیقی بر پایه ریتم باشد.
این اهمیت ریتم همیشه برایتان در صدر توجه بوده؟
تمام فعالیت‌هایی که تاکنون داشته‌ایم از گروه موسیقی رادها که سال ۱۳۸۲ تشکیل داده شد و تمام آلبوم‌هایی که تاکنون کار کرده‌ایم، ریتم در همه آنها بسیار پررنگ است. آلبوم آن دگر، با همین نگاه کار شده، در واقع نگاه متفاوت و تنظیم متفاوت که در زمینه موسیقی نواحی انجام دادیم.
دو بخش اول این مجموعه مربوط به موسیقی کدام منطقه است؟
همانطور که عرض کردیم مربوط به موسیقی خراسان و منطقه تربت جام است.
شما در مجموعه «آن دگر۲» آلبوم نوایی را با صدای غلامعلی پورعطایی تولید و منتشر کردید. از این تجربه هم برایمان بگویید.
در سال ۱۳۹۴ باتوجه به استقبالی که از «آن دگر۱» شده بود به پیشنهاد نیما جوان ناشر محترم آلبوم، تولید اثر دوم را شروع کردیم. ما آثاری از استاد غلامعلی پورعطایی ضبط کرده بودیم که بخشی از آن در آلبوم اول استفاده شد در نتیجه آثاری که در آلبوم اول نبود، این بار با تجربه‌ای که از انتشار آلبوم اول به دست آورده بودیم در آلبوم دوم با نگاهی متفاوت‌تر به کار بردیم. یکی از تغییراتی که آلبوم نوایی با آن دگر داشت اضافه شدن ساز کمانچه بود که توسط هنرمند گرامی حسن خدایی‌نیا نواخته شد.
درباره تنظیم اثر نیز توضیح دهید.
تنظیم این آثار برخلاف روال معمول که ابتدا ارکستر و سازها ضبط می‌شود و بعد خواننده اجرا می‌کند؛ در ابتدا آواز و دوتار استاد پورعطایی ضبط شده بود و سپس تنظیم برای بقیه سازها انجام شد که مهمترین دلیل آن خارج نشدن از حس و حال خاص موسیقی آن منطقه و خدشه وارد نشدن به آن نغمات بود. سپس هنرمند گرامی حسین رضایی‌نیا به عنوان نوارنده دف به آلبوم اضافه شد و باتوجه به اینکه دراین آلبوم قطعه مشهور نوایی اجرا شده بود، تصمیم گرفتیم نام مجموعه دوم را «نوایی» بگذاریم و آن را به روح استاد غلامعلی پورعطایی تقدیم کردیم. آلبوم نوایی در سال ۱۳۹۶ توسط نشر جوان منتشر و روانه بازار شد که در همان سال موفق به دریافت جایزه بهترین آلبوم سال در پنجمین جشن موسیقی ما از نگاه کارشناسان شد.
آلبوم لیلی‌های هم ادامه‌ای بر آلبوم‌های قبلی است؟
بله، آخرین آلبوم از مجموعه «آن دگر» است. این مجموعه بعد از سال ۱۳۹۶ قطعا اثر سومی نمی‌توانست داشته باشد، چرا که تمام آثاری که ضبط شده بود در دو آلبوم قبلی استفاده شده بود. ارتباط عمیقی بین ما و و استاد غلامعلی پورعطایی شکل گرفته بود و فقدان حضور ایشان دلیل دیگری بود که این مجموعه ادامه پیدا نکند. تا اینکه در اواخر سال ۱۴۰۰ به پیشنهاد هنرمند گرامی و یکی از پسران استاد، علی پورعطایی مجموعه سوم کلید خورد و اینبار با صدای استاد جمشید پورعطایی.
در ادامه چه اتفاقی افتاد و کار چگونه پیش رفت؟
البته ما قبلا صدا و آثار ایشان را شنیده بودیم اما به دلیل بُعد مسافت و شرایط بسیار سخت تولید آثار جدی امکان خوبی برای شروع پروژه جدید فراهم نبود. تا اینکه استاد جمشید پورعطایی تشریف آوردند تهران و همان روز ما قرار ضبط در استودیو را گذاشتیم و مجموعه‌ای از آثار ایشان را که شامل آوازها، دوبیتی‌ها و قطعات ضربی بود را ضبط کردیم که در این قطعات هنرمند گرامی علی پورعطایی به نوازندگی دوتار پرداختند. شنیدن آثار استاد جمشید پورعطایی انگیزه‌ی دوباره‌ای برای شروع تنظیم سومین اثر از مجموعه «آن دگر» را به ما داد. باتوجه به تجربه‌های قبلی تنظیم این اثر را شروع کردیم.
سپس دیگر نوازندگان اضافه شدند؟
بعد از پیش بردن مراحل تنظیم هنرمندانی چون حسن خدایی‌نیا به مانند آلبوم‌های قبلی نوازنده کمانچه و هنرمند گرامی، دیگر فرزند استاد پورعطایی، هادی پورعطایی به عنوان نوازنده دوتار به این پروژه اضافه شدند و به این ترتیب سازهای ملودیک این اثر کامل شد. بعد از این مراحل تنظیم کوبه‌ای را آغاز کردیم. هنرمندانی چون حسین رضایی‌نیا و همایون نصیری نوازندگان سازهای کوبه‌ای به آلبوم اضافه شدند و در نهایت استاد کامبیز گنجه‌ای به عنوان تکنواز یکی از قطعات کوبه‌ای افتخار این را داشتیم که در خدمت‌شان باشیم و حضورشان باعث سعادت ماست.
مراحل ضبط این اثر چقدر طول کشید؟
مراحل ضبط آلبوم «لیلی‌های» در استودیو پاییز و استودیو رادها طی یکسال انجام شد. اوایل سال ۱۴۰۲ این اثر آماده انتشار شد که دوست عزیزمان نیماجوان مدیر شرکت نشرجوان مراحل انتشار آن را انجام داد و با لطف و مساعدت هنرمند گرامی جناب آقای شهرام صارمی در تاریخ ۱۶ آذر سال ۱۴۰۳ با حضور علاقه مندان و هنرمندان گرامی از این اثر در فرهنگسرای ارسباران رونمایی شد.
در آلبوم «لیلی‌های» نیز با جمشید پورعطایی همکاری کرده‌اید. علت خاصی دارد که به همکاری باخانواده پورعطایی تاکید دارید؟
همانطور که در پرسش قبلی نیز اشاره شد، علاقه شخصی ما به موسیقی آن منطقه، ارتباط حسی و موسیقیایی عمیقی که طی این سال‌ها میان ما و خانواده استاد جمشید پورعطایی شکل گرفته بود، و همچنین فرم روایتگری خاص موسیقی آن خطه، ما را بر آن داشت تا سومین مجموعه خود را با همراهی استاد پورعطایی تولید کنیم. علاوه بر این، تأکید ما همواره بر استفاده از گنجینه ارزشمند موسیقی نواحی بوده است. تلاش کرده‌ایم با رویکردی متفاوت و خوانشی فردی، این میراث غنی را به مخاطب امروز ارائه دهیم. از ابتدای این مسیر، هدف اصلی ما حفظ و انتقال این میراث ناملموس بوده است و سعی کرده‌ایم در حد توان و درک خود، سهمی کوچک در انتقال آن به نسل‌های آینده ایفا کنیم.
نگاه شما به موسیقی نواحی در تنظیم قطعات نگاهی نوگرایانه است. کمی از این نوگرایی برایمان بگویید.
همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد، ما نوازندگان سازهای کوبه‌ای هستیم و نگاه ما همواره در ارتباط با فضای ریتم شکل گرفته است. یکی از دغدغه‌های ما این بوده که چرا در بسیاری از آثار موسیقی، سازهای کوبه‌ای و نقش ریتم غالباً به صورت کلیشه‌ای یا کم‌رنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد؟ شاید یکی از دلایل این موضوع، عدم شناخت کافی از فضای صوتی، کاربردها و رنگ‌های صوتی متنوع سازهای کوبه‌ای باشد، یا شاید به اهمیت ندادن کافی به این بخش از موسیقی بازگردد. علاوه بر این، نوگرایی در هنر، به تعریف درست از زمان و دوران وابسته است. مگر نه این است که جهان به طور مداوم در حال تغییر است؟ پس طبیعی است که ما نیز به عنوان هنرمندان این دوره، محصول زمانه خود باشیم. به اعتقاد ما، هنرمند پیش از هر چیز باید بتواند متناسب با زمانه خود پیش برود. شاید یکی دیگر از دلایل اهمیت این موضوع نیز همین باشد. به طور کلی، هرآنچه در زندگی جریان دارد، باید متناسب با نیازها و شرایط مخاطب امروزی باشد. مخاطبی که با چالش‌های روزمره زندگی معاصر روبه‌روست. بنابراین، موسیقی یا هنری که به او ارائه می‌شود نیز باید با شرایط و مقتضیات زمان حال همخوانی داشته باشد.
آیا این نوگرایی ممکن است که در آینده ابعاد بیشتری به خود بگیره و فضاهای غیرمتعارف‌تری را تجربه کنید؟
قطعاً در ادامه فعالیت‌های خود، تلاش ما بر این خواهد بود که فضاهای متنوع‌تری را تجربه کنیم. اعتقاد ما این است که همواره باید به عرصه‌های جدید وارد شد و تا حد امکان از کلیشه‌ها و تکرار فاصله گرفت. با این حال، آنچه که همواره به عنوان یک اصل اساسی به آن توجه کرده‌ایم، مسئله هویت است.
به باور ما، هر نوآوری یا نگاه تازه‌ای در موسیقی ایران باید ریشه در اصالت و فرهنگ شنیداری جامعه داشته باشد. بر همین اساس، ما نیز در حد توان و درک خود تلاش کرده‌ایم گامی، هرچند کوچک، در این مسیر برداریم. امید داریم که این کوشش‌ها مورد قبول واقع شود و به نتیجه‌ای ارزشمند منجر گردد.
فعالیت شما بانگاه تازه به موسیقی نواحی در محدوده موسیقی خراسان خواهد ماند یا به موسیقی دیگر مناطق ایران هم خواهید پرداخت؟
حتما ما به موسیقی دیگر مناطق هم باتوجه به ظرفیت خودمان و شرایط می‌پردازیم. اما لازمه آن این است که بتوانیم شناخت صحیح و جامعی از آن موسیقی داشته باشیم.
