نشست نقد و بررسی مجموعه «تفکر انتقادی و گاه‌شناسی قرآن» برگزار شد
تفکر نقادانه می‌تواند ذهن پرسش‌گر نوجوان را فعال کند
نشست نقد و بررسی دو کتاب جلد اول و راهنمای آموزگار مجموعه «تفکر انتقادی و گاه‌شناسی قرآن» نوشته زنده‌یاد لاله بختیار، عصر شنبه ۶ بهمن‌ماه، در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی نشر ماه خورشید خرد، نشست نقد و بررسی دو کتاب جلد اول و راهنمای آموزگار مجموعه «تفکر انتقادی و گاه‌شناسی قرآن» نوشته زنده‌یاد لاله بختیار، عصر شنبه ۶ بهمن‌ماه، در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
در این نشست محمدسعید بیلکار، هیات علمی قرآن و حدیث دانشگاه تهران، فرزانه شهرتاش پژوهشگر و مدرس تفکر انتقادی و مهارت‌های تفکر و مهشید رضوی‌رضوانی پژوهشگر و مدیر انتشارات ماه خورشید خرد، سخنرانی داشتند.
در ابتدای نشست، مهشید رضوی‌رضوانی با اشاره به رونمایی جلد اول و راهنمای آموزگار مجموعه «تفکر انتقادی و گاه‌شناسی قرآن» نوشته زنده‌یاد لاله بختیار در خانه کتاب و ادبیات ایران، گفت: جلد اول از مجموعه مجلدات، بازتاب اولین نزول آیات الهی در سال نخست نبوت حضرت محمد (ص)، «سال نخست وحی (۱۳ سال قبل از هجرت / ۶۱۰ پس از میلاد مسیح» ترجمه مریم موذنی لیمودهی و جلد راهنمای آموزگار نیز ترجمه حسن عباسی است.
او که به‌عنوان نماینده چاپ و نشر آثار لاله بختیار شناخته می‌شود، ادامه داد: او قرآن‌پژوه و پژوهشگری در قرآن و معارف اسلامی، در نگاهی بین‌رشته‌ای و برخوردار از تحصیلات فلسفه مذاهب، اخلاق، عرفان و دکترای روان‌شناسی تربیتی است. به‌عنوان مشاور و درمان‌گر در آمریکا به‌ویژه در خدمت به جامعه زنان و دختران مسلمان بود. بختیار به‌قلم دست برد برای این که به نسل جوانان در مسیر آموزش و بچه‌های مسلمان جامعه آمریکا خدمت کند. آن‌طور که از او شنیده‌ام، روزهای یکشنبه در سه ایالت، کودکان مسلمان مبتنی بر روش‌های تفکر نقادانه مطالعه می‌کنند.
رضوی‌رضوانی با این توضیح که لاله بختیار با تسلط بر زبان عربی کلاسیک و زبان مادری انگلیسی، اقدام به ترجمه قرآن کریم کرده است، افزود: او بارها گفته بود برای ترجمه قرآن به سراغ کتاب‌های ترجمه موجود رفتم و در این حین اشکالات و ضعف‌هایی را در آن‌ها دیدم که ناگزیر شدم در مسیر ترجمه به این شکل و به‌ویژه درباره ریشه واژگان قرآنی وارد شوم.
او از حاضران خواست برای آشنایی بیش‌تر با لاله بختیار مصاحبه زهرا مبلغ با عنوان «ترجمه به‌منزله فرایندی دموکراتیک» که در نشریه «زنان امروز» منتشر شده را مطالعه کنند و اظهارداشت: لاله بختیار برای فهم قرآن به این بسنده نکرد که یک کتاب انگلیسی را بخواند. او طی این سال‌ها همه واژگان قرآنی را استخراج و ریشه‌یابی کرد و کتاب «المعجم المفهرسو» را نگاشت. او فرزند پدر و مادری است، چون ابوالقاسم بختیار، اولین پزشک ایرانی و مادر او هلن، اولین پرستار در ایران. بختیار می‌گفت در طول دوران کودکی و نوجوانی به‌درستی نمی‌دانستم چه دینی دارم. او دوران نوجوانی را سپری می‌کند، اما با نگاهی کنجکاوانه، به دین و درک از دین فکر می‌کند. در ۱۹سالگی در دیدار خانوادگی با سیدحسین نصر، قدم در راه شناخت و قبول واقعی اسلام قرار می‌گیرد و کم‌کم دغدغه‌های او پررنگ‌تر می‌شود.
مدیر انتشارات ماه خورشید خرد با بیان این که از لاله بختیار آثار بسیار زیادی موجود است، گفت: چیزی که برای من همواره حایز اهمیت بوده است، نگاه بین‌رشته‌ای لاله بختیار با عنوان روان‌شناسی سنتی است. از دیگر ترجمه‌های لاله بختیار می‌توان به «قانون» ابن‌سینا که در ۵ جلد منتشر شده اشاره کرد.
چرا نمی‌توانیم جوانان را در محضر قرآن کریم بنشانیم؟
در ادامه نشست محمدسعید بیلکار، هیات علمی قرآن و حدیث دانشگاه تهران، ضمن مطرح کردن این پرسش که آیا تفسیری نوجوانانه از قرآن می‌شناسید، گفت: برای یافتن چنین اثری باید بسیار جست‌وجو کنیم. تا به امروز نمی‌دانستیم که نوجوانان ما نیاز متفاوتی به قرآن دارند. در واقع یک قرآن داشتیم که هر کسی برداشت خود را از آن داشت. اما اکنون این خلا در جامعه ما احساس می‌شود که چرا نمی‌توانیم جوانان را در محضر قرآن کریم بنشانیم؟
او با بیان این که لاله بختیار با زمینه روان‌شناسی که داشت به این فکر افتاد سراغ قرآن برود تا ارتباط بین نوجوانان و قرآن را برقرار کند، افزود: در وهله اول وقتی با عنوان کتاب روبه‌رو می‌شوید، «تفکر انتقادی و گاه‌شناسی قرآن» برای‌تان تناقض ایجاد می‌شود. این که تفکر انتقادی چیست؟ و قرآن‌کریم در آن‌جا چه می‌کند و اصلا گاه‌شناسی چیست؟ در این کتاب مولف با یک انتخاب و یک فکر دقیق این کار را انجام داده است. او می‌داند که بین ترتیب نزول سوره‌ها و ترتیب امروزی قرآن تفاوت وجود دارد. در واقع هدف او از نام‌گذاری گاه‌شماری قرآن این بوده است که ما می‌خواهیم دو آموزش را همزمان پیش ببریم. می‌خواهیم تفکر انتقادی را آموزش بدهیم و هم می‌خواهیم در ذیل تفکر انتقادی که از دل قرآن‌کریم بیرون می‌آید به وقایع تاریخی قرآن آگاه شویم. این مهم‌ترین نقطه اوج کار است.
این عضو هیات علمی قرآن و حدیث دانشگاه تهران، توضیح داد: بختیار در مقدمه کتاب اشاره می‌کند، یک روش سنتی داریم که می‌گوید در این روش پیوند وسیعی میان مفاهیم و نوجوانی که آن را می‌خواند یا حفظ می‌کند برقرار نمی‌شود. کتاب «تفکر انتقادی و گاه‌شناسی قرآن» تفسیر نوجوانانه از قرآن است و تفکر نقادانه می‌تواند ذهن پرسش‌گر نوجوان را فعال کند تا در کنار هر آیه سئوال بپرسد و این یک نقطه قوت است.
بیلکار با بیان این که کتاب حاصل یک ذهنیت مدرن است که سراغ یک فضای سنتی رفته است، اضافه‌کرد: با این که نویسنده تلاش کرده است این ذهنیت مدرن را از خود بزداید، اما در بسیاری از مواضع موفق نشده است. به‌طور مثال مولف در پیش‌گفتار می‌گوید، تفکر خلاقانه و انتقادی که قرآن به پیامبر آموزش داده است. آیا واقعا قرآن به پیامبر تفکر خلاق آموزش داده است؟ و آیا من مفهوم مدرن تفکر خلاق را می‌توانم در مساله هزار سال گذشته مطرح کنم؟ مولف در فصل یک، در مورد استاندارهای نه‌گانه در تفکر انتقادی صحبت می‌کند. او در مقابل این نه‌گانه، کلید واژه‌های قرآنی را قرار می‌دهد که نمی‌تواند صدرصد درست باشد.
احساس می‌کردم میدانی برای تفکر انتقادی در قرآن نداریم
سپس فرزانه شهرتاش ادامه داد: به‌حسب قوانینی که وجود دارد، از جمله روحانی بودن متن و آلودگی ما که سبب‌عدم فهم صحیح از قرآن می‌شود، قرآن در طاقچه‌ها باقی مانده است. لاله بختیار، چون در فضای خارج از کشور بوده، ریشه این نیاز را درک کرده و نزدیک بودن کتاب آسمانی به مردم را در جوامع غربی از نزدیک مشاهده کرده است. او با انتشار این کتاب، به نیاز مسلمانان خارج از کشور پاسخ داده است. چنین قدمی در خارج از کشور بسیار متعارف است و گره‌ها و موانعی که در داخل ایران وجود دارد را نداشته است.
او با بیان این که سیر رشد انسانی و شاید تفکر الهی بر این است که قرآن از این مهجوریت خارج شود، افزود: سال‌هاست دست به گریبان ترویج تفکر خلاقانه و نقادانه هستیم. ما احساس می‌کردیم میدانی برای تفکر انتقادی در قرآن نداریم.
شهرتاش توضیح داد: در مقدمه کتاب، زنده‌یاد بختیار نوشته است، تفکر انتقادی روندی است که نحوه تفکر ما را تحلیل می‌کند و این مساله کلید اصلی تفکر انتقادی است. در صفحه ۳۳ هم آمده است، «فهمیدم که درک قرآن نه‌تنها به من آموخت که در مورد چه چیزی فکر کنم بلکه به من آموخت که چگونه فکر کنم». یعنی تفکر انتقادی یک برنامه است که به کمک آن هر متنی را می‌توانید یاد بگیرید که چگونه بخوانید، زیراکه چگونه فکر کردن را به شما یاد می‌دهد.
این پژوهشگر و مدرس تفکر انتقادی و مهارت‌های تفکر، با این توضیح که لاله بختیار یک نگاه جنرال در مورد چگونه فکر کردن را در یک متن کامل اعمال کرده است، گفت: به‌نظرم این حرکت در فضای مذهبی ما منحصربه‌فرد است. امیدوارم برکات این کار در آن دنیا دستگیر زنده‌یاد بختیار باشد. این نشست با پرسش و پاسخ پایان یافت.
