پژوهش، بخشِ مهمی از تئاترِ ماست

به گزارش ایلنا به نقل از روابط‌ عمومی چهل و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، نخستین روز سمینار علمی پژوهشی «جایگاه و جریان نمایشنامه‌نویسی در ایران بعد از انقلاب اسلامی» با مدیریت سید جواد روشن مدیر بخش پژوهش و دبیر علمی سمینار چهل و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، بعد از ظهر روز شنبه، ۶ بهمن ماه ۱۴۰۳ در تالار مشاهیر مجموعه تئاتر شهر برگزار شد.

پیمان شیخی بازیگر و کارگردان تئاتر اجرای رویداد را بر عهده داشت و حسن جودکی مدیر مجموعه تئاتر شهر و داوود فتحعلی بیگی هنرمند باسابقه نمایش‌های آیینی سنتی از مهمانان حاضر در این مراسم بود. 

گفتنی است؛ سمینار علمی پژوهشی «جایگاه و جریان نمایشنامه‌نویسی در ایران بعد از انقلاب اسلامی» به صورت مستقیم و زنده از طریقِ تلویزیونِ تئاتر ایران روی آنتن رفت. 

در ابتدا، پیمان شیخی پس از عرضِ خیرِ مقدم به حضار، از خیرالله تقی‌پور دبیر چهل و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر دعوت کرد تا پشت تریبون قرار بگیرد. 

خیرالله تقی‌پور در سخنانی کوتاهی، سلسله نشست‌ها و سمینارها را جزوِ لاینفکِ هر جشنواره‌ای دانست و گفت: افتخارِ این را داشتم که سالیانِ قبل، روی همین صندلی‌ها می‌نشستم و از نظرات استفاده می‌کردم. امروز، این توفیق را دارم که به عنوان خدمتگذار در جشنواره باشم. من سلسله نشست‌ها و سمینارها را جزوِ لاینفکِ هر جشنواره‌ای می‌دانم و چه بسا که بسترساز و زمینه‌سازِ رُشد و توسعه‌ی هر هنری، در وهله‌ی نخست، این پژوهش‌هاست. از دوست عزیزم، سید جواد روشن خواهش کردم که آنگونه که باید و شاید، تمامِ هم و غمِ خود را بگذارد تا آنچه که باید اتفاق بیافتد. من مطمئن هستم که انشاالله این رویداد، نقطه عطفی در سلسله ادوار جشنواره تئاتر فجر خواهد بود. امیدوارم که همه امکانِ استفاده از این سمینارها را داشته باشیم و چراغِ راهی برای آینده‌ی تئاتر ایران باشد. 

سید جواد روشن، سخنرانِ بعدی بود که پیش از آغازِ ارائه مقاله‌ها پشت تریبون قرار گرفت. 

مدیر بخش پژوهش و دبیر علمی سمینار چهل و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در سخنانی، به اهمیت، پژوهش در تئاتر پرداخت و عنوان کرد: در کتابچه‌ای که به حضار ارائه شده، توضیحاتِ لازم گفته شده است و من آن گزارش‌ها را تکرار نمی‌کنم. خرسندم که بخش پژوهش در جشنواره تئاتر فجر، تاکیدی بر این باشد که پژوهشگر و پژوهش، بخشِ مهمی از تئاترِ ما هستند و باید در کنارِ بخش‌های مختلف مثل بخشِ تولیدات و اجراها، همواره این بخشِ مهم را هم ببینیم و متاسفانه، به شکل‌های مختلف و آنچنان که باید و شاید، موردِ توجه قرار نگرفته است. 

وی ادامه داد: امیدوارم، همین نگاهِ نمادین موکد این نکته و کمک‌کننده باشد که انشاالله این بخش به صورتِ خیلی جدی‌تر مورد توجه باشد. موضوعِ دیگری که باید عرض کنم، این است که موضوعاتی که انتخاب می‌شود و موضوعی که ما در این دوره انتخاب کرده‌ایم، از نظر ما، موضوعِ مهم و قابلِ بحثی است، قطعا در طیِ یک روز، دو روز یا در چند دقیقه ارائه مقاله، کامل نخواهد شد و به اتمام نمی‌رسد. 

مدیر بخش پژوهش چهل و سومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر تاکید کرد: از نظر من، این پیشنهادی است که نخبگان ما، اهلِ قلمِ ما و رسانه‌های ما، از این فرصت استفاده کنند و در طولِ سال، به طُرُقِ مختلف درباره آن صحبت و بحث کنند. اگر در مقالات، پیشنهادها، نکاتی و پرسش‌هایی هست، آن‌ها را مورد توجه قرار بدهند. در سالِ گذشته، در همین سمینار ارائه‌دهنده مقاله بودم و اتفاقا، موضوعی که مطرح کردم در بحثِ سیاستگذاری‌ها و خود جشنواره فجر بود. بعدش، انگار همه‌چیز تمام شد. انگار که مقالات خوانده و سال بعد، روز از نو. یک بخشی مربوط به اهلِ قلم و بخشی دیگر مربوط به مدیران می‌شود. امیدوارم، این فرصتِ اندکی که در اختیار پژوهش قرار می‌گیرد، کمک‌کننده و راهگشا برای ارتقا و اعتلای علمی تئاتر ایران باشد. به نوبه خودم، از همه عزیزانی که قلم زدند و مقاله ارائه دادند، تشکر می‌کنم. 

اتابک نادری سرپرست اداره کل هنرهای نمایشی پس از نخستین ارائه مقاله از سوی جهانشیر یاراحمدی بازیگر و کارگردان تئاتر با عنوان «مطالعه‌ی رویکردهای گوناگون در آثار زنانِ نمایشنامه‌نویس در ادبیاتِ نمایشیِ بوشهر از سال ۱۳۵۷ تا ۱۴۰۳» روی صحنه آمد. 

سرپرست اداره کل هنرهای نمایشی، از پژوهشگران به عنوان کمک‌کنندگان برای ایجادِ الگوی مدیریتیِ جدید در تئاتر کشور نام برد و بیان کرد: این جشنواره تئاتر فجر، بهانه‌ای است که هرازگاهی گردهماییِ پژوهشگران را داشته باشیم و موضوعاتِ مغفول‌مانده را بررسی کنیم. بحث اینکه تئاتر خصوصی یا تئاتر دولتی و تفکیکِ آن‌ها و نگاه به چه شکلی بودنِ ساختار مدیریتی، چیزهایی هستند که خیلی باید راجع به آن‌ها تحقیق کنیم و درباره آن بشنویم. دوستان، مثال‌هایی می‌زنند ولی ساختارِ تئاترِ ما با ساختارِ تئاترِ اروپا متفاوت است. البته می‌توانیم الگوهای مدیریتی که می‌تواند برای ما مفید واقع شود، برداریم و روی آن کار کنیم. امروز دیداری با گروهِ پرتغالی‌ها و ترکیه‌ای‌ها داشتم و دقیقا شرایطِ آن‌ها خیلی نزدیکی به ما داشتند. اینها یک نمایشِ خصوصی بودند که از استانبول آمده بودند. آن‌ها می‌گفتند دولت، تئاترِ ملی را در آنکارا حمایت می‌کند و قراردادِ بازیگرانِ آن‌ها در ماه حدود ۱۳۰۰ دلار است. اینها مسائلی بود که داشتیم درباره آن صحبت می‌کردیم. 

وی تاکید کرد: برای من جالب بود که شهرداری در سال یکبار به آثار کمک‌هزینه حمایت از آثار می‌دهد. کمک هزینه‌ی هنگفتی می‌دهند و می‌گویند این نمایش را تولید کنید تا چرخه اقتصادیِ هنرمند راه بیافتد و بتواند آثارِ دیگری را هم به همین واسطه تولید کند. مضاف بر اینکه آن اثر باید چهار بار در طولِ سال روی صحنه برود. رسیدن به این نظم و آرایشِ مدیریتی اندکی سخت است. چه کسی می‌تواند به مدیران برای طراحیِ این شکل از تولیدِ اثر کمک کند؟ قطعا پژوهشگران. من فکر می‌کنم اگر قسمت شد، به عنوان خدمتگذار در اداره کل هنرهای نمایشی ماندم، راهِ درازی داریم برای اینکه ترسیمِ درستی برای آینده تئاتر داشته باشیم. 

نادری در سخنانِ پایانی، مشکل در برنامه‌ریزی را مشکل اساسی تئاترِ کشور برشمرد و گفت: ما در کشور مشکلِ بودجه نداریم. مشکل ما، نیروی انسانی یا آموزشی هم نداریم. بلکه مشکلِ ما در یک سری از برنامه‌ریزی‌هاست. وقتی از گروه‌های تئاتری درباره مشکلات می‌پرسیم می‌گویند آموزش است. این همه آموزشگاه و این همه تحصیل‌کرده‌ی تئاتر چه زمانی قرار است به سرانجامی برسند؟ از نظر من، نگاه ما باید نگاهِ متفاوتی حداقل بعد از چهار دهه باشد و لازم است یک پوست‌اندازی در پیکره‌ی مدیریتِ تئاتر انجام شود. قرار است من در شورالی عالی هنر در این باره صحبت کنم. امروز به همکاران خودم تذکر دادم، وقتی گفتند تبلیغاتِ محیطی کم است! گفتم نه، کم نیست! در تهران به این بزرگی، ۱۵ بنرِ عرضه بزنیم، کافی است چون سالنِ دیگری نداریم که مردم را به سالن‌ها بکشانیم وقتی ظرفیتش را نداریم. منظور از ظرفیت، ظرفیتِ مکانی و تعدادِ سالن‌هاست. ما در سیستم مدیریتی از این غافل شده‌ایم که نسلِ جدیدی آمده‌اند و معلوم نیست باید واردِ کدام فضایِ اجرایی بشوند؟ این یک دغدغه‌ی مدیریتی است. اینکه من اجرا بگیرم یا نگیرم، دغدغه شخصی است. 

با پایان سخنان اتابک پورنادری، الهام ذوالفقاریان کارگردان، بازیگر، پژوهشگر و مدرس، مقاله «بررسی زبان زنانه در نمایش‌نامه‌های نمایشنامه‌نویسانِ زن پس از انقلابِ اسلامی با تکیه بر نظریات رابین لِکاف و سارا میلز» را برای حضار ارائه کرد. 

در روز نخست سمینار علمی – پژوهشی این دوره از جشنواره مقاله‌های مقاله «مطالعه رویکردهای گونه‌گون در آثار زنان نمایش‌نامه‌نویس در ادبیات نمایشی بوشهر از سال ۱۳۵۷ تا ۱۴۰۳» توسط جهانشیر یاراحمدی، «بررسی زبان زنانه در نمایش‌نامه‌های نمایش‌نامه‌نویسان زن پس از انقلاب اسلامی با تکیه بر نظریات رابین لیکاف و سارا میلز» توسط الهام ذوالفقاریان، «معنای مفهوم انقلاب در ادبیات نمایشی دهه‌ی ۱۳۶۰ ایران؛ یک بررسی تاریخ مفهومی» نوشته عرفان ناظر ارائه و نشست تخصصی با عنوان «جایگاه و ویژگی‌های نسل جدید نمایش‌نامه‌نویسان در ایران» با حضور رحمت امینی، شهرام احمدزاده و شکوفه آروین برگزار شد.