یک نقاش قهوه‌خانه‌ای در گفتگو با ایلنا مطرح کرد؛
«پرده‌کشی» تنها نگارگری ایرانی‌ست که فقط گونه عاشورایی دارد/ دیوارها پهنه‌های آموزشی و تربیتی شهر هستند
مهدی طالعی نیا می‌گوید: با وجود همه تلاش‌های انجام شده طی چندسال گذشته هنوز دستگاه‌های فرهنگی دولتی حمایتی از نقاشی قهوه‌خانه‌ای و پرده‌کشی نکرده‌اند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، یکی از مهمترین مناسبات مذهبی در کشورهای مسلمان و البته ایران پرداختن به واقعه کربلا و ایثار و فداکاری امام حسین (علیه السلام) و هفتاد و دو تن از یاران اوست. با نگاهی به گذشته فرهنگی کشور درخواهیم یافت که برخی هنرهای اصیل صرفا به موضوع کربلا و عاشورا پرداخته‌اند. در این میان؛ پرده‌کشی و نقاشی قهوه‌خانه‌ای را باید اصیل‌ترین هنرهایی دانست که با استناد به زندگی ائمه اطهار (علیهم‌السلام) و وقایع تاریخی کربلا ایجاد شده و ادامه حیات داده است. حال اینکه این دو هنر منحصر به فرد که واقعه کربلا و تاسوعا و عاشورا را مهم می‌شمارند، چقدر مورد توجه نهادهای فرهنگی دولتی بوده‌اند، سوالی است که اهالی فن و اساتید این عرصه می‌توانند به آن پاسخ دهند. اما بر اساس شواهد موجود و کنداکتور برنامه‌های مذهبی ماه محرم در سالهای گذشته باید گفت نقاشی قهوه‌خانه‌ای و پرده کشی همچنان در محاق به سر می‌برد و مورد توجه مسئولان نیست.
مسئله دیگری که به اهمیت موضوع می‌افزاید، این است که نقاشی قهوه‌خانه‌ای و پرده کشی، سالهای سال منسوخ بوده‌اند و حال چند سالی است که به مدد و تلاش هنرمندان متخصص این عرصه احیاء شده‌اند. مهدی طالعی نیا از افرادی است که برای احیای این هنرهای اصیل تلاش کرده است. او طی سالهای قبل برای معرفی سنت پرده کشی و نقاشی قهوه خانه‌ای در ایران و دیگر کشورها تلاش بسیار کرده است.
طالعی نیا، طی سالهای گذشته برای برگزاری رویدادهایی در رابطه با محرم و کربلا با محوریت پرده کشی و نقاشی قهوه‌خانه‌ای تلاش‌های بسیار کرده بود و ایده و طرحهایی داشت که بخشی از آن‌ها اجرایی شد، اما تداوم نیافت. یکی از اتفاقات مهم برگزاری برنامه‌ای با موضوع عاشورا در پارک ملت تهران بود که بسیار هم مورد توجه قرار گرفت اما تداوم نیافت.
پرده درویشی جامع علوی مشتمل بر ١١٠ روایت علوی/ ابعاد ١/۵ در ۵ متر/ اثر مهدی طالعی نیا
مهدی طالعی نیا که حال در کشورهای آلمان و ایتالیا مشغول فعالیت‌های هنری است، درباره این رویداد و اتفاقاتی که منجر به تعطیلی آن شد، توضیحاتی به ایلنا داد. وی همچنین درباره موضوع مهم احیاء هنر پرده کشی و قهوه خانه‌ای که با دشواری‌های بسیار همراه بوده، توضیحاتی داد که به دلیل تفصیلی بودن در مطلبی جداگانه منتشر خواهد شد. لذا این گفتگو صرفا درباره اهمیت پرده کشی و حمایت‌هایی است که باید از این هنر تازه احیا شده صورت گیرد.
در ابتدا درباره دو هنر نقاشی قهوه‌خانه‌ای و پرده‌کشی کمی توضیح دهید. کدامیک زودتر پدید آمده است؟
در واقع این نقاشی قهوه‌خانه‌ای است که در زیرمجموعه پرده کشی قرار دارد. پس اگر از این منظر نگاه کنیم، باید گفت نقاشی قهوه‌خانه‌ای فرزند هنر پرده کشی است پرده کشی از دوره سلطنت شاه اسماعیل صفوی تا امروز قدمتی پانصدساله دارد. نقاشی قهوه‌خانه‌ای متعارفی که ما می‌شناسیم و منسوب به قهوه خانه است، از اواخر دوران قاجار و اوائل دوره پهلوی تا امروز صد سال قدمت دارد. این هنر تماما از همان پرده‌های درویشی با همان فرم ظاهری و الگو اقتباس شده است.
واقعه کربلا و عاشورا در این هنرها چه اهمیتی دارد؟
هنر پرده کشی تنها نوع نگارگی ایرانی است که در طول پانصد سال حیات خود، فقط گونه عاشورایی داشته است.
از اهمیت هنر شهری در پرداختن به هنرهای اصیلی چون نقاشی‌های قهوه خانه‌ای بگویید. طی این سال‌ها نهادهای مربوطه چقدر برای پرداختن به این موضوع و بهره گیری از هنرهای اصیل ایرانی تلاش کرده‌‌اند و کدام نهاد رسمی مسئولیت پرداختن به هنر شهری است؟
در رابطه با هنر شهری «شهرداری»، «زیباسازی» و «سازمان فرهنگی هنری شهرداری» هستند که مسئولیت دارند. مسئولان مربوطه در این بخش‌ها باید بدانند که دیوارها پهنه‌های آموزشی و تربیتی شهر هستند. این دیوارها به مثابه بوم‌های نقاشی بزرگی هستند که شما هر چه بر آن‌ها بکشید مردم ناخودآگاه آموزش می‌بییند.
دستگاه‌های اجرایی کار خود را در این زمینه درست انجام می‌دهند؟
خیر متاسفانه اساسا از بسترهای موجود شهری در کشور ما، استفاده بهینه نمی‌شود.
خودتان چقدر برای مجاب کردن مسئولان مربوطه، برای همکاری با هنرمندان عرصه نگارگری که پرده کشی و نقاشی قهوه خانه‌ای زیر مجموعه‌های آن محسوب می‌شوند، تلاش کرده‌اید و این تعاملات چه نتایجی را دربرداشته است؟
ما در این زمینه با شهرداری، زیباسازی و سازمان فرهنگی صحبت کردیم تا این دیوارها را در اختیار نقاشان قهوه خانه‌ای قرار دهند تا وقایع مذهبی، ملی و حتی قصه‌های کودکانه را کار کنیم. متاسفانه این صحبت‌ها نتیجه‌ای دربرنداشت.
بخشی از برنامه نقالی و پرده خوانی در پارک ملت تهران/ سال ١۴٠٠
شما پارسال یا یک سال قبل از آن برنامه‌ای را با محوریت پرده کشی و نقاشی قهوه‌خانه‌ای در پارک ملت ترتیب دادید. چرا در سالهای بعد این برنامه پرمخاطب اجرا نشد؟
بله درست است و استقبال مخاطبان واقعا عجیب بود. برنامه‌ای که می‌گویید در پارک ملت تهران برگزار شد و بسیار هم مورد اقبال قرارگرفت! اما خب باید بگویم این پیشنهاد و ایده به دلیل بی‌تدبیری و ناکارآمدی مدیران اقبالی نیافت.
پرده درویشی نبرد علی‌اکبر (ع) و روز تاسوعا/ اثر مهدی طالعی‌نیا
برگزاری این برنامه چه روالی داشت و کدام دستگاه‌های فرهنگی هنری دراین زمینه با شما همکاری داشتند؟
سال ۱۴۰۰ بود که برای برگزاری چنین پروژه‌ای با شهرداری منطقه سه صحبت شد. بالاخره پس از تعاملات و صحبت‌ها قرار شد برای اجرای برنامه کل پارک ملت تهران را در اختیارمان بگذارند که این اتفاق افتاد.
میزان استقبال چقدر بود؟ چون ظاهرا اینگونه به نظر می‌رسد که مخاطبان عام از هنر پرده کشی و نقاشی قهوه خانه‌ای اطلاعات زیادی ندارند؟
روز سیزدهم فروردین چنان تجمعی در این پارک صورت گرفت که باعث وحشت شد. یعنی استقبال در همین حد بود. اگر به عکس‌های مربوطه نگاه کنید خودتان متوجه این ازدحام و بازخورد خواهید شد. حالا چه شرایطی وجود داشت که در ادامه روند مشکل ایجاد کرد، الله اعلم...
پس از اجرای سال ۱۴۰۰ دیگر پیگیر موضوع نبودید؟
چرا من پیگیر بودم و خب در نهایت آن همکاری‌هایی که باید صورت نگرفت. تا جایی که سال ۱۴۰۱ این امکان و سهمیه نصف شد و در سال ۱۴۰۲ کلا حذفش کردند و امسال هم که اجرایی نداشتیم. به نظرم موضوع سیاسی شد و زیر سایه مسائل دیگر قرار گرفت.
یک اثر دیگر از مهدی طالعی نیا/ ابالفضل عباس( ع)
موضوع مهمی که همواره در همه هنرها اهمیت داشته وجود صنف یا انجمنی مستقل است؛ هرچند که عملکرد تعداد زیادی از انجمن‌ها در پرده ابهام است و جای نقد دارد. با این حال آیا نقاشی قهوه خانه‌ای در ایران تشکل یا انجمنی مستقل دارد؟
اگر منظورتان وجود انجمنی رسمی به تایید دستگاه‌های مروبوطه است، باید بگویم خیرفعلا چنین بستری وجود ندارد.
خودتان برای ایجاد چنین بخش مهمی در قالب صنف یا انجمن تلاش‌هایی کرده‌اید؟
بله ما برای ثبت انجمن نقاشی قهوه‌خانه‌ای سال ۱۳۹۴و شاید کمی زودتر به وزارت میراث فرهنگی، وزارت ارشاد و وزارت کشور درخواست داده‌ایم. ببیند گرفتاری ما تا کجاست که وب سایت‌های وزارت کشور همچنان برای ثبت انجمن بسته است. متاسفانه وزارت ارشاد هم مثل گذشته ثبت انجمن ندارد یا اینکه پیگیر جریانات نیستند. موضوع دیگر جمع کردن نقاشان و گرد هم آوردن آن‌هاست.
آیا باتوجه به تشکیل دولت جدید بازهم پیگیر ماجرا هستید؟
به هر حال ما درخواست‌های لازم را داده‌ایم و متاسفانه پس از گذشت چند سال هنوز جوابی به ما نداده‌اند. صرفا یک کد رهگیری به داده‌اند.
فعالیت شما و دیگر هنرمندان عرصه نقاشی قهوه خانه‌ای و پرده کشی چگونه ساماندهی می‌شود؟
ما از طریق یک گروه واتساپی تحت عنوان گروه واتساپی انجمن نقاشی قهوه خانه‌ای و گروه واتساپی انجمن نقاشی نو قهوه خانه‌ای را تشکیل داده‌ایم. با یک پیج اینستاگرام هم با عنوان انجمن نقاشی قهوه خانه‌ای درخدمت مخاطبان محترم هستیم تا اینکه انشالله کارهای ثبتی به مرحله نهایی برسد.
آیا ناگفته‌ای مانده که بخواهید درباره‌اش صحبت کنید؟
خیر از شما بابت این گفتگو ممنونم.
