یادداشتی از هادی میرزایی؛
نقش راهبردی موزه‌ها نقش در مانایی هویت ملت و جامعه
مدیرکل امور موزه‌ها در یادداشتی؛ موزه ها را نمادی از خودآگاهی بشر به لزوم صیانت از فرهنگ و آثار میراث‌فرهنگی دانست. او تاکید کرد: موزه نقش راهبردی و تعیین‌کننده در صیانت، حمایت و مانایی هویت ملی و جامعه خواهد داشت.
شعار سال کنونی توسط شورای بین‌المللی موزه‌ها با عنوان موزه‌ها برای آموزش و پژوهش نامیده شده است. از سال ۱۹۹۲ میلادی، هرساله شورای بین‌المللی موزه‌ها، با تعیین شعاری ویژه، موضوعی خاص را با هدف ارتقاء آگاهی عمومی در خصوص نقش موزه‌ها در توسعه جامعه، آشنا نمودن مردم با چالش‌هایی که موزه‌ها با آن روبرو هستند و همچنین ایجاد امکان گفتگو میان متخصصان موزه پیرامون آن موضوع، مورد تاکید و اهمیت قرار می‌دهد. بر این اساس موزه‌های سراسر جهان، فعالیت‌های خود را با این شعار ویژه هماهنگ می‌سازند. تنوع این شعارها، خود بیانگر نقش چندجانبه و موثر نهاد موزه است که می‌تواند در مواجهه با بسیاری از موضوعات مطرح جامعه نقش‌هایی متفاوت به خود بگیرد.
اگر باورها، ارزش‌ها و نگرش‌ها را هسته فرهنگ بدانیم و آثار میراث فرهنگی (ملموس و ناملموس) را بخشی از پوسته و تجلی فرهنگ بدانیم؛ با این دیدگاه، موزه که نمادی از خودآگاهی بشر به لزوم صیانت از فرهنگ و آثار میراث فرهنگی است؛ نه تنها جلوه گاهی برای لایه بیرونی فرهنگ خواهد بود بلکه حافظ و معرف تمامی لایه‌های فرهنگ است و بدین ترتیب نقش خود را در راستای حفاظت پایدار از آثار فرهنگی- تاریخی و تداوم روح فرهنگ، به خوبی ایفا خواهد کرد. با این نگاه، موزه نقش راهبردی و تعیین کننده در صیانت، حمایت و ماناییِ هویت ملت و جامعه ما خواهد داشت.
موزه ها، چه حقیقی و چه در قالب‌های نوین در بسترهای مجازی، با نقش ویژه خود در معرفی تجلیات فرهنگی کشور، می‌توانند به عنوان ابزاری قدرتمند و موثر در توسعه دیپلماسی فرهنگی ایران ایفای نقش کنند. چراکه مخاطب موزه در مواجهه با آثار فرهنگی- تاریخی و جنبه‌های ارزشمند گوناگون آن، به روند فکری و فرهنگی یک ملت، شناخت مییابد.
شعار سال ۲۰۲۴، بر اهمیت موزه‌ها به‌عنوان مؤسسه‌های آموزشی پویایی که یادگیری، کشف و درک فرهنگی را تقویت می‌کنند؛ تأکید دارد و در راستای تحقق ۲ مورد از اهداف توسعه پایدار سازمان ملل (هدف ۴: آموزش با کیفیت و هدف ۹: صنعت، نوآوری و زیرساخت) تعیین شده است.
همواره در پی درکِ نیاز به بیشتر دانستن به سراغ آموزش و یادگیری، رفته می‌رویم و هنگامی که نیاز به کشف چیستی و چگونگی پدیده‌ای احساس می‌شود؛ پژوهش پاسخی مطلوب و نظام‌مند است. بنابراین هنگامی که نهاد موزه برای آموزش و پژوهش مورد تاکید قرار می‌گیرد؛ به ظرفیت‌های بی‌شمار این نهاد هم برای افزایش دانایی و هم برای کشف ناشناخته‌ها اشاره دارد. موزه نقشی بی‌بدیل در نگاه توسعه‌ای ملت‌ها مبتنی بر فرهنگ و هویت ایفا می‌نماید.
موزه در نقش آموزشی و پژوهشی خود، تفاوت چشمگیری با سایر نهادهای آموزشی و پژوهشی جامعه دارد که همزمان سبب برتری آن به سایر نهادهای این عرصه می‌شود. موزه در عین فراهم نمودن امکان یادگیری، کشف و بیشتر دانستن، عرصه کاربردی و عملیاتی پژوهش‌ها و آموزش‌ها را نیز فراهم می‌نماید. در واقع ارتباط دو ساحت نظر و عمل و بهره‌مندی از دانش در بطن صنعت و حوزه‌های اجرایی که همواره مورد چالش سیاستگذاران علمی و فرهنگی و مدیران توسعه‌ای کشورها است؛ در نهاد موزه، به خودی خود برقرار است. موزه نهادی خودبسنده است که دانایی و خودآگاهی فرهنگی را انتقال می‌دهد و در عین حال آنچه از این خودآگاهی درک می‌کند را به کار می‌بندد.
بر همین اساس، اداره کل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان متولی رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران در زمینه راهبرد و مدیریت موزه‌های کشور، نیز که به طور ویژه با مسائل متفاوت موزه در سطوح و ساحت‌های سیاستگذاری تا خردترین موضوعات اجرا روبرو است؛ این موضوع را به روشنی دریافته است و در امور خود بر آن تکیه دارد.
از جمله مواردی که به طور ویژه اداره کل موزه‌ها، در موضوع پژوهش با آن روبرو است؛ موضوع پرونده‌های استرداد اموال فرهنگی تاریخی کشورمان از سایر کشورها است. به عنوان نمونه؛ قرآن کوفی، اثری است که در دهه ۸۰ شمسی از موزه پارس شیراز به سرقت رفته است و اکنون اخبار غم‌انگیز فروش برگ‌های این قرآن در حراجی‌های مختلف به گوش می‌رسد و این اداره کل به محض اطلاع از این اتفاق با پلیس بین‌الملل و سایر نهادهای بین‌المللی مرتبط مکاتبات لازم را برای پیشگیری از این اتفاق داشته است.
