تعرض به تپه‌های باستانی فارس در نبود نیرو و امکانات

به گزارش خبرنگار ایلنا، تل خاکستری داراب از آن تپه‌های باستانی است که به شماره ۵۰۳۲ در تاریخ ۲۵ اسفندماه ۱۳۸۰ خورشیدی به ثبت ملی رسیده و آثاری مربوط به دوران‌های تاریخی و پس از اسلام در آن بدست آمده. این تپه باستانی در روستای آبشیب واقع شده و براساس شواهد سطحی و سفال باید متعلق به اوایل دوره اسلامی باشد. اما با توجه به آنکه کاوش باستان‌شناسی در آن صورت نگرفته، هنوز نمی‌توان تاریخ دقیقی برای آن تعیین کرد چراکه شاید باستان‌شناسان بتوانند تاریخ را در این منطقه به عقب‌تر بازگردانند. 

سیاوش آریا (کنش‌گر و پژوهشگر میراث فرهنگی) با تاکید برآنکه این تل دارای ارزش تاریخی و فرهنگی است و میراث فرهنگی شهرستان وظیفه حفاظت و پاسداری دارد، گفت: بر پایه قوانین میراث فرهنگی، مسئولا میراث استان و شهرستان موظف به پاسداری و حفاظت از این محوطه هستند چراکه هم نزد کارشناسان میراث استان شناخته شده است و هم دارای ارزش فرهنگی و تاریخی است. 

او با تاکید برآنکه کند و کاوهای غیرمجاز سوداگران در اطراف اموال تاریخی و فرهنگی به بهانه‌های پوچ و خیال‌انگیز یافتن گنج که هیچ وجود خارجی ندارد، در گوشه گوشه این تپه تاریخی دیده می‌شود، اذعان داشت: در تازه‌ترین بازدید طی هفته گذشته؛ شاهد آن بودم که لودر روی تپه را صاف کرده است. آسیب وارده به لایه‌های باستان‌شناختی احتمالا برگشت ناپذیر است و حتا بخشی از تپه نابود شده است. 

آریا خاطرنشان کرد: این‌ها سرمایه‌های ملی و نشانه‌های هویتی و شناسنامه بالنده مردم منطقه و شهرستان داراب است و بر اساس قانون باید با چنگ و دندان از آن‌ها پاسداری و حفاظت کنیم و کوتاهی در این زمینه پذیرفته شده نیست. 

تخریبی صورت نگرفته

محمدتقی قلعه‌نویی (معاون میراث فرهنگی استان فارس) نیز با تایید وارد شدن آسیب به بخش‌هایی از تل خاکستری به ایلنا گفت: از آنجا که دورتادور این تپه تاریخی را زمین‌های کشاورزی دربرگرفته‌اند، یکی از تراکتورهای کشاورزان ناآگاهانه از روی تپه رد شده و گاوآهن و خیش پشت تراکتور خطی بر روی تپه انداخته. عمق آن نیز کم بوده و درحدود ۱۰ سانتی‌متر است و می‌توان گفت تخریبی صورت نگرفته. 

او در پاسخ به این سئوال که تصاویری که در اختیار ما قرار داده شده تخریبی بیش از عبور ساده یک تراکتور و گاوآهن را نشان می‌دهد و تعدادی از سفال‌های لایه‌های تاریخی نیز در کنار این ردها دیده می‌شود، گفت: قرار شده عکس‌ها برای من ارسال شود و عنوان شده که چیز خاصی نیست. درواقع مدیر اداره کل داراب باید پاسخگو باشد. 

معاون میراث فرهنگی استان فارس با تایید ثبت تل خاکستری داراب در فهرست میراث ملی درخصوص چرایی‌ عدم حفاظت از این میراث گفت: در استان فارس، حداقل ۳ هزار اثر ثبتی و بیش از ۴ هزار اثر غیر ثبتی داریم. چه تعداد نیرو باید داشته باشیم تا بتوانیم از این تعداد میراث حفاظت کنیم؟ درعین حال بیشتر این تپه‌های تاریخی و باستانی در میان زمین‌های کشاورزی قرار دارند و فنس‌کشی دور آنها امکان‌پذیر نیست چراکه زمین‌های کشاورزی آنرا را احاطه کرده‌اند. اگر فنس بکشیم، فنس را می‌برند حتا تابلو‌ها را می‌برند. این مهم بارها اتفاق افتاده. نیاز است تا فرهنگسازی صورت گیرد تا مردم محلی خودشان حافظان میراث فرهنگی شوند و از این آثار حراست کنند. 

او در پاسخ به این سئوال که آیا در گذشته نیز شاهد تعرض به این تپه‌های باستانی بوده‌ایم، گفت: در طول سالیان سال، نه تنها آثار و تپه‌های باستانی فارس، بلکه به تمام تپه‌های باستانی در سطح کشور تعرض می‌شود. انجام حفاری‌های غیرمجاز مختص به یک یا دو تپه نیست و اکثر تپه‌های تاریخی و باستانی حفاری شده‌اند. 

قلعه‌نویی درخصوص این مهم که آیا موفق می‌شوند که حفاران غیر مجاز و قاچاقچیان را دستگیر کنند، گفت: بعضا چون بیشتر این حفاری‌ها شبانه انجام می‌شود و تعداد تپه‌ها نیز زیاد است باید گزارش دریافت کنیم تا بتوانیم اقدام کنیم. البته تاکنون دو گزارش داشتیم که عملیات آنها موفقیت‌آمیز بود. برای حراست از میراث فرهنگی، آنقدر نیرو نداریم که بتوانیم چنین کاری انجام دهیم باید مردم محلی را برای حفظ میراث حساس کنیم. 

سرهنگ مسعود رزمجویی (فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی استان فارس) نیز درخصوص وضعیت تل خاکستری داراب گفت: درحال حاضر در سراسر کشور عده‌ای به دنبال گنج و گنج‌یابی هستند و شاید هم در این منطقه حفاری اتفاق افتاده باشد اما در تمام مناطقی که آثار ثبتی و غیر ثبتی وجود دارد، گاها کند و کاوها و حفاری‌های غیر مجاز انجام می‌شود. 

او افزود: بر اساس بازدید میدانی که از تل خاکستری داشتیم متوجه شدیم حفاری جدید اتفاق نیفتاده و اثری از کاوش و کنده کاری دیده نشده. اما ظاهرا یک تراکتور که خیش گاو آهن به آن وصل بود و دو تا سه متر طول دارد، از روی این تپه عبور کرده. شخم نزده و تخریبی هم صورت نگرفته. به صورت سطحی گاوآهن روی تپه کشیده شده. نباید فراموش کرد که این تپه وسط زمین‌های کشاورزی است و به نوعی مسیر عبور و مرور می‌شود و کمباین و تراکتور در این مسیر تردد دارند. 

فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی استان فارس درخصوص شناسایی قاچاقچیان و حفاران غیر مجاز در استان، گفت: با توجه به آنکه استان فارس از جمله ۳ استان تاریخی کشور است و حتا حدود ۳۰ درصد آثار تاریخی کشور در این استان قرار دارد از این رو به طور مستمر شناسایی و رصد فعالیت قاچاقچیان وحفاران غیر مجاز انجام می‌شود. البت با محدویت‌هایی در حوزه خودرو، وسایل نقلیه و نیروی انسانی روبه رو هستیم اما بی‌تفاوت نیستیم و تلاش داریم کار را درست انجام دهیم. 

او خاطرنشان کرد: استان فارس بارانداز قاچاقچیان آثار تاریخی نیست و در بیشتر مواقع ممکن است آثار تاریخی از این استان به سایر مراکز فروش برده شود این درحالی است که اگر قاچاقچیان را در هر مرحله‌ای شناسایی کنیم در صدد دستگیری بر می‌آییم.