کارگردان مستند «میراث سمی» مطرح کرد؛
فجایع حضور آمریکایی‌ها این‌بار در هند! / «کاپیتولاسیونی» که ۲۵ هزار قربانی به‌جا گذاشت
علیرضا حسنی با اشاره به اینکه در مستند «میراث سمی» وجهه‌ای خلاف تبلیغات آمریکا را از این کشور مشاهده می‌کنیم، تأکید کرد: هدفم از ساخت این مستند بیان واقعیت آمریکا بود.
علیرضا حسنی، کارگردان مستند «میراث سمی» که به تازگی در مرکز مستند سوره تولید شده، در گفتگو با خبرنگار ایلنا، درباره شکل‌گیری ایده ساخت این مستند گفت: چند سالی است که در حوزه تأثیرات بین‌المللی اقدامات آمریکا تحقیق می‌کنم و در تحقیقاتم به یک پرونده در هند رسیدم که اتفاقات رخ داده در این پرونده برایم بسیار جذاب و عجیب بود.
حسنی خاطرنشان کرد: کمتر کسی می‌داند که بزرگ‌ترین فاجعه صنعتی جهان در کشور هند توسط یک کارخانه آمریکایی رخ داده است و وقتی درباره این فاجعه تحقیق کردم هر چقدر جلوتر می‌رفتم متوجه شدم که هیچ اثر مستندی درباره این فاجعه ساخته نشده یا تحقیق رسانه‌ای خاصی هم صورت نگرفته که بخواهد از ابعاد مختلف این فاجعه پرده‌برداری کند و اگر هم پرداختی نسبت به آن صورت گرفته در نهایت اینگونه نتیجه‌گیری کرده که آمریکا در این فاجعه تقصیری نداشته است و این برایم سوال بود که چرا این فاجعه بزرگ چندان مورد توجه رسانه‌ها نبوده است؛ فاجعه‌ای که ۲۵ هزار نفر بر اثر آن جان خود را از دست دادند و با وجود گذشت ۴۰ سال همچنان عوارض شیمیایی این اتفاق در آن منطقه وجود دارد و جالب است که در مقابل آن بزرگ‌ترین فاجعه اتمی جهان که در چرنوبیل رخ داد با وجود اینکه تنها ۵۶ نفر به طور مستقیم کشته شدند به شکل بسیار گسترده‌ای رسانه‌ای شده است به طوریکه حتی خود گورباچف هم گفته بود حادثه چرنوبیل منجر به سرنگونی شوروی شد.
وی افزود: وقتی تحقیق کردم متوجه شدم که ردپای آمریکا را می‌توان در این فاجعه به وضوح دید و مشخص است که آمریکا از قدرت رسانه‌ایش برای مسکوت ماندن این اتفاق استفاده کرده است و عجیب بود که رسیدگی به این پرونده به درازا کشیده است. جالب است بدانید که با وجود گذشت ۴۰ سال از فاجعه بوپال اسنادی وجود دارد که هنوز مقدار زیادی سم در این منطقه وجود دارد و با وجود اینکه تخلیه این سم‌ها بر عهده همان کارخانه آمریکایی است، آن‌ها هیچ مسئولیتی نپذیرفته و اقدامی صورت نداده‌اند.
حسنی درباره منابع تحقیق خود در ساخت مستند «میراث سمی» گفت: پس از گذشت حدود ۱۰ سال از فاجعه بوپال گروهی از تحصیلکرده‌های هندی پای کار آمدند و چندین کار رسانه‌ای برای روایت فاجعه رخ داده انجام دادند و مقالاتی در این زمینه منتشر کردند که ابعاد انتشار آن محدود به کشور خودشان می‌شود و البته شبکه مستند «آرته» هم مستند کوتاهی درباره این اتفاق ساخت و بی‌بی‌سی هم همانطور که گفتم مستندی ساخت که در نهایت رد خون قربانیان این فاجعه را کمرنگ کرد و آمریکا را بی‌تقصیر معرفی کرد. به دلیل کمبود منابع ما کار بسیار سختی در تحقیق داشتیم و مطالب و مقالات بسیاری را ترجمه کردیم و به اطلاعاتی درباره فاجعه بوپال رسیدیم و باید بگویم که پروسه تحقیق و پژوهش برای این مستند بسیار زمانبر بود.
این کارگردان در پاسخ به پرسشی مبنی بر تعمدی یا غیرتعمدی بودن فاجعه بوپال توسط آمریکایی‌ها گفت: کمی پیش از ساخت کارخانه «یونیون کارباید» در بوپال هند کارخانه‌ای به همین شکل در ویرجینیای غربی تأسیس شد که در آنجا همه ملاحظات ایمنی در نظر گرفته شده و سیستم‌های قوی ایمنی در کارخانه به کار رفته و از طرفی این کارخانه در موقعیتی خارج از محله‌های مسکونی قرار دارد و همه تمهیدات لازم برای تخلیه روستاهای اطراف در صورت نشت مواد سمی در نظر گرفته شده است اما تمهیدات برای کارخانه شهر بوپال اصلاً در نظر گرفته نشده و از همه بدتر این است که کارخانه «یونیون کارباید» در منطقه‌ای کاملاً مسکونی تأسیس شده است چرا که تأسیس کارخانه در منطقه‌ای مسکونی به دلیل وجود زیرساخت‌های حمل و نقلی به لحاظ اقتصادی به صرفه‌تر است. از طرفی در آمریکا برای جلوگیری از فجایع مشابه قوانین بازدارنده بسیاری در نظر گرفته شده اما همانطور که در مستند «میراث سمی» می‌بینیم این قوانین در هند وجود ندارد. جالب است که در کارخانه ویرجینیای غربی اتفاق مشابه کارخانه بوپال هم رخ داد اما در آنجا به دلیل وجود تمهیدات ایمنی تنها ۲۰۰ نفر مسموم شدند و به قدری به این موضوع رسیدگی شد که همین اتفاق باعث شد که کارخانه‌ای در استرالیا تعطیل شود.
وی افزود: در کشور هند هیچ یک از زیرساخت‌های ایمنی برای جلوگیری از وقوع فاجعه وجود نداشت و حتی پسماندهای کارخانه در آب‌های آن منطقه تخلیه می‌شد. پیش از وقوع فاجعه بزرگ چند بار در همین کارخانه نشت‌های کوچکی صورت گرفته است و حتی یک کارگر هم جانش را از دست می‌دهد و یک روزنامه‌نگار هندی هم درباره احتمال وقوع فاجعه هشدار می‌دهد اما وارن اندرسون (مدیر کارخانه) هیچ توجهی به این اتفاقات و هشدارها نمی‌کند چرا که تعمیرات برای او هزینه داشته و همین بی‌توجهی منجر به وقوع اتفاقی می‌شود که در آن ۲۵ هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند.
این کارگردان خاطرنشان کرد: از سال ۱۹۵۰ پس از پایان جنگ جهانی دوم آمریکا برای جلوگیری از گسترش تفکرات کمونیستی تلاش می‌کند که تفکرات خود را گسترش دهد و به همین دلیل با وعده‌های بسیار وارد کشورهای توسعه‌نیافته یا در حال توسعه می‌شود و فعالیت‌های صنعتی خود را در این کشورها آغاز می‌کند اما یکی از اقداماتی که همواره در این کشورها داشته این بوده که به مردم خودش که در این صنایع نقش داشتند از سوی دستگاه قضایی آن کشور مصونیت قضایی داده است که همان کاپیتولاسیون است و متأسفانه در مورد کارخانه «یونیون کارباید» بوپال هند هم این مصونیت قضایی توسط دولتمردان هندی به تصویب رسیده و در مستند هم می‌بینیم که وارن اندرسون پس از فاجعه رخ داده با قید وثیقه و اتفاقاً با همکاری مسئولان هندی از این کشور خارج می‌شود و به خاک آمریکا می‌رود.
حسنی درباره اهمیت وجود این تجربه تلخ در تاریخ کشور هند گفت: در سال ۲۰۱۰ و ۲۰۱۴ اوباما رئیس جمهور وقت آمریکا طرح دوستی با کشور هند را آغاز می‌کند و قصد دارد که دوباره فعالیت‌هایی صنعتی در این کشور ایجاد کند که به دلیل وجود تجربه تخل کارخانه بوپال پارلمان هند قانونی را در مقابل آمریکا قرار می‌دهد که بر اساس آن قانون شرکت‌های آمریکایی فعال در کشور هند باید مسئولیت فجایع احتمالی را بپذیرند و جالب است که دولت اوباما با مطرح شدن این طرح ترجیح می‌دهد که طرح خود را که به لحاظ صنعتی قطعاً برای آن‌ها پر سود بوده متوقف کند و بدون هیچ دستاوردی به کشورش برگردد. آمریکا همچنان این نگاه را دارد و اجرای کاپیتولاسیون برایش بسیار حائز اهمیت است در حدی که می‌بینیم چنین طرح پر سودی را بدون پذیرش مصونیت قضایی مردم خودش متوقف می‌کند و این اقدام درست هند در برابر آمریکا حاصل تجربه تلخی است که در کارخانه یونیون کارباید داشته است.
این کارگردان درباره لزوم شناخت ماهیت آمریکا تصریح کرد: در حال ساخت مجموعه مستندی با موضوع جنایت‌های ناملموس آمریکا هستیم که با شعارهای توسعه‌طلبانه در کشورهای مختلف رقم زده است. به نظر من نه تنها مردم ایران که همه مردم دنیا باید متوجه واقعیت آمریکا شوند. در مستند «میراث سمی» یکی از مفاهیم مدنظر همین موضوع بود تا مردم ایران و هر کس که این مستند را می‌بیند متوجه شود که نگاه آمریکایی چه نوع نگاهی است و توسعه‌طلبی و پیشرفتی که وعده‌اش را به دیگر کشورها می‌دهد به چه معنایی است. در این مستند مخاطب متوجه می‌شود که آمریکایی‌ها عملکردی متناقض با شعارهایشان دارند و فقط به منافع اقتصادی خودشان توجه دارند. اگر یک کشور واقعاً قصد توسعه و پیشرفت کشوری دیگر را داشته باشد در اقدامات صنعتی‌اش همه مسائل ایمنی را در نظر می‌گیرد و مسئولیت اقداماتش را هم می‌پذیرد اما شرکت‌های آمریکایی در هیچ جای دنیا حاضر نیستند این مسئولیت را بپذیرند و حتی پس از وقوع فجایع از اقدامات خود پشیمان نمی‌شوند.
وی افزود: پس از انقلاب روحیه‌ای ضد آمریکایی در کشورمان به وجود آمد ولی قشر جوان و نوجوان ما نمی‌داند که دلیل این روحیه ضد آمریکایی چیست و چرا ما این آمریکای جنتلمن و شیک را رد و نهی می‌کنیم و آن را دشمن خودمان می‌دانیم. من سعی داشتم در این مستند یکی از اقدامات مخرب آمریکا را به مخاطب نشان دهم تا جوانان و نوجوانان کشورم ببینند آمریکای مدعی حقوق بشر در برخورد با یک فاجعه انسانی که منجر به کشته شدن هزاران نفر شده چه اقدامی داشته و چگونه تلاش کرده که این فاجعه ۴۰ سال مسکوت بماند.
این کارگردان در پایان گفت: در سال‌های اخیر آمریکا با تمرکز بر رسانه توانسته در هر نقطه‌ای از جهان نفوذ کند و خود را کشور آزادی و نفوذ معرفی کند در حالیکه واقعیت این کشور چیز دیگری است و اگر هم آزادی و لذتی هم وجود داشته باشد فقط برای قشر خاصی از آمریکایی‌ها است. بعید می‌دانم مخاطبی مستند «میراث سمی» را ببیند و متوجه این واقعیت‌ها نشود.
