در کنفرانس ۲۰۲۳ میراث فرهنگی، توسعه گردشگری ایران و چین چه گذشت؟
کنفرانس ۲۰۲۳ میراث فرهنگی، توسعه گردشگری ایران و چین با هدف معرفی ظرفیت‌های فرهنگی هنری دو کشور و آشنایی با تجربیات موفق گردشگری برای توسعه تبادلات در شهر شانگهای چین برگزار شد.
به گزارش ایلنا، کنفرانس ۲۰۲۳ میراث فرهنگی، توسعه گردشگری ایران و چین با موضوع تنوع هنری از ۲۳ تا ۲۶ اکتبر در شهر شانگهای چین برگزار شد، برگزارکننده این کنفرانس دفتر امورخارجه دولت مردمی شهرداری شانگهای و موزه مجموعه هنری شانگهای با همکاری سفارت چین در ایران، سرکنسولگری ایران در شانگهای، اداره فرهنگ و گردشگری شانگهای، مرکز تبادلات آثار فرهنگی چین و بنیاد هنری بردبار بود.
این کنفرانس با هدف معرفی ظرفیت‌های فرهنگی هنری دو کشور و آشنایی با تجربیات موفق گردشگری برای توسعه تبادلات انجام شد و در پی تبادلات و حضور پیشین موزه مجموعه هنری شانگهای در ایران بود.
در روز نخست کنفرانس مقامات گردشگری و شهرداری شانگهای و بنیاد تبادلات فرهنگی چین و سرکنسول ایران در شانگهای با سخنان خود آغازگر مراسم افتتاحیه بودند و پس از آن موزه ملی ملک و موزه مجموعه هنری شانگهای برای انعقاد تفاهمنامه همکاری توافق کردند و در ادامه برنامه نیز ادیب (مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری اردبیل) پس از معرفی ظرفیت‌های گردشگری استان اردبیل نشان فرهنگی اردبیل را تقدیم مقامات گردشگری شانگهای نمود.
در روز دوم کنفرانس نیز هادی میرزایی (مدیرکل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری) به معرفی ظرفیت موزه‌های ایران برای همکاری با موزه‌های چین پرداخت و مجموعه کاخ نیاوران و مجموعه هنری شانگهای نیز تفاهمنامه همکاری منعقد نمودند.
در طول این کنفرانس استادان دانشگاه‌های شانگهای در موزه تاریخچه تبادلات فرهنگی ایران و چین، تجربه سالیان اخیر گردشگری چین، تاریخچخ تأثرات هنری و امکان فعالیت‌های مشترک معاصربه سخنرانی پرداختند و از ایران نیز محمد عیدی از مرکز اصفهان شناسی، گلناز گلصباحی از موزه هنر ایران بنیاد مستضعفان، رضا دبیری نژاد از موزه ملک، بیژن مقدم از کاخ نیاوران و احمدرضا آرین از دانشگاه اصفهان به طرح موضوعاتی درباره امکان تبادلات فرهنگی از طریق موزه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی پرداختند.
امضای ۲ تفاهمنامه همکاری میان موزه‌های نیاوران و ملک با موزه هنری شانگهای
در پایان نشست تنوع فرهنگی ایران و چین که در شانگهای چین برگزار شد، توافقنامه دوستی بین موزه ملی ملک به نمایندگی دبیری نژاد و موزه هنری شانگهای امضا شد. بیژن مقدم (مدیر مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران) و هوموچینگ (مدیر موزه هنری شانگهای) نیز با امضای تفاهم‌نامه‌ای بر گسترش همکاری‌های بین دو موزه تاکید کردند.
رضا دبیری نژاد (مدیر اجرایی موزه ملک) نیز طی سخنانی تاکید کرد: موزه‌ها به عنوان پدیده‌هایی بشری روز به روز از نظر تنوع و همچنین تعداد گسترش می‌یابند، این کثرت آن‌ها به دلیل گوناگونی مجموعه‌ها یا موضوعاتی است که در خود جای می‌دهند و به آن می‌پردازند. موزه‌ها با همین انواع گوناگون است که ایجاد جذابیت کرده و مخاطبین مختلف که امروزه بسیاری از آن‌ها گردشگران هستند را به خود جلب می‌کنند. موزه‌ها برآمده از همین تنوع و گوناگونی میتوانند شباهت‌ها و تفاوت‌های بین فرهنگ‌ها، اقوام و مردمان سرزمین‌ها و همچنین آثار و اشیای مادی برجای مانده از انسان‌ها را نشان دهند. تفاوت‌ها و شباهت‌هایی که سبب آگاهی و ادراک انسان‌ها نسبت به یکدیگر می‌شود. از این رو موزه‌ها با استفاده از تنوع در آثار موزه‌ای که هنری یا صنعتی هستند زمینه شناخت و درک انسان‌ها از تنوع جوامع و ملل جهان را فراهم می‌سازند. بر این اساس موزه‌ها از تنوع به عنوان یکی از عوامل اصلی جذب مخاطبان به کار می‌گیرند.
او ادامه داد: شباهت‌ها را می‌توان نقطه آغاز پیوند و گفتگو میان موزه‌ها دانست. این موسسات با تکیه بر شباهت‌هایی که در آثار تاریخی، هنری و فرهنگی تحت تملک خود دارند امکان گفتگوی بین ملت‌ها و کشورها را فراهم می‌کنند و در این گفتگوها انسان‌ها متوجه اشتراک میان دیدگاه‌های ملل نسبت به موضوعات متنوعی همچون طبیعت، مفاهیم اخلاقی، باورهای انسانی، و تجربه‌های تاریخی می‌شوند. این نقاط مشترک تنها در مفاهیم نیست بلکه در تجربه‌هایی که مردمان پشت سرگذاشته‌اند و در دست افزارها و مصنوعاتی که ساخته‌اند نیز دیده می‌شوند.
به گفته دبییر نژاد، کشورهای کهن و دارای سابقه تمدنی، دارای تجربه زیسته بشری طولانی‌تری هستند و از این رو میراث متنوع‌تری دارند. این میراث متنوع، باعث می‌شود تصاویر گوناگونی از یک ملت، سرزمین و کشور ارائه شود و همین موضوع می‌تواند جذابیت‌های مختلفی برای گردشگری یک کشور فراهم آورد، برای همین تنوع را باید امتیازی در حوزه گردشگری قلمداد کرد. از سوی دیگر کثرت و تنوع می‌تواند زمینه گفتگو و هم صحبتی میان فرهنگ‌ها و تمدن‌ها را ایجاد کند، گفتگو خود یک جذابیت در گردشگری است.
مدیر اجرایی موزه ملک با اشاره به آنکه موزه‌های کلکسیونی زمینه‌های بیشتری برای تنوع در خود دارند، یادآورشد: دلیل آن است که گردآورندگان آن‌ها همیشه تلاش داشته‌اند بر اساس علاقه‌شان مجموعه‌های متنوعی را گردآوری کنند. در فرهنگ ایرانی از گذشته کلکسیون‌های مختلفی توسط ثرومندان گردآوری شده است که برخی از آن‌ها در قالب پدیده «وقف» برای بهره برداری عموم جامعه عرضه می‌شوند. از جمله نمونه‌های بزرگ مجموعه‌های فرهنگی که در ایران وقف شدند «کتابخانه و موزه ملی ملک» است که توسط یک سرمایه دار بزرگ ایرانی به نام حاج حسین آقا ملک (۱۸۷۱-۱۹۷۲ م.) در ۸۶ سال پیش از این تاریخ وقف مردم ایران شده است. حاج حسین ملک در جوانی با دیدن نسخه‌ای خطی به کتاب‌های قدیمی علاقه‌مند می‌شود و همه دارایی خانوادگی خود را برای ایجاد یک کتابخانه بزرگ صرف می‌کند و بیش از ۱۹۰۰۰ نسخه خطی ایرانی و اسلامی را گردآوری می‌کند. بعدها در کنار کتاب به گردآوری آثار تاریخی می‌پردازد و در کتابخانه خود موزه‌ای ایجاد می‌کند و در وقفنامه‌های خود شرایط نگهداری آثار فراهم کرده را تعیین می‌کند از جمله درآمدهای حاصل از زمین‌های کشاورزی، پرورش دام و مغازه‌های تحت تملک را پشتوانه این کتابخانه و موزه قرار می‌دهد. در هشت دهه گذشته این موسسه همگام با اقدام برای خریداری آثار جدید برای موزه، پذیرای دریافت مجموعه‌های متعدد شخصی اهدایی به موزه بوده است.
او یادآورشد: در حال حاضر، در تالارهای موزه موضوعات تاریخ، هنر، ادبیات و علم در فرهنگ ایرانی مورد توجه خاص است و بیش از بیست کلکسیون در موزه وجود دارد. در این مچموعه ده هزار سکه از دو هزار سال پیش، صدهزار تمبر از صد کشور دنیا، دویست قطعه فرش، ۵۰ هزار برگ سند تاریخی و صدها خوشنویسی، نگارگری، منسوجات، مبلمان، صنایع دستی متنوع نگهداری می‌شود. تنوع آثار و مجموعه‌ها در این موزه و پیوندهای مختلفی که با زبان‌ها، کشورها و دانش‌های گوناگون برقرار می‌سازد از یک‌سو نشان دهنده تبادل فرهنگی ایرانیان با سایر مردمان است و از سوی دیگر می‌تواند الهام بخش هنرمندان و دانشمندان برای کارهای تازه شود. موزه ملک به دلیل تنوع هنری که در خود دارد امکان مقایسه تطبیقی میان هنرهای ایرانی با هنرهای مشابه در سایر کشورها همچون کشور کهن چین را داراست. به طور مثال کشورهایی که دارای خط‌های الفبایی متفاوت هستند مقایسه سیر تحول خط‌های دو کشور در ادوار مختلف می‌تواند نمایانگر تحولات فرهنگی باشد.
دبیری نژاد افزود: از دیگر مجموعه‌های موزه ملک آثار «نگارگری ایرانی» است، این نوع نقاشی ظریف شباهت‌هایی به نقاشی ملی چینی دارد و در انتخاب موضوع دارای شباهت‌هایی در نقاشی سنتی دو کشور است، از جمله نگاه به طبیعت یا چهره‌پردازی انسان‌ها که هر دو نشان از تنوع هنری و فرهنگی این تمدن‌ها دارد. از کنار هم قراردادن این آثار نگارگری و موضوعات آن‌ها می‌توان گفتگویی هنری را ایجاد کرد. همین شباهت و تفاوت را در صنایع دستی ایرانی که انواع مختلف آن در موزه ملک قرار دارد با صنایع دستی چین نیز می‌توان مشاهده کرد. موزه ملک آثاری از ملل را نیز داراست، آثاری که مورد علاقه و توجه مردم ایران بوده و در خانه‌های ایرانی مورد استفاده قرار می‌گرفته است، حاج حسین ملک نیز از این آثار استفاده می‌کرده و بعدها نیز آن‌ها را در موزه جای داده است. اینگونه است که موزه ملک با استفاده از آثار متنوع خود می‌تواند جایی برای گفتگوی میان هنر ملل و آشنایی با هنرهای متنوع ایرانی باشد. این موسسه می‌تواند محلی برای ارتباط با موزه‌های چین در موضوعات هنری، ادبی و علمی بوده و همچنین این امکان را دارد تا به عنوان یک جاذبه چندگانه، گردشگران چینی را در ایران بپذیرد و آن‌ها را با ابعاد مختلف فرهنگی و تاریخی ایران آشنا کند.
گلناز گلصباحی (مدیر موزه هنر ایران) نیز طی سخنانی گفت: کشور پهناور ایران با اینکه در طول تاریخ همواره دستخوش انواع و اقسام تلاطم‌ها و ناملایمات بوده اما قوی‌تر از پیش به رشد و تعالی ادامه داده است.
او افزود: با توجه به همکاری تاریخی و فرهنگی هر دو کشور پهناور ایران و چین امکان تعاملات و ارتباطات فرهنگی، امروزه برای هر دو سر زمین بسیار مهیاست و امید می‌رود که برنامه‌هایی از این دست، سر آغازی بر برنامه ریزهای آتی دو کشور در این زمینه باشد.
مدیر موزه هنر ایران گفت: موزه‌ها پذیرای گردشگری، باستان‌شناسی و آینه نمایش تعاملات فرهنگی به شمار می‌روند و قادرند با برنامه ریزی، این مسیر را هموار کنند.
مهدی تمیزی (هنرمند و کارشناس بنیاد هنری بردبار) نیز با اشاره به موضوع نشست گفت: تجربه کشف و شناختِ ارزشهای فرهنگی و هنریِ ملل، یکی از تجربه‌های زیبایی شناختی است که در هنگامِ سفر به دست میآید. این کشفِ تازه، به آدمی امکانِ مواجهه و شناختِ جامعه مقصد را می‌دهد.
او افزود: لزومِ آشنایی با فرهنگ و تمدنِ کشورهای دیگر، در همین تنوع، و از شکلی به شکلی دیگر درآمدنِ محصولهای فکریِ فرهنگی و هنری است.
تمیزی با اشاره به اهمیت گردشگری هنر گفت: برگزاری اکسپوهای سالانه، تلاشی فرهنگی در راستای جذب مخاطبان خاص دوستدار هنر است. تماشا و شناخت محوطه‌ها و بناهای باستانی و موزه ها، راهکار دیگری در راستای جذب مخاطبان خاص دوستدار هنر و متخصصان هنر است. این بده بستان هنرمندانه جهانی است که هنرمندان و متفکران از هر طیفِ فرهنگی در آن فرصت تبادل فکر و اندیشه خواهند داشت.
این کارشناس هنری گفت: جهان امروز، با وجود تنوع هنری و در پی آن، گردشگری هنری، گونه‌ای از جهان بی‌مرز خواهد شد، آن هنگام که پای اندیشه و هنر به میدان آید. جنگهای قومی و قبیلهای و ایدئولوژیک، فروکش می‌کنند.
محمد عیدی (رئیس مرکز اصفهان‌شناسی) نیز در این نشست گفت: به لطف شاهراه هویت ساز ابریشم و روابط تنگاتنگ بین فرهنگی انسان ایرانی و چینی با اینکه در دو پهنه سرزمینی می‌زیسته‌اند اما در سایه یک مفاهمه و گفتمان می‌زیسته‌اند. به همین دلیل شاهد تشابهات فرهنگی ژرف هستیم.
رئیس مرکز اصفهان‌شناسی در پایان گفت: وجود بانوی ایرانی در دربار چینی و نقش او در هنر نگارگری چین از جمله روایت‌هایی است که در چین باستان وجود دارد.
