«مختصری در تاریخ اسماعیلیه» به چاپ پنجم رسید

به گزارش خبرنگار ایلنا، کتاب «مختصری در تاریخ اسماعیلیه» نوشته فرهاد دفتری با ترجمه فریدون بدره‌ای به همت انتشارات فرزان روز به چاپ پنجم رسید. 

در پژوهش حاضر منتخبی از تاریخ و عقاید اسماعیلیه و تحولات مربوط به آن‌ها بررسی و تبیین شده است. تنوع سنت‌های فکری و عقلانی و نهادهایی را که اسماعیلیان پدید آوردند، همچنین پاسخ آن‌ها به مخالفان فکری خود، از موضوعاتی است که در پژوهش حاضر بدان توجه داشته است. کتاب متشکل پنج فصل است. فصل اول با عنوان «تاریخ و تاریخنگاری اسماعیلی، مراحل، منابع و تحقیقات»، بررسی منبع‌شناسی فرقه اسماعیلیه است که در آن مراحل تاریخ و تاریخ‌نگاری اسماعیلیان، همچنین نوشته‌های ضد اسماعیلی دیگر مسلمانان، اسماعیلیه‌شناسی شرق‌شناسان و مطالعات جدید اسماعیلی ارزیابی می‌شود. 

فصل دوم درباره «سرآغاز و تاریخ اولیه شیعیان، سپس اسماعیلیان و قرمطیان»، همچنین چگونگی شقاق اسماعیلیان و پیامدهای آن و معتقدات نخستین اسماعیلیان است. موضوع فصل سوم، بررسی تاریخ اسماعیلیان در عصر فاطمیان تا جدایی «نزاری مستعلوی» در سال ۴۸۷ه. ق و آغاز اسماعیلیه مستعلوی است. فصل چهارم به تاریخ اسماعیلیان نزاری ایران و اقدامات حسن صباح اختصاص دارد. 

«اعلام قیامت یا رستاخیز»، «تقرب به اسلام اهل سنت و تعبیرهای خواجه نصیرالدین طوسی» و «اصل عقیده تعلیم و تحکیم دولت نزاری» از مباحث این فصل است. فصل پنجم که به تحولات بعد از دوره الموت اختصاص یافته شامل این مباحث است: «قرنهای آغازین بعد از الموت و روابط نزاریان با صوفیه»، «دوره احیای انجدان در تاریخ نزاری»، «خواجه‌ها و اسماعیلیه ست نپت»، «بهراها و اسماعیلیه طیبی»، «تحولات جدید در جامعه نزاری». 

یادداشت‌های هر فصل در پایان همان فصل آمده و صفحات پایانی نیز به اصطلاحات، کتاب‌نامه آثار فارسی و عربی، کتاب‌شناسی کلی و فهرست اعلام اختصاص یافته است. 

کتاب حاضر به ویژه تنوع سنت‌های فکری و عقلانی و نهادهایی را که اسماعیلیان پدید آورده‌اند، و نیز پاسخ آن‌ها را به چالش‌ها و معانداتی که اغلب در طول تاریخ خود با آن مواجه بودند و مرکز و کانون توجه خود قرار داده است. 

در پشت جلد کتاب آمده است: 

اسماعیلیان پس از شیعیان دوازده امامی (اثنی عشری) دومین جماعت بزرگ مسلمان شیعی مذهب می‌پردازد، که امروز به عنوان اقلیتی دینی در بیش از بیست و پنج کشور، در آسیا، افریقا، اروپا، و امریکای شمالی پراکنده هستند. هر آینه، آن‌ها با وجود تاریخ طولانی و سهمی که در تمدن اسلامی داشته‌اند، تا روزگاران اخیر یکی از کم شناخته‌ترین جوامع اسلامی بودند. در واقع، مقدار کثیری افسانه‌ها و دریافت‌های غلط و نادرست درباره‌ی تعالیم و اعمال آن‌ها شایع و رایج بود، و حال آنکه میراث ادبی آنان از دسترس خارجیان به دور مانده بود. 

بازآغازی مطالعات و تحقیقات اسماعیلی در انتظار کشف و مطالعه‌ی تعداد زیادی از منابع اسماعیلی بود، و این امر از سال‌های ۱۹۳۰ به این سو پیوسته و بلاانقطاع ادامه داشته است. در نتیجه پژوهشگری جدید در این زمینه هم اکنون در بسیاری از وجوه تاریخ و اندیشه اسماعیلی گام‌های بلندی در تمیز نهادن میان واقعیت و افسانه برداشته است. 

بیژن تلیانی