پویا نبی:
پرداخت ژانری با قواعد رایج منسوخ شده است
پویا نبی درباره علت حضور زنان فعال و عملگرا در فیلم‌های کوتاهی که تولید کرده، گفت: تجربه زیستی بر تجربه فیلمسازی تأثیرگذار است و من هم به همین علت به دقتر زنان ایمان دارم.
به گزارش خبرنگار ایلنا، دو فیلم کوتاه «خوابگردها» و «درد خفیف» به کارگردانی پویا نبی از چندی پیش در پلتفرم فیلم‌نت و در قالب طرح «سینمای دیگر» عرضه شده است. به همین مناسبت گفتگویی با این فیلمساز جوان انجام دادیم و در مورد ابعاد مختلف این دو اثر با او به گفتگو و بحث نشستیم. در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانیم:
سه فیلم از چهار فیلم کوتاه کارنامه شما اقتباسی هستند، آیا علاقه و تاکید خاصی روی این نکته دارید؟
خیر، شاید کاملا تصادفی این اتفاق رخ داده است، ضمن اینکه ما در سرزمینی زیست می‌کنیم که هر شخصی با انبوهی کار نشده در زندگی مواجه است، شاید این چهار فیلمنامه از ابتدا قرار نبود ساخته شوند و فیلمنامه‌های دیگری در اولویتم بود ولی شرایط، سرمایه، امکانات وضعیتی را فراهم آورد که این چهار فیلم را بسازم، شاید اگر تقدیر وضعیت دیگری را برای من رقم می‌زد جای این سه فیلم، چند فیلم غیر اقتباسی بودند. اما در مورد اقتباس هم این نکته را ضروری می‌دانم که مطرح کنم رفتن به سراغ متون ادبی و یا برداشت از آثار سینمایی دیگر کشورها الزامان فضیلت محسوب نمی‌شود بلکه یک راهکار است برای بیان یک داستان، گاهی داستان از ذهن خلاقه یک نویسنده می‌آید و گاهی منبع الهامی مثل داستان کوتاه و رمان و یا مقاله دارد. برای من بیان یک داستان در این سه فیلم اهمیت داشته است.
آیا باید فیلم کوتاه «درد خفیف» را یک فیلم جنایی با قواعد ژانر تلقی کرد؟
اصولا پرداخت ژانری با قواعد رایج چند سالی است در سینمای جهان منسوخ شده، عموما شما با آثاری مواجه هستید که تلفیق چند ژانر هستند. در مورد «درد خفیف» هم به همین گونه است، شاید در بیان قصه دو خطی آن ذهن بیننده به سمت یک فیلم جنایی کامل برود اما پس از تماشا قطعا این برداشت را نخواهد داشت. در فیلمنامه و کارگردانی «درد خفیف» به عمد خواستم داستان جنایی را روایت کنم که اتفاقا نقاط اوج و تعلیقی این مدل از سینما از آن دریغ شده است. به طور دقیق‌تر و صریح‌تر «درد خفیف» از ابتدا فیلم ری اکشن بود نه اکشن، یعنی رخدادی به وقوع پیوسته و ما چند ساعت بعد واکنش‌ها به آن رویداد را از زبان مهسا و سارا می‌شنویم. کافی است به صحنه قتل ناپدری، رابطه سارا و ناپدری و شخصیت پرنیان که در داستان در موردش حرف زده می‌شود اما حضور فیزیکی ندارد دقت کنید، کارگردان و نویسنده به عمد از این نقاط مهم پرش کرده است. ضمن اینکه با معکوس‌سازی روایت و نشان دادن جنایت در همین دو دقیقه اول به عنوان یک عنصر اضافی برخورد می‌شود و بیشتر عمق دادن روابط بین این دو دختر جوان در مرکزیت توجه من به عنوان فیلمنامه‌نویس بوده است.
تمام آثار شما در جشنواره فیلم کوتاه تهران نمایش داده شد ولی «درد خفیف» از این قاعده مستثنی است علت چه بود؟
نگرش مدیر وقت انجمن سینمای جوانان ایران! این فیلم کوتاه دو ماه قبل از برگزاری جشنواره آن سال پروانه نمایش رسمی از سازمان سینمایی داشت، در چندین پاتوق فیلم کوتاه نمایش داشته است، در جشنواره‌ای که سال قبل آقای شهاب حسینی دبیر آن بود این فیلم از میان حدود ۵۰۰ فیلم رسیده انتخاب شد و در ۴ رشته نامزد جایزه شد و در یک رشته جایزه گرفت و تا الان هم بیش از سی حضور جهانی داشته است واقعا دلیل این برخورد انجمن سینمای جوانان را با فیلم نمی‌دانم، این فیلم در جشنواره فیلم کوتاه تهران و در بهترین حالت ۸۰۰ نفر تماشاگر داشت اما الان در پلتفرم و کمتر از یک ماه بیش از ۴ هزار نفر بیننده داشته است.
از تجربه عرضه فیلم کوتاه در یک پلتفرم اینترنتی برای ما بگویید.
من پیشتر تجربه عرضه آثارم را در دو پلتفرم دیگر داشتم اما اعتراف می‌کنم تجربه عرضه فیلم در پلتفرم فیلم‌نت اساسا از جنس دیگری بود و لازم می‌دانم اینجا تشکر ویژه از این مجموعه انجام دهم که کاری انقلابی را در حوزه پخش فیلم کوتاه و مستند در پلتفرم‌های ایرانی رقم زدند.
در آثار شما زنان حضور فعال و عملگرایی دارند این از چه منظری ناشی می‌شود؟
چون به قدرت زنان ایمان دارم! من در خانواده‌ای رشد کردم که زنان حرفهای جدی برای گفتن داشتن و بسیاری از بحران‌ها را حل کردند طبیعتا چنین زیستی روی تجربه فیلمسازی یک کارگردان هم تاثیر می‌گذارد. شخصا از زنان منفعل و گوشه‌نشین بیزارم و دوست دارم شخصیت‌های زن باهوش و مقتدری را که ورق را در پایان تغییر می‌دهند طراحی کنم که نمونه عینی آن را در «خوابگردها» و به ویژه «درد خفیف» مشاهده می‌کنید.
ویژگی ثابت آثار شما استفاده از عوامل حرفهای سینمای ایران است، بر چه اساس دست به چنین انتخاب‌های می‌زنید؟ و آیا این مسئله در بالا رفتن بودجه آثارتان تاثیر دارد؟
جواب خیلی ساده است همه این افرادی که شما در تیتراژ آثار من می‌بینید در درجه اول دوستان خوب و عزیز من هستند که سابقه دوستی چندین سال با هم داریم و در زمان ساخت این آثار لطف کردند و در تولید این فیلم‌ها مشارکت کردند. افرادی مثل علی قاضی، علی برازنده، پیمان شادمانفر، عباس عباسی، رعنا امینی، میثم مولایی، بهزاد عبدی، سهراب خسروی، علیرضا علویان، مهرداد صدیقیان، محمدرضا غفاری، مرجان اتفاقیان، شادی کرم رودی و… از دوستان خوب و نزدیک من هستند که لطف کردند و چند روزی با من همکاری کردند. به لحاظ بودجه هم حداقل در آثار من هیچ تفاوتی وجود ندارد و حتی می‌توانم ادعا کنم جزو ارزان سازترین فیلمسازان کوتاه هستم.
آیا قصد دارید مجددا به سراغ کارگردانی فیلم کوتاه بروید؟
همیشه علاقمند به ساخت و دیدن فیلم کوتاه بودم ولی اتفاقات تلخ و دلسرد کننده‌ای که از طرف صنف فیلم کوتاه و انجمن سینمای جوانان برای فیلم «درد خفیف» افتاد باعث شده است که کاملا علاقه خودم را نسبت به این مدیوم از دست بدهم. من واقعا عاشقانه این حوزه را دوست داشتم ولی رفتارهای از این دو نهاد دیدم که فکر کردم این عشق یک طرفه است. الان بیشتر علاقه دارم که یک الی دو فیلم کوتاه را تهیه کنم.
چرا به سراغ ساخت فیلم بلند سینمایی نمی‌روید؟
شاید بهتر باشد این پرسش را از تهیه کنندگان ایران و به مخصوص مدیران فرهنگی این سینما بپرسید. من از سال ۱۳۸۷ در این سینما هستم. با بیش از ده نشریه معتبر به عنوان خبرنگار سینمایی همکاری کردم و حدود ده سال است عضو انجمن منتقدین و نویسندگان هستم. چهار فیلم کوتاه تمام حرفهای ساختم که در بیش از پنجاه جشنواره جهانی و داخلی حضور داشته است و موفق به کسب جوایز و نامزدی‌های مختلف شده است و بیش از هفت سال است عضو رسمی ایسفا هستم. در حدود ده فیلم سینمایی و تله فیلم به عنوان دستیار سوم، دوم و اول همکاری کردم و با کارگردان‌های همچون فرزاد موتمن چندین تجربه همکاری به عنوان دستیار اول را دارم. درس این کار را زیر نظر اساتیدی همچون ناصر تقوایی، سعید عقیقی و فرهاد توحیدی آموختم، همین الان یک سریال برای یکی از پلتفرم‌های شبکه خانگی با فیلمنامه‌ای از من و با انبوهی از بازیگران سرشناس در حال تولید است، دو بار پروانه ساخت سینمایی گرفتم و دو بار از دو دولت مختلف در میان انبوهی از متقاضیان گواهی تایید صلاحیت فیلم اولم را دریافت کردم و الان هم در حال ترجمه یک کتاب سینمایی هستم که اگر شرایط نشر اجازه دهد تا آخر سال منتشر می‌کنم و سابقه همکاری با چند پلتفرم شبکه نمایش خانگی در سمت‌های مختلف را دارم. شما به من بگویید چرا این آدم با این سابقه کار و داشتن نمونه کار نمی‌تواند حتی یک فیلم بلند کم هزینه بسازد؟ آدمی که با یک سرچ ساده در گوگل ده‌ها مطلب در موردش یافت می‌شود. من در مورد سویس و یا فرانسه حرف نمی‌زنم ولی گمان می‌کنم اگر حتی در یکی از کشورهای اطراف خودمان هم بودم تا الان یک نفر سراغ من آمده بود چون با هر معیاری مسیر ساخت فیلم اول را آرام و بدون دوپینگ طی کردم. انگشت اشاره من سمت تک تک مدیران سازمان سینمایی است که باعث می‌شوند آدمهای مثل من که حداقل سه هزار فیلم در زندگی دیده و کلی کتاب خوانده است در طول روز مدام به خود بگویند اصلا چرا به سینما آمده اند؟ و در عشق خود ابراز تردید بکنند. من همین الان چند فیلمنامه بلند خوب آماده ساخت دارم و عاشقانه دوست دارم آن‌ها را هر چه سریع‌تر بسازم اما شرایطش نیست و گویا آدمهای ناشناس در اولویت هستند! شاید گستاخی به نظر بیاید ولی خیلی صریح و روشن می‌گویم که به نظرم سینمای ایران یک فیلم بلند سینمایی به بنده بدهکار است!
و سخن پایانی؟
از تک تک عواملی که با من در این چهار فیلم کوتاه همکاری کردند قدردانی می‌کنم و می‌گویم هیچ وقت لطف آن‌ها را فراموش نمی‌کنم. از آقای علیرضا علویان که در هر چهار فیلم من حضوری موثر داشت تشکر می‌کنم و اعلام می‌کنم باعث افتخار من بود که با ایشان همکاری کنم. همچنین از سرمایه گذاران محترمم تشکر می‌کنم که اگر آن‌ها نبودند این فیلم‌ها هم قطعا نبودند امیدوارم نتیجه نهایی مورد رضایت آن‌ها باشد.
