مواد باستان‌شناسی بعد از مطالعه دور ریخته می‌شود/ کرسی ایران‌شناسی در حال از دست رفتن است و عرب‌ها، ترک‌ها و چینی‌ها در حال پیشرفت/ ۱۴۰ میلیارد اعتبار داریم و ۱۱۷ میلیارد حقوق می‌دهیم

به گزارش خبرنگار ایلنا، در نشست خبری مصطفی ده‌پهلوان (رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری) با اشاره به ۲۰ اولویت مد نظر برای پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، از مسائل حوزه اداری و مالی به عنوان مشکلات اصلی پژوهشگاه یاد کرد و گفت: زمان بندی خاصی برای انجام برنامه‌ها در نظر گرفتم چنانکه طی ۳ ماه آسیب شناسی دقیقی با توجه به نیازهای وزارتخانه و کشور انجام شده. همچنین بهبود ساختار اداری و شرایط مالی ترمیم و ارتقای شبکه دوران و برون سازمانی مد نظر است. این درحالی است که ۴ و نیم میلیارد تومان بودجه پژوهشی داریم که بسیار ناچیز است و نمی‌توان پروژه‌های ملی و پژوهش‌های پرسش محور را با این بودجه پیش برد. ضمن آنکه بسیاری از پژوهشکده‌ها مانند باستان‌شناسی از استعلامات پروژه‌های عمرانی و نجات بخشی‌ها خسته هستند و نتوانسته‌اند به نیازهای پژوهشی پاسخ دهند.

او ادامه داد: در بازدیدها متوجه شدم که باید به پژوهشگران و هیات علمی دست مریزاد بگویم چراکه با حداقل امکانات کار می‌کنند. گفته می‌شود پژوهشگاه ۱۴۰ میلیارد اعتبار دارد در حالی که ۱۱۷ میلیارد آن صرف حقوق می‌شود. ما برای این بخش درآمد ۱۳ و نیم میلیارد پیش‌بینی کردیم. ساختمان پژوهشگاه نیز فرسوده است و نیازمند بازسازی است. درحالی که قرار بود پژوهشکده حفاظت و مرمت باشد نه کل پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و اکنون تمام پژوهشکده‌ها در این ساختمان فعال هستند.

ده‌پهلوان تصریح کرد: نیازمند تسریع پژوهش‌های میان دانشی، کاربردی و آزمایشگاهی هستیم.  دسترسی به مواد و منابع علمی بسیار کند است و خساستی برای دادن اطلاعات وجود دارد. در بریتانیا طی یک روز توانستم به سکه‌های مد نظر دسترسی داشته باشم اما در موزه ملی ۶ ماه طول کشید تا بتوانم سکه‌های سلوکی را ببینم البته اکنون بعد از حضور جبرئیل نوکنده روند کار تسهیل شده. در حوزه باستان شناسی نیز اینگونه است و برای بررسی آزمایشگاهی با مشکل روبه رو هستیم. محوطه‌های باستانی را قاچاقچیان غارت می‌کنند و اشیا را خارج می‌کنند اما من به عنوان باستان‌شناس نمی‌توانم برای انجام موارد آزمایشگاهی روی چند تکه سفال آنها را به ایتالیا بفرستم. 

او بر لزوم راه اندازی پژوهشکده گردشگری و صنایع دستی تاکید کرد و گفت: مد نظر داریم تا یک سال آینده این پژوهشکده را راه اندازی کنیم. همچنین نیاز است تا میراث دیجیتال، میراث فناورانه و گردشگری را فعال کرد. شعارمان آن است که میراث‌فرهنگی و میراث مردمی در خدمت گردشگری و صنایع‌دستی باشد. تهیه و تکمیل اطلسها و بانک‌های اطلاعاتی را نیز مدنظر داریم. تسریع روند پژوهش، برون سپاری آنالیزهای عمومی و راه‌اندازی آزمایشگاه‌های بنیادی، راه اندازی آرشیو بقایای زیستی و... ازجمله فعالیت‌های پژوهشگاه است.

ده‌پهلوان افزود: ما طی سال‌های گذشته بیش از ۴۰ هزار گور را باز کردیم اما استخراج دی ان ای و اسکلت را نداریم و جایی برای نگهداری آن را نداریم. حتا بقایای جانوری را از دست داده‌ایم و آرشیو نداریم. سازمان یافته پیش نرفته‌ایم. استخراج دی ان ای باستانی هیچ آزمایشگاهی نداریم و مواد از کشور خارج می‌شود. ژنوم باستانی ایران در خارج از کشور منتشر می‌شود و آرشیوی در این خصوص نداریم و البته که در ساختمان فعلی پژوهشگاه جایی برای هیچیک از این کارها نداریم.  

او از نبود جا و امکانات برای پژوهشگران انتقاد کرد و گفت: همین که در شرایط گرما و وضعیت فعلی توانسته‌اند زنده بمانند جای تشکر دارد. ما نیازمند راه‌اندازی پژوهشکده گردشگری، موزه شناسی، هنرهای سنتی هستیم، درحالی که کتابخانه موزه داری نداریم. حتا ایکوم کار خاصی در حوزه علمی و پژوهشی انجام نداده و در حوزه موزه داری کار پژوهشی انجام نمی‌شود. در یکی از موزه‌ها دیدم که لعاب‌های آجرهای هخامنشی ریخته و حتا مرمتگر نداشتند. اینکه آیا همه این کارها را پژوهشگاه باید انجام دهد؟ قطعا در توان ما نیست. 

رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری تاکید کرد: نیازمند ساماندهی مواد مطالعاتی کاوش‌ها با همکاری اداره کل موزه‌ها هستیم، چراکه بعد از انجام کار مطالعاتی و کاوش باستان‌شناس‌ها مواد به حال خود رها می‌شوند. و درحالی باید به امین اموال استان تحویل داده شوند که باستان شناسان سرخود مواد را از استان‌ها خارج می‌کنند و به تهران می‌آوردند حتا برخی در خانه خود جا ندارند و مواد را به سطل آشغال می‌اندازند. حال آنکه بسیاری از مواد بقایای جانوری هستند و باید با ساز و کار اجرا، تحویل مواد مطالعاتی باستانشناسی عملیاتی شوند. 

او ادامه داد: با برگزاری تورهای گردشگری و بازدیدهای میدانی از پژوهشهای میدانی می‌توان درآمدزایی کرد. اما موانع اداری وجود دارد. برای مثال می‌توان کاوش شهر سوخته که الان با اعتبار ۲۰۰ میلیون تومانی انجام می‌شود را با توسعه گردشگری و تورهای بازدید با بودجه یک میلیارد تومانی پیش برد. 

ده‌پهلوان از ایجاد ۱۰پایگاه پژوهشی بین المللی پویا با همکاری امور پایگاه ها خبر داد و گفت: حضور باستان‌شناسان خارجی در ایران با مشکل روبه رو شده ایتالیایی ها خواهان آمدن به ایران هستند اما ریجکت شدند میگویند اگر ایران نمیخواهد بروند ارمنستان کار کنند حتا باستانشناس ژاپنی نیز ریجکت شد. کرسی های ایران شناسی را در حال از دست دادن هستیم و جهان عرب و جهان ترک و جهان چین در حال گسترش است. برخی درحال شیطنت هستند  و بلکه به باستان‌شناسان انگ جاسوس می‌زنند. باید گفتگو کرد و تعامل ایجاد کرد. بسیاری از ایران شناسان دلسوز هستند و نباید توهین آمیز رفتار کرد. 

او اذعان داشت: ایجاد ۳ پایگاه بین‌المللی پویا در حوزه ایران فرهنگی شاید در عراق، افغانستان، ارمنستان یا جای دیگر را مد نظر داریم. 

ده‌پهلوان درخصوص پروژه‌های عمرانی و کاوش‌های نجات بخشی گفت: جلسه‌ای با آبفا و آب منطقه‌ای داشتیم. دو نکته وجود دارد زمان طلایی را از دست می‌دهیم. ممکن است دوستان اقدام کنند و  اداره کل میراث را در جریان نگذاشته باشند و پروژه ۶۰ درصد پیش می‌رود و ما نهایتا ۲ ماه برای کاوش زمان خواهیم داشت. یا ممکن است زود اطلاع داده باشند اما در بروکراسی و مسائل پژوهشگاه درگیر می‌شوند و دیر می‌شود. در برنامه هفتم توسعه خواهان آن شدیم که نهادهای اجرایی در مرحله امکان سنجی به ما مراجعه کنند. بدترین خاطره ما از سیمره است که با وجود آنکه ما در صلح هستیم اما کار تا جایی پیش رفته بود که باستان شناس ما تا کمر در آب بود و گچ بری ساسانی را بیرون می‌کشید. 

رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری همچنین از قرار دادن PDF   ۱۰۰جلد کتاب به صورت رایگان روی وبسایت این پژوهشگاه خبر داد و گفت: این کتاب‌ها از بین کتاب‌های خاص و قابل توجه که در هر دوره ای برای خوانش مناسب خواهد بود، انتخاب می‌شوند. 

ده‌پهلوان در پاسخ به سوال خبرنگار ایلنا، درخصوص حوزه باستان‌شناسی و نجات بخشی و تمرکز پروژه‌ها به این حوزه و اینکه تمام فعالیت‌ها به این حوزه محدود شده، گفت: ساز و کاری را در حال مصوب کردن هستیم که پروژه‌های عمرانی تبدیل به گروه شود. باید پروژه‌های عمرانی را جدی بگیریم و پژوهشگاه است که باید ورود کند. 

لیلا خسروی (مدیر پژوهشکده باستان‌شناسی) درخصوص نجات بخشی نیز گفت: بیشترین حجم کار ما را تشکیل داده. روز گذشته فقط ۹۹ نامه دراین خصوص داشتیم. مصوبه‌ای در سال ۹۳ آمد که در مرحله امکان سنجی استعلام بگیرند اما در نهایت عملیاتی نشده و در زمان آبگیری به سراغ ما می آیند. سدها در مکان مهمترین شاهراه‌های آب ساخته می‌شوند که محل مهمترین استقرارهای تاریخی و باستانی ما هستند. آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های نانوشته زیادی داریم. پیوست فرهنگیو رسانه ای را باید مد نظر قرار دهیم. سد خرسان بسیار پیچیده است. درحالی که سد تنها ۱ درصد ساخته شده و اکنون سامانه های انتقال را شروع کردند آب منطقه با ما صادق نبوده و هکتارها گورستان عصر آهن و عیلام آنجاست که باید با گفتگو مسائل را حل کنیم. لیست سدها وجود دارد و رصد باید به جد انجام شود. 

او همچنین در پاسخ به سوال ایلنا، درخصوص وضعیت باستان‌شناسی زیرآب و اینکه سالهاست کشورهای حاشیه خلیج فارس هزینه‌های هنگفت در این حوزه می‌کنند و ایران بی نصیب مانده، گفت: چند سال پیش گروه باستان‌شناسی زیر آب راه اندازی شد اما به نتیجه نرسید. احیای گروه باستان شناسی زیر آب را مد نظر داریم. 

خسروی درخصوص اطلس باستان‌شناسی کشور نیز گفت: اطلس زنده است و هر سال تعدادی نقطه جانمایی می‌شود. امسال بخش‌های خالی نقشه کشور مورد توجه قرار خواهد گرفت. ۵۰ درصد توسط استان و ۵۰ درصد پژوهشگاه این کار را خواهد کرد. نیازمند نیروی انسانی هستیم و قصد داریم از فارغ‌التحصیلان باستان‌شناسی در استان‌های مختلف استفاده کنیم.

ده‌پهلوان همچنین درخصوص سیاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در رابطه با بافت‌های تاریخی گفت: فکر کردن به بافت‌های تاریخی و آنچه که درخصوص بافت شیراز شاهد بودیم باید با فهم همراه شود. ضمن آنکه بسیاری از بخش‌های آن در حوزه معاونت میراث فرهنگی می‌گنجد و می‌توانند از حوزه کارشناسی ما استفاده کنند. باید بتوانیم پژوهشکده ابنیه و بافت را تقویت کنیم. 

اشرفی (رییس پژوهشکده ابنیه و بافت) نیز گفت: وظایف گسترده‌ای برعهده داریم. به نسبت این شرح وظایف، پژوهشکده خیلی کوچک است و تعداد کارشناسان و اعضا هیات علمی بسیار محدود داریم. بنابرین ناچاریم اولویت‌بندی کنیم و کارها آنچنان که باید ایده آل پیش نروند. باید معاونت از ما درخواست کند همانطور که درخصوص بافت شیراز اتفاق افتاد که آن هم اجازه ورود به کارشناسان داده نشد و فقط راس پژوهشگاه ورود کرد. 

ده‌پهلوان همچنین به اهمیت حوزه پژوهش در حوزه اشیای استردادی تاکید کرد: سطح اصالت سنجی آثار بسیار اهمیت دارد و جعل موضوع مهمی است. بیش از ۵۰ درصد آثار موجود در فضای مجازی جعلی هستند و کلاهبرداران زمینه را برای تاختن مهیا دیده‌اند. 

او با اشاره به سنگ نگاره ساسانی استردادی گفت: باید به شی که خارج از بافت بدست آمده با دید دقیق‌تر نگاه کرد و در قرنطینه قرار گیرد و بررسی شود. اکنون رفتار مناسبی درباره این اثر شده و پژوهشکده ما نیز نظرش را فردا اعلام خواهد کرد. ۹۵ درصد کارشناسان بیرون از وزارتخانه آن را جعلی دانسته‌اند و فردا چالش خواهیم داشت. یک اثر می‌تواند توسط ده‌ها پژوهشگر مورد بررسی قرار گیرد. البته که اصراری برای اصل بودن اثر وجود ندارد. 

رضایی (رئیس پژوهشکده گردشگری) نیز گفت: گروه گردشگری موفق شد چندین گزارش ارائه دهد که خروجی آن چند دستورالعمل است و قصد داریم چندین رشته از جمله اقتصاد، جغرافیای روستایی و .... را بیافزاییم.