«حیرت بازار» و «غزل کفر» را در محرم بخوانید

به گزارش ایلنا، «حیرت بازار» و «غزل کفر» دو مجموعه نمایشنامه با مضامین محرم و عاشورایی هستند که نشر نیستان منتشر و مطالعه آن‌ها در این ایام خالی از لطف نیست. حیرت بازار اثر عبدالرضا فرید زاده و غزل کفر نوشته امیر دژاکام است. 

حیرت بازار

مجموعه نمایشنامه «حیرت‌بازار»، تازه‌ترین اثر منتشر شده در حیطه ادبیات نمایشی از عبدالرضا فریدزاده است که در برگیرنده پنج نمایشنامه کوتاه از اوست. 

فریدزاده در مقدمه این اثر با اشاره به اتمام نگارش آن در ایام ماه محرم سال ۱۳۸۷ عنوان کرده است که این نمایشنامه به دنبال انجام و ادای یک نذر هفت‌ساله در دست تألیف قرار گرفت که بر مبنای آن نویسنده با خود عهد کرده سالانه یک اثر در گونه ادبیات نمایشی و مرتبط با سیدالشهدا (ع) تولید کند، که در نهایت پس از اتمام این نذر در ایام محرم آن سال این کتاب به خود شکل و شمایل انتشار می‌بیند. 

وی در همین زمینه به نمایشنامه حیرت‌بازار از این مجموعه اشاره کرده است که با لطف سیدالشهدا (ع) در بازه زمانی کمتر از دو روز مانده با ماه محرم سال ۱۳۸۷ تالیف شده است و تا زمان انتشار این کتاب در دو نوبت اجرا و نسخه‌ای رادیویی نیز از آن تهیه شده است. 

به گفته فریدزاده این کتاب در اسفند ماه ۹۷ با عنایت حضرت امام حسین (ع) پس از سال‌ها گذر زمان از تالیفش راه به بازنویسی برد و در نهایت در کنار سایر آثار قلمی و هم موضوع این نمایشنامه‌نویس در قالب کتابی با عنوان این نمایشنامه تألیف و منتشر شده است. 

گرچه نمایشنامه‌هایی با چنین پیشینه‌ای، تمی مذهبی و تاریخی را به ذهن مخاطب خود متبادر می‌نمایند اما فریدزاده آن‌ها را در قالب اتفاقی داستانی و درامی غیرتاریخی به قلم کشیده است و به حادثه درونی و الهامات قلبی به کاراکترهای داستانی بیشتر از جاری شدن آن‌ها در بستر زمان و مکان اهمیت نشان داده است. 

عبدالرضا فریدزاده نمایشنامه‌نویس و کارگردانی‌ست که آثار متعددی را تألیف و کارگردانی کرده و سال‌ها مدرس هنرهای نمایشی بوده است. او در کنار آن در تولید آثار رادیویی و تلویزیونی و نیز شعر نیز دستی بر آتش دارد. 

نمایشنامه‌های این مجموعه نیز به زبانی ساده و به دور از استعاره‌های و ایهام‌های زبانی تالیف شده است و فریدزاده تلاش کرده تا در آن‌ها به فرهنگ مردم به ویژه در زمینه سنت عزاداری حسینی و نیز باورها و اعتقادات جاری و ساری در آن نزدیک شود و به مدد آن در مخاطب خود تأثیری پدید آورد. کتاب نیستان پیش از این نیز از فریدزاده آثار چون «سفر به جنون»، «مادر خیانت»، «سحرگاه با شیطان» و «کارگاه تئاتر» را منتشر کرده است

غزل کفر

کتاب «غزل کفر» مجموعه پنج نمایشنامه  از امیر دژاکام نویسنده و کارگردان تئاتر است. 

دژاکام که در تمامی متون و نیز اجراهای خود تا پیش از این، نشان داده که دغدغه طرح مسائل دینی را از زوایای گوناگون داشته است؛ در این نمایشنامه‌ها نیز تلاش کرده تا تجربه فرمی تازه‌ای را در حوزه معرفی فرهنگ عاشورا به نمایش بگذارد. 

در این کتاب؛ پنج نمایش‌نامه باعناوین ساقی، یک دامان ماه و ستاره، غزل کفر، منطق الطیر سلیمانی و دزد آب به چشم می‌خورد که همگی رویکرد زبانی و تصویری تازه‌ای را به تصویرسازی دراماتیک از واقعه عاشورا در خود به نمایش گذاشته‌اند. 

نخستین نمایشنامه این کتاب با عنوان «ساقی» را می‌توان تجسمی مکتوب از توانمندی نویسنده آن در ترکیب تعداد قابل توجهی شخصیت در چندین پرسوناژ دانست که با زیبایی در کنار هم گردآوری شده است. جدای از این توانایی بیانی دژاکام در این نمایش‌نامه، خلق دیالوگ‌هایی که توام با جلو بردن قصه، به شخصیت‌پردازی تک تک افراد حاضر در داستان می‌پردازد، از مهمترین نقاط قوت این نمایشنامه است. 

نمایشنامه «یک دامان ماه و ستاره» را نیز می‌توان نمایشی بکر و در عین حال صریح و پرکشش از مواجهه خاندان حسین بن علی (ع) با یزیدیان پس از واقعه عاشورا دانست. گرچه این روایت در نگاه نخست می‌تواند کلیشه و تکرار تصور شود، اما مخاطب این متن پس از ورود به آن و نگاه به ساختار و فیزیک زبانی تعریف شده برای روایت که در آن هیچ نوع غلو و حشوی برای روایت دیده نمی‌شود، درخواهید یافت که این متن را نمی‌توان تنها یک منقبت‌نویسی دراماتیک در وصف سالار شهیدان و سقای دشت کربلا برشمرد؛ بلکه این متن سعی دارد به نوعی بازخوانی ایدئولوژیک از باورهای تشیع و نیز بدعت‌هایی وارد شده به اسلام پس از رحلت پیامبر بپردازد که دژاکام آن‌ها را در قالب زبانی امروزین و نه نثر مرسوم برای روایت‌های تاریخی ارائه داده است. 

نمایشنامه «غزل کفر» اما از زاویه دید و راویانی فرازمینی برای ارتباط با مخاطب بهره جسته است. جدای از حسین بن علی (ع) و نیز امام علی (ع) و برخی از یاران امام در روز عاشورا؛ دو شخصیت ماورایی با عناوین صبا و مخمور به روایت و توصیف آنچه در عاشورا گذشت، می‌پردازند و سعی دارند در قالب بیان زبانی خود و در تکمیل متن مخاطب را به سمت یافتن علت روی دادن فاجعه عاشورا ترغیب کنند که در نوع خود این تجربه بسیار ستودنی از آب درآمده است. 

نمایشنامه منطق الطیر سلیمانی از این مجموعه نیز تلاشی است برای تلفیق چند پرسوناز متفاوت؛ به منظور ارائه یک ادبیات واحد که چیزی جز بازگشت انسان – به معنی تمامی مخاطبان این نمایشنامه – به قرآن کریم و اصول آن و درک و عمل به آیاتش نیست. 

خسرو در مقام نویسنده‌ای که حس می‌کند قادر به وارد کردن نشانه‌های آئینی و دینی در متن داستانش – آن هم پس از چهل روز نذر و عبادت – و بیان آن نیست، در فضایی ماورایی با حقایقی روبرو می‌شود که در گذر تاریخ و در صدر اسلام در مواجهه با نزول قرآن کریم رخ داده و دژاکام سعی دارد با نوعی همذات پنداری میان آن وقایع و رفتارهای خسرو در نهایت مخاطبش ا به برخی از غفلت‌های رایج در زندگی از جمله بی‌تفاوتی به اصول هدایت کند. 

نمایش دزدآب از این مجموعه را نیز می‌توان رجعتی ظریف به باورهای مذهبی از گذر روایت داستانی تاریخی و فولکلور به شمار آورد که زیرکی نویسنده در انتخاب اسامی و نیز حضور مکتوب برخی لهجه‌های خاص در این متن و به خدمت درآوردن برای ارتباط پایانی داستان با زیارت امام رضا (ع) و توسل به ائمه، آن را بسیار شیرین از آب در آورده است.