موسیقی «دستگاهی» هنری «متفکرانه» است/ شنیدن موسیقی دستگاهی برای مخاطب مانند خواندن شعر حافظ است

به گزارش خبرنگار ایلنا، یکی از اتفاقات خوب که هرازگاهی از سوی دستگاه‌های فرهنگی رخ می‌دهد، برگزاری مجموعه برنامه‌هایی با محوریت موسیقی ایرانی است. این روال به طور کم و بیش و در مقاطع مختلف وجود داشته اما اتفاقی مستمر نبوده است. به هرحال لزوم مانایی موسیقی ایرانی و سازهای متعدد اصیل و باستانی نواحی برگزاری کارگاه‌ها، رپرتوارهای هدف‌مند در قالب‌های مختلف و برگزاری کنسرت‌هایی با موضوع و چهارچوب‌هایی مشخص است. 

طی چند سال گذشته شاید پرداختن به موسیقی ایرانی به دلیل پاندمی کرونا و دیگر موضوعات دچار وقفه شده اما از چند ماه گذشته به مرور پروژه‌ها فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. از آنجا که اصولا موسیقی ایرانی کمتر از دیگر سبک‌ها برای مسئولان و عامه مردم اهمیت دارد، به همین دلیل معمولا هنرمندان این عرصه از برگزاری برنامه‌ها و رپرتوارها و کنسرت‌ها استقبال می‌کنند. اتفاقی که به تازگی رخ داده برگزاری اولین دوره مجموعه موسیقایی «غزل ساز» است که به همت انجمن موسیقی ایران به مدت سه شب در تالار رودکی تهران برگزار شد.

«غزل‌ساز» مجموعه اجراهایی در باره حفظِ هویت موسیقی «ردیف دستگاهی» است که با نگاهی به موسیقی آوازی ایران برنامه‌ریزی شده است. چراکه آواز متر و معیاری شناخته شده چه در ساز و چه در کلام در موسیقی ایران است. بنا به توضیحات ارائه شده از سوی برگزارکنندگان، معیارهای متعددی در رشد و شکوفایی نوازندگان و خوانندگان تاثیرگذار موسیقی وجود دارد که مجموعه «غزل ساز» در دوره‌های بعدی، به تک‌تک آن‌ها خواهد پرداخت. 

اولین دوره از مجموعه برنامه‌های «غزل‌ساز» مربوط به موسیقیِ‌ سازی و تکنوازی‌هایی از این دست است و توسط نوازندگانی که تبحر خود را در طول سالیان متمادی با تمرکز بر بداهه‌نوازی به‌دست آورده‌اند، اجرا شد. حسام اینانلو (کمانچه)، عیسی غفاری (سه‌تار) و بهاره فیاضی (تار)، زمان خیری (نی) و قاسم رحیم زاده (تار) به همراه کامبیز گنجه‌ای (تنبک) نوازندگانی هستند که طی سه شب (از ۱۳ تا ۱۵ تیرماه) در تالار رودکی به اجرای برنامه پرداختند.

روز سه‌شنبه سیزدهم تیرماه اولین شب برگزاری مجموعه موسیقایی «غزل ساز» بوده است. در شب نخست «غزل ساز»، (سه‌شنبه سیزدهم تیرماه) پریچهر خواجه نوازنده قانون در پارت اول روی صحنه رفت. پریچهر خواجه از دانش آموختگان هنرستان موسیقی دختران است و قانون را از ملیحه سعیدی و سیمین آقا رضی آموخته است. خواجه در دانشگاه موسیقی خوانده و در مقطع کارشناسی ارشد موسیقی ادامه تحصیل داده است. 

تک‌نوازی پریچهر خواجه در اولین شب برگزاری برنامه موسیقایی «غزل ساز)  بهانه‌ای برای گفتگو با اوست.

«ردیف» خواستگاه موسیقی دستگاهی ایران است

پریچهر خواجه در ابتدای صحبت‌هایش، درباره نقش و تاثیرگذاری برنامه «غزل ساز» در معرفی موسیقی ردیف دستگاهی ایران گفت: «ردیف» خاستگاه موسیقی دستگاهی ایران است. در واقع باید گفت موسیقی دستگاهی ایران هنری «کهن» و «اصیل» است که در زندگی آدم‌ها جریان دارد. این روند همیشه بوده و هست.

خواجه در ادامه گفته‌هایش، بیان کرد: موسیقی دستگاهی ایران هنری «متفکرانه» است. مخاطبان و علاقمندان موسیقی هم اگر بخواهند عمیق‌تر بیاندیشند، قاعدتا موسیقی‌های جدی را انتخاب می‌کنند. آن‌ها همانطور که به شنیدن شعر حافظ گوش جان می‌سپارند، موسیقی دستگاهی را هم در انتخاب آثار شنیداری خود قرار می‌دهند. 

موسیقی به تفکر و به عمیق فکر کردن نیاز دارد

او در ادامه صحبت‌هایش و در راستای اجرای‌اش در برنامه «غزل ساز» گفت: برنامه موسیقایی که این شب‌ها برگزار می‌شود و به گوش مخاطب می‌رسد، تمرکز اصلی‌اش بر موسیقی دستگاهی است. این نوع موسیقی به تفکر و به عمیق فکر کردن نیاز دارد و به هر حال  در زندگی آدم‌ها جریان داشته و ما هم با آن بزرگ شده‌ایم. 

این نوازنده درباره جذب مخاطب و نسل جوان به موسیقی «متفکرانه» یا همان موسیقی دستگاهی ایران نیز توضیحاتی داد. 

او اظهار کرد: ما در مورد موسیقی و هنری صحبت می‌کنیم که نیاز به مطالعه، تفکر، خوب شنیدن و عمیق اندیشیدن دارد. این نوع موسیقی، انتخاب نسل جوان و قشری است که مطالعه می‌کند.

خواجه تاکید کرد: اتفاقا افراد این نسل موسیقی خوب می‌شنوند و در واقع دانشجوی متخصص موسیقی هستند. به نظرم آنهایی که پی‌گیر موسیقی خوب هستند، همیشه پیگیر این نوع موسیقی‌ها نیز بوده و هستند. 

وی در ادامه بیان کرد: ما همان نوجوان‌ها و جوان‌هایی بودیم که هنر موسیقی را با موسیقی سنتی و دستگاهی آغاز کردیم و با وجود همه مشکلاتی که بر سر راه‌مان قرار گرفت، هیچ‌گاه گرایشات‌مان تغییر نکرد. 

مسئولان و مدیران وجود افراد متخصص را مغتنم بشمارند

این مدرس موسیقی در ادامه صحبت‌هایش در پاسخ به این سوال که برگزاری برنامه‌هایی با محوریت موسیقی ردیف دستگاهی تا چه حد مهم است، گفت: برگزاری این نوع برنامه‌ها اعم از برنامه‌های موسیقی‌محور، جشنواره‌ها و کنسرت‌های مستقل برای افرادی که موسیقی را بصورت تخصصی دنبال می‌کنند و علاقمند به پیشرفت در این زمینه هستند، اتفاق خوشایندی است که در بهتر شدن احوال آنها تاثیرات مثبت دارد. مطمئنا حتی شنیدن یک موسیقی خوب هم حال این دسته از افراد را خوب می‌کند. 

 خواجه اذعان داشت: مسلما حضور افرادی که موسیقی را تخصصی دنبال می‌کنند در برنامه‌هایی چون «غزل ساز» برای آنها فرصتی مغتنم است تا به این واسطه از ایده هنرمندان و نوازندگان متبحر بهره بگیرند،؛ بنابراین برگزاری چنین کنسرت‌های موسیقی از سوی مدیران دلسوز بویژه انجمن موسیقی ایران، اتفاق بسیار خوبی خواهد بود. 

ایرانی‌ها ریشه‌های کهن و اصیل کشور را کنار نمی‌گذارند

او تصریح کرد: ما ایرانی هستیم و ریشه‌های کهن و اصیل فرهنگ و هنر کشورمان را کنار نمی‌گذاریم و علی‌رغم سختی‌هایی که در زندگی همه ما بوده و هست، هیچ‌گاه فرهنگ و هنرمان را فراموش نخواهیم کرد و روی آن‌ها را نمی‌پوشانیم. همه ما و هر قشری از جامعه، شعر حافظ گوش می‌دهیم، موسیقی سنتی می‌شنویم و با آن مانوس هستیم. 

این نوازنده قانون درباره حفظ و ترویج موسیقی ردیف دستگاهی  نیز اینگونه گفت: به عقیده من نیاز است مدیران و مسئولانی که در راس کار قرار دارند برنامه‌ریزی‌های بیشتر و جدی‌تری انجام بدهند و در این زمینه از افراد متخصص دعوت به عمل آورند. این افراد متخصص ایده‌هایی دارند و یک شبه این تخصص را به دست نیاورده‌اند و حاصل سال‌ها ممارست و تلاش آن‌ها است. 

«موسیقی» و «شعر» دو یار دیرینه 

پریچهر خواجه درباره تشویق مخاطبان به موسیقی بی‌کلام گفت: خوشبختانه فرهنگ ما با «شعر» و «ترانه» بسیار عجین است و شعر و موسیقی دو یار دیرینه هستند. اگر چه این کنسرت متمرکز بر موسیقی‌سازی است، اما می‌تواند زیبایی‌های کلام را هم به نوعی در خود بگنجاند؛ بی‌آنکه آوازی شنیده شود و شعری باشد. یعنی حس عاشقانه و حس غزلسرایی که در اشعار ما بوده و هست، در همین سازها گنجانده شود، بدون آنکه کلامی بین مجری و مخاطب رد و بدل شود، اما حس کلام در موسیقی جاری باشد.