نگاهی به آلبوم‌های تولید شده در سال ۱۴۰۱ / مجموعه‌هایی معدود اما متنوع در سبک
موسیقی طی سه، چهار سال گذشته حال خوبی نداشته است. پاندمی کرونا کنسرت‌ها را تعطیل کرد و پس از مدتی کوتاه ناآرامی‌های اجتماعی موسیقی را شش ماهی به حالت تعلیق در آورد. با این حال تولید و انتشار آلبوم به طور کم و بیش وجود داشته. گزارش پیش رو به معرفی و بررسی آلبوم‌هایی می‌پردازد که در سال ۱۴۰۱ تولید شده‌اند و سبک و سیاق متفاوتی دارند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، سی‌ام بهمن‌ماه سال نود و هشت بود که وجود کرونا به صورت رسمی از سوی وزارت بهداشت کشور مطرح شد و این همه‌گیری و مرگ و میرها و بیماری‌ها در ادامه بیش از دو سال به طول انجامید. این وضعیت بحرانی بدون شک بر زندگی عامه مردم تاثیرات منفی بسیار داشته که در این میان هنرمندان رشته‌های مختلف از جمله اهالی موسیقی از این گزند به دور نماندند و حال چندین ماه پس از فروکش کردن پاندمی (که البته دوباره سر و کله آن از اسفندماه شروع شده) هنرمندان همچنان از آسیب‌های به جا مانده درگزند هستند. در دوران کرونا هنرها و فعالیت‌های جمعی و اجراها و اکران‌ها به نوعی حالت نیمه‌تعطیل پیدا کردند و اینکه بگوییم موسیقی به طور کامل تعطیل شد اصلا اغراق نیست. کنسرت‌ها هم به جز چند پروژه آنلاین تا آذرماه سال ۱۴۰۰ تعطیل بودند. اما این پایان ماجرا نبود چند ماه بعد در شهریورماه سال گذشته ایجاد و گسترش ناآرامی‌ها و موج اعتراضات برگزاری کنسرت‌ها دوباره حالتی تعطیل به خود گرفتند و تعدادی از هنرمندان نیز فعالیت‌های هنری را تحریم کردند و دیگران را نیز به این کار دعوت نمودند. با این وجود دوباره کنسرت‌ها پس از برگزاری جشنواره‌های چندگانه فجر فعالیت خود را به طور کم و بیش از سر گرفته‌اند.
تعطیلی تولیدات و البته لغو برگزاری کنسرت‌ها در درجه اول چرخه اقتصادی موسیقی را با اختلال مواجه می‌کند آنهم در حالی که موسیقی به خودی خود از کمبود بودجه رنج می‌برد. تعداد انبوه اهالی موسیقی نواحی کشور را باید به جمع کثیر موزیسین‌های کشور اضافه کرد. که در کنار مشکلات جاری از عدم حمایت‌های درخور دولتی هم گلایه دارند.
به هر روی با پایان هر سال خروجی تولیدات (اعم از تک‌آهنگ و آلبومک) تا حدودی گویای کم و کیف فعالیت موزیسین‌هاست. ایلنا به رسم هر سال معرفی آلبوم‌های تولید شده در سال گذشته را در دستور کار قرار داده است. در گزارش پیش‌رو آلبوم‌هایی که از اسفند سال ۱۴۰۰ تا اسفندماه سال ۱۴۰۱ معرفی شده‌اند مورد بررسی قرار خواهند گرفت و شناسنامه آن‌ها پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد.
موسیقی پاپ
آلبوم «حال نامعلوم» / با صدای مصطفی راغب
رونمایی و انتشار : سی و یکم شهریور سال ۱۴۰۱
مصطفی راغب که اولین کنسرت خود را امسال روی صحنه برد پیش از این اتفاق به تاریخ سی و یکم شهریورماه از مجموعه موسیقای خود را در تالار وحدت به حضور تهیه‌کنند، عبدالحبار کاکایی (ترانه‌سرای اشعار) و محمدرضا چراغعلی (آهنگساز اثر) رونمایی کرد. او طی این اتفاق درباره اینکه پیش از خوانندگی مداحی را تجربه کرده بوده؛ گفته است: هنر را آمیخته به هنر می‌دانم.
مراسم رونمایی از آلبوم «حال نامعلوم» اولین آلبوم رسمی مصطفی راغب صبح امروز شنبه سی و یکم اردیبهشت‌ماه در تالار وحدت برگزار شد. راغب پیش از تولید آلبوم «حال نامعلوم» و برگزاری اولین کنسرت چندین تک‌آهنگ منتشر کرده بود که به گفته خودش برای شناخت بیشتر مخاطبانش بوده است.
آلبوم «راغب» نسخه فیزیکی نداشت و در پلتفرم‌های فروش قابل خریداری است.
موسیقی اصیل و کلاسیک
آلبوم «گاه فراموشی» / اثر همایون شجریان
رونمایی و انتشار: اردیبهشت سال ۱۴۰۱
همایون شجریان خواننده موسیقی ایرانی است که به تولید آثار تلفیقی و همکاری با آهنگسازانی با سلایق مختلف تمایل دارد. او طی سال‌های گذشته تلاش داشته فعالیت‌های مستمر داشته باشد. همایون علاوه بر برگزاری چند کنسرت به صورت حضوری و یک کنسرت آنلاین، سال ۱۳۹۸ آلبوم مشترکش با علیرضا قربانی را منتشر کرد که «افسانه چشمهایت» نام دارد طی یک نشست رسانه‌ای مورد رونمایی قرار گرفت. البته این اثر قبلا تولید شده و پس از مدتی وقفه به مرحله نشر رسیده و اینگونه به نظر می‌رسد که تولید آن در همان سال نشر انجام نشده است.
همایون شجریان سال از سال ۱۳۹۹ تا امروز هم برخلاف تعدادی از خوانندگان پرکار بود و علاوه بر خواندن تیتراژ چند سریال با همراهی گروهش با عنوان «سیاوش» چندین کنسرت در کشورهای دیگر برگزار کرده است. او همچنین سال گذشته کنسرتی را در تالار وزارت کشور روی صحنه برد و آرش گوران رهبر ارکستر آن بود.
همایون سال ۱۴۰۱ هم یک آلبوم داشت که طی همکاری با فردین خلعتبری آن را به مرحله نشر رساند. این اثر «گاه فراموشی» نام دارد و اواخر اردیبهشت سال ۱۴۰۱ در تالار وحدت رونمایی شد. شاعر قطعات این اثر فردین خلعتبری است و می‌توان آن را مجموعه‌ای در سبک موسیقی کلاسیک و ارکسترال دانست. این آلبوم پس از نشر با واکنش‌های مختلفی همراه بود و تعدادی از طرفداران موسیقی ایرانی آن را یکی از آثار ضعیف شجریان می‌دانند. برخی نیز تجربه‌گرایی و همکاری‌اش با آهنگسازان مختلف را حاکی از تجربه‌گرایی و نوگرایی‌اش می‌دانند.
آلبوم «گاه فراموشی» در دو قالب فیزیکال و دیجیتال منتشر شد و تهیه‌کننده برای انتشار آلبوم فیزیکی هزینه بسیار کرده بود و تعداد زیادی سی‌دی در روز رونمایی میان حاضران تقسیم شد.
موسیقی دستگاهی و ردیف
آلبوم «ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی» / نوازنده و آهنگساز محسن نفر
رونمایی و انتشار: تیرماه سال ۱۴۰۱
یکی از اتفاقات خوب و مفید در عرصه موسیقی کشور تولید آلبوم‌هایی با مبنای پژوهشی است که با موضوع و محوریت ردیف‌ها و دستگاه‌های موسیقایی توسط اساتید تولید و منتشر می‌شوند. این رویه چند سالی است نسبت به قبل کمرنگ‌تر شده است. لذا تولید و انتشار هر اثر علمی و پژوهشی با محوریت موسیقی ایرانی اتفاقی خوب و خوشایند محسوب می‌شود.
آلبوم «ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی» مجموعه‌ای است که به ردیف‌نوازی در هفت دستگاه موسیقی ایرانی به روایت موسی معروفی می‌پردازد. محسن نفر (نوازنده تار) نوازنده و آهنگساز این اثر است که روز یکشنبه ۵ تیر با حضور محمدمهدی دادمان (رییس حوزه هنری)، میلاد عرفان‌پور (مدیر مرکز موسیقی حوزه هنری) و برخی دیگر از هنرمندان و مسئولان در تالار مهر حوزه هنری برگزار شد.
محسن نفر زاده سال ۱۳۳۹ آهنگساز، پژوهش‌گر، مدرس موسیقی و نوازنده تار و سه‌تار است. «وصل مستان»، «شمس الضحی»، «باغ ارغوان»، «یاد یار و فکر نو»، «یاس» و «زار» برخی آلبوم‌هایی از محسن نفر هستند که طی این سال‌ها منتشر شده‌اند. او همچنین آهنگسازی برای فیلم را طی همکاری با چند کارگردان تجربه کرده است. محسن نفر را مخاطبان عام و متعلق به نسل‌های قبل با آلبوم «شمس‌الضحی» می‌شناسند. در کل موسیقی محسن نفر همواره با توجه به عرفان و معنویت تولید می‌شود. وی همچنین آهنگسازی چند فیلم را بر عهده داشته‌است.
موسیقی بی‌کلام
آلبوم‌های «۱»، «۲» و «۳» / آثاری از حامد حنیفی
زمان انتشار: مقاطع مختلف سال ۱۴۰۱
موسیقی بی‌کلام را اصیل‌ترین نوع موسیقی می‌دانند به این دلیل که از کلام و شعر به دور است و در نهایت اینکه این کلام و واژه و تمثیلات و توصیفات واهی و دم دستی هستند که موسیقی را به ابتذال می‌کشانند.
موسیقی بی‌کلام برخلاف نظر برخی مبنی بر اینکه طرفدار ندارد، سیاق پر مخاطبی است. موسیقی بی‌کلام در موسیقی درمانی و مدیتیشن و دیگر مقولاتی چون یوگا، ریکی و برخی دیگر از ورزش‌های جسمی و ذهنی هم کاربرد دارد. موسیقی بی‌کلام با وجود آنکه برای تهیه‌کنندگان سبکی پول ساز نیست اما هستند فعالانی که بدون حمایت‌های ویژه دولتی و خصوصی به تولید قطعات و مجموعه‌هایی در این زمینه می‌پردازند.
حامد حنیفی نوازنده پیانو و آهنگساز که بخش اعظم فعالیت‌هایش در خارج از کشور بوده، چندسالی است تصمیم گرفته در ایران حضور داشته باشد و با خوانندگان پاپ و ساکن ایران همکاری کند. او در کنار فعالیت‌های جدی در عرصه پاپ و همکاری با خوانندگانی چون رضا صادقی، محمد اصفهانی، امین نیکو، مانی رهنما و دیگران دغدغه تولید و ارائه آلبوم‌های بی‌کلام دارد.
حنیفی نوازندگی پیانو را در دوازده سالگی آغاز کرده، از سال ۱۳۸۸ فعالیت در مارکت حرفه‌ای را شروع کرده و تا امروز بیش از سیصد قطعه منتشر کرده است. او ترجیح می‌دهد با همه سختی‌ها در ایران به فعالیت‌های هنری ادامه دهد.
پاپ کلاسیک
آلبوم موسیقی «تیغ و ترانه» / باصدای هامان
زمان انتشار: تیرماه سال ۱۴۰۱
یکی دیگر از سبک‌های پرطرفدار که در اواخر دهه هفتاد و هشتاد به واسطه فعالیت استادی چون بابک بیات و شاگردانش بسیار مورد توجه بود و هرچه گذشته از تولیدات و اجراهای آن کاسته شد موسیقی پاپ کلاسیک است. نیما مسیحا، قاسم افشار، مانی رهنما و سعید شهروز برخی از خوانندگانی هستند که در این سبک و سیاق فعالیت داشته و گاها دارند.
به طور واضح و به زبان عامیانه، موسیقی پاپ کلاسیک در واقع همان پاپ است با این تفاوت که ارکستر و بهره‌گیری از سازهای متعدد کلاسیک همراه با تعداد زیادی نوازنده در آن اهمیت بسیار دارد. در صورتی که در پاپ امروزی و اغلب آثاری که با این سبک و سیاق تولید می‌شود به نوع سازبندی! و حتی کم و کیف و تعدد سازها و نوازنده‌ها توجه نمی‌شود؛ کما اینکه ابداع و وجود نرم‌افزارها و تعدد سمپل‌ها، ریتم‌ها و بیت‌ها باعث شده آهنگسازان، نوازندگان حتی زبده و کاربلد را نادیده بشمارند و صداهای الکترونیک و سمپل‌های کامپیوتری را ترجیح دهند.
در نهایت اینکه تولید آلبوم‌های پاپ کلاسیک نسبت به سال‌های قبل کمتر شده و هرازگاهی شاهد تولید تک‌آهنگ‌هایی در این سبک و سیاق هستیم.
در سال ۱۴۰۱ آلبومی در سبک و سیاق پاپ کلاسیک تولید شد که «تیغ و ترانه» نام داشت و هنرمندانی چون ارسلان کامکار، علی جعفری‌پویان، فیروز ویسانلو، پدرام فریوسفی و کریم قربانی در آن نوازندگی کرده‌اند. مهرداد عالمی، مسعود نوروزی، عماد نکویی نیز از دیگر نوازندگان این اثر موسیقایی هستند. این اثر تیرماه سال ۱۴۰۱ در فرهنگسرای اندیشه رونمایی شد و بخش‌هایی از اثر به صورت زنده به اجرا درآمد.
بداهه نوازی/ موسیقی کلاسیک ایرانی
آلبوم «در عشق زنده باید»/ اثری مشترک سه نوازنده
زمان انتشار: تیرماه سال 1401
آلبوم «در عشق زنده باید» یکی دیگر از آثاری است که در سال ۱۴۰۱ با حمایت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و فرهنگسرای سرو منتشر شده است.
این اثر در سبک و سیاق موسیقی ایرانی است و اساس آن بداهه‌نوازی است. قطعات آلبوم در حین اجرا به ملودی‌های ماندگار هنرمندانی چون روح‌الله خالقی، علی تجویدی، همایون خرم، مجید وفادار، انوشیروان روحانی ارتباط پیدا می‌کند. باید گفت بداهه‌نوازی در موسیقی‌سازی و آوازی ایران یکی از مقولات بسیار مهم است که یکی از نشانه‌های نوازنده و خواننده خوب بودن محسوب می‌شود و قدرت و تبحر او را نشان می‌دهد. متاسفانه مقوله بداهه چندسالی است هم در تولیدات و هم در اجراها به حاشیه رفته است که این کاستی دلایل مختلف دارد. حال نیز آلبوم «در عشق زنده باید» به همین دلیل است که اهمیت دارد.
میلاد کیایی (نوازنده سنتور)، بابک شهرکی (نوازنده ویولن) عمران فروزش (نوازنده تمبک) از جمله هنرمندانی هستند که در آلبوم «درعشق زنده باید» هنرنمایی کرده‌اند.
گفتنی است وحید تاج با همراهی گروه «سور» و آهنگسازی مجید مولانیا آلبومی دارد که سال نود و پنج منتشر شده و «در عشق زنده باید» نام دارد.
آلبوم‌های در حال تولید سال گذشته
در سال ۱۴۰۱ برخی موزیسین‌ها پروژه‌هایی را کلید زدند که اخبار آن رسانه‌ای شد اما در ادامه اخباری در روند تولید یا انتشار آن‌ها در اختیار رسانه‌ها و مخاطبان قرار نگرفت.
«باغ ایران» / اثر سامان احتشامی
«باغ ایران» نام اثر جدید سامان احتشامی است که خبری مبنی بر انتشار آن منتشر نشده است. به گفته سازنده اثر این آلبوم شامل آثاری از ۱۰ منطقه اصلی ایران است که موسیقی گیلانی، کردی، لری، آذری، بلوچی از آن جمله‌اند. این اثر قطعاتی برای سازهای پیانو، ملودیکا، سازهای ضربی و پرکاشن هستند.
خبر تولید آلبوم «باغ ایران» اوائل خردادماه سال گذشته منتشر شد اما با این حال هنوز به مرحله نشر نرسیده است.
احتشامی در خبر تولید این اثر گفته است: دوست داشتم آلبومی از موسیقی‌های ایران جمع آوری کنم که خوشبختانه ضبط آن شروع شده و اولین آهنگ آن به موسیقی کردی اختصاص دارد. برای من مهم این بود که برای نقاط مختلف کشورم که بکر هستند موسیقی بسازم که این آثار را با سازهایی که خودم می‌زنم اجرا می‌کنم، همچنین این آثار را با لهجه آن منطقه و با ساز جهانی پیانو اجرا می‌کنم.
آلبوم اشعار فروغ/ اثر ارسلان کامکار
اواسط تیرماه سال گذشته بود که ارسلان کامکار (آهنگساز و مایستر ارکستر سمفونیک تهران) از نوشتن یک اثر موسیقایی روی اشعار شاملو و فروغ خبر داده بود. هوشنگ کامکار هم در این پروژه ارسلان کامکار را همراهی می‌کند.
این آهنگساز در تیرماه سال قبل گفته بود چند هفته ضبط اثر به دلیل عمل هوشنگ کامکار به تعویق افتاده است.
به گفته ارسلان کامکار آهنگسازی تمامی قطعات آلبوم به عهده هوشنگ کامکار بوده است. خوشبختانه ضبط سازهای زهی انجام شده و زمانی که دوران استراحت هوشنگ تمام شود ضبط آلبوم را به پایان می‌رسانیم.
در آلبوم جدید ارسلان و هوشنگ کامکار شش قطعه وجود دارد و عنوان اشعار «تولدی دیگر»، «بعدها»، «کلاغی که پرید از فراز سرما» است که از مجموعه اشعار فروغ فرخزاد انتخاب شده است.
کامکار پیش‌تر گفته است: ممکن است هر کدام از آثار به صورت تک‌آهنگ منتشر شود که به زودی درباره آن تصمیم‌گیری می‌کنیم.
گفتنی است از تیرماه سال قبل تاکنون خبری از جزییات تولید و انتشار آلبوم مشترک ارسلان و هوشنگ کامکار منتشر نشده است. باید دید این اثر در سال جدید به مرحله نشر می‌رسد یا خیر.
آلبوم‌های دیگر
«در برابر جاذبه» هم یکی دیگر از آلبوم‌های منتشر شده در سال ۱۴۰۱ یک است که بر پایه بداهه‌نوازی کمانچه و سازهای کوبه‌ای تولید و ارائه شده است.
«نوای ماندگار» یکی دیگر از آثار منتشر شده در سال گذشته است که با آواز و پژوهش خسرو عامری‌فر به همت مرکز موسیقی حوزه هنری در خردادماه سال ۱۴۰۱ منتشر شده است. این اثر شامل ۱۵ تصنیف قدیمی است و به ارائه آثاری از آهنگسازان و اساتید قدیمی چون علی‌اکبرخان شیدا، اسماعیل مهرتاش، سید احمدخان ساوه‌ای، عبداله خان‌دوامی پرداخته است.
آلبوم «سرو خرامان» به آهنگسازی حمیدرضا عرب و خوانندگی علی اصغر و حمیدرضا اسماعیلی یکی دیگر از آثار تولید شده در سال گذشته است که به دستگاه موسیقایی «همایون» و اشعاذی از مولانا و فیض کاشانی اختصاص دارد.
آلبوم «رنج‌نامه نسلی سوخته»، فانتزی برای سنتور و ارکستر زهی، ساخته احسان انوریان یکی دیگر از آلبوم‌هایی است که به موسیقی ایرانی اختصاص دارد و به گفته سازنده مجموعه‌ای از رنج و درد انسان‌های معاصر است و ۹ قطعه را در بر می‌گیرد.
