جشنواره سینماحقیقت زیر ذره‌بین مستندسازان/ از فیلم‌های ضعیفی که به جشنواره راه پیدا کردند تا حمایت از حضور فیلم‌های انتقادی
سینماگران حاضر در شانزدهمین جشنواره سینماحقیقت بر این عقیده‌اند که حضور برخی آثار ضعیف در این رویداد نکته عجیبی بود و حتی برخی از این فیلم‌های ضعیف موفق به کسب جایزه شدند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت در حالی بیست‌وپنجم آذر ماه به کار خود پایان داد که تفاوت‌های بسیاری با سال‌های گذشته داشت، از همان ابتدا پیش از برگزاری اسامی فیلم‌های راه‌یافته به این رویداد و زمان برگزاری تنها چند روز مانده به افتتاحیه اعلام شدند و از طرفی دبیر جشنواره بر نکاتی چون تمرکز زدایی از تهران، تنوع موضوع و ژانر در بین فیلم‌ها، توجه به نسل جوان و استقبال از فیلم‌هایی با رویکرد انتقادی تأکید داشت.
با توجه به اینکه جشنواره سینماحقیقت را می‌توان مهم‌ترین رویداد سینمای مستند ایران دانست، لازم است نگاهی آسیب‌شناسانه به این جشنواره داشته باشیم و نقاط ضعف و قوت آن را بررسی کنیم و در این شرایط که این رویداد سینمایی به شکل متفاوت با سال‌های گذشته برگزار شده، می‌بایست نگاهی به سیاستگذاری‌ها و اقدامات صورت گرفته داشت.
در گفتگو با چند مستندساز حاضر در جشنواره سینماحقیقت، شانزدهمین دوره را مورد بررسی و ارزیابی قرار دادیم که در ادامه مشروح این گفتگوها را می‌خوانید:
رنگ‌آمیزی موضوعی در همه جشنواره‌های دنیا وجود دارد
کاش مسئولان در محل برگزاری جشنواره تجدیدنظر کنند
ساسان فلاح‌فر که با فیلم «ردی از یک مرد» به عنوان کارگردان و «جای یک زخم» به عنوان تهیه‌کننده در شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت حضور داشت، درباره نقاط قوت و ضعف این رویداد گفت: از نقاط قوت این دوره باید به این نکته اشاره کنم که سختگیری‌های زیادی در انتخاب آثار وجود داشت، ما می‌دانستیم که آثار انتخاب شده با سختگیری به جشنواره راه پیدا کرده‌اند و راهیابی به این رویداد برای من بسیار خوشحال‌کننده بود که قطعاً این روند در کنار تعداد کم آثار انتخاب شده، باعث می‌شود که سطح کیفی آثار جشنواره رشد کند.
فلاح‌فر خاطرنشان کرد: به دلیل تعداد کم آثار راه‌یافته به جشنواره هر فیلم دو بار اکران داشت که این امکان را فراهم می‌کرد که مخاطبان بیشتری بتوانند فیلم‌ها را ببینند و من به شخصه برای دیدن فیلم دوستان و همکارانم خیالم راحت بود که می‌توان زمان‌بندی کنم و آثار را ببینم.
این کارگردان در ادامه درباره سطح کیفی آثار گفت: سختگیری در انتخاب‌ها به نظر من باعث شد که سطح کیفی آثار نسبت به سال گذشته بهتر باشد.
وی درباره سیاست تمرکززدایی از تهران خاطرنشان کرد: به نظر من این سیاست بسیار خوب است، به طور کلی وقتی سیاست‌های فرهنگی ما از تهران فاصله بگیرد اتفاق خوبی رخ داده است چراکه افراد بااستعدادهای درخشان در شهرستان‌ها هستند که دسترسی‌های چندانی به امکانات ندارند و وقتی توجه به این مناطق هم معطوف باشد قطعاً با نگاه‌ها و سوژه‌های متنوعی روبرو خواهیم شد و از طرفی سطح کیفی آثار در همه کشور بالاتر می‌رود. امسال جشنواره شبکه مستند هم اختتامیه‌اش را در عسلویه برگزار کرد و به نظر می‌رسد که توجه به شهرستان‌ها در سیاست‌های کلی مدیران فرهنگی است.
این مستندساز در ادامه درباره تنوع موضوع در شانزدهمین جشنواره سینماحقیقت گفت: توجه به موضوعات مختلف برای حضور در جشنواره در همه جشنواره‌های دنیا وجود دارد، در واقع مدیران این رویدادها سعی دارند حتی به قیمت اینکه برخی آثار با کیفیت پایین‌تر در جشنواره راه پیدا کنند، یک رنگ‌آمیزی در موضوع داشته باشند و فیلم‌های متنوعی انتخاب می‌کنند.
فلاح‌فر تأکید کرد: من پنج دوره در جشنواره شرکت کردم و شاهد بودم که همیشه فیلم‌هایی با رویکرد منتقدانه در جشنواره حضور داشته‌اند و در این دوره نیز چنین اتفاقی رخ داد و حتی فیلم‌های منتقدانه امسال موفق به کسب جایزه نیز شده‌اند. جشنواره سینماحقیقت به نوعی تحویل سال سینمای مستند است و به نظر من سینمای مستند ما در حال حاضر از سینمای داستانی پیشرفته‌تر است و سرعت پیشرفتش هم بسیار بیشتر است. حتی اگر سینمای مستند را با کشورهای دیگر مقایسه کنیم، ما سرعت پیشرفت بیشتری داریم و به نظرم هر سال نگاه‌ها نسبت به حوزه مستندسازی بازتر می‌شود و سطح کیفی فیلم‌ها بالاتر می‌رود. امیدوارم روزی همانطور که به اکران فیلم‌های داستانی توجه می‌شود، به سینمای مستند نیز توجه شود.
وی در پایان تصریح کرد: اگر بخواهم یک نقطه ضعف درباره جشنواره عنوان کنم به محل برگزاری این رویداد مربوط می‌شود، بخشی از جشنواره‌ها مربوط به دیدارهایی می‌شود که بین اهالی سینما و مستندسازان صورت می‌گیرد. در جشنواره حاضر که در پردیس ملت برگزار شد با وجود اینکه کیفیت سالن‌ها خیلی بهتر از چارسو بود، ساختمان این پردیس سینمایی چنین امکانی نداشت که سینماگران بتوانند با هم به تعامل و گفتگو بپردازند و در واقع چنین مکانی در محل برگزاری جشنواره وجود نداشت. کاش مسئولان ما فکری جدی برای محل برگزاری جشنواره‌ها داشته باشند و اصلاً پردیسی سینمایی برای برگزاری این رویدادها ساخته شود.
جایزه گرفتن برخی فیلم‌های ضعیف عجیب بود
تنوع موضوعی چندانی شاهد نبودم
حدیث جان‌بزرگی کارگردان مستند که امسال با فیلم «واهگ» در شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت حضور داشت، درباره شانزدهمین جشنواره سینماحقیقت و نقاط ضعف و قوت این رویداد گفت: جشنواره سینماحقیقت به نظم مشخصی رسیده، من همیشه شاهد هستم که برگزارکنندگانش چقدر با تلاش و دلسوزی این رویداد را برگزار می‌کنند و شاید امسال فشار مضاعفی وجود داشته که برگزاری این رویداد جای تقدیر دارد اما مثل همیشه نقاط ضعفی درباره این رویداد وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به این نکته اشاره کرد که پکیج فیلم‌ها برای اکران در سانس‌های مختلف به خوبی انتخاب نشده بود و این باعث می‌شد فیلمی که شاید ریتم کندتری دارد پس از فیلم با ریتم تند خسته‌کننده به نظر برسد و خود به خود نتواند نظر مخاطب را به خود جلب کند. فیلم من در پکیج خوبی قرار نداشت و وقتی این مسئله را با دیگر مستندسازان مطرح کردم، متوجه شدم که برخی از آن‌ها هم این انتقاد را داشتند. به نظر من فیلم‌ها باید در پکیج‌هایی که قرار می‌گیرند ارتباطی موضوعی و ساختاری با هم داشته باشند.
جان‌بزرگی تصریح کرد: نکته دیگر به این موضوع مربوط می‌شود که متأسفانه امسال هم مثل هر سال می‌توان به داوری‌های صورت گرفته انتقاد کرد. البته همیشه داورها با سلیقه خود فیلم انتخاب می‌کنند و حتی ممکن است یک فیلم خوب در سلیقه تیم داوران نباشد اما در جشنواره حقیقت شاهد هستیم فیلم‌هایی به جشنواره راه پیدا کرده‌اند و حتی جایزه گرفته‌اند که برای همه موفقیت این آثار در این رویداد جای سوال دارد. به نظر می‌رسد برخی فیلم‌ها باید جایزه بگیرند و امسال هم این معضل وجود داشت و مثل هر سال و حتی بدتر از سال‌های گذشته برخی جایزه‌ها به فیلم‌هایی رسید که خود عوامل هم از این جایزه متعجب بودند.
وی افزود: جایزه گرفتن شاید خیلی مهم نباشد اما اینکه فیلمساز احساس کند که داوری‌ها عادلانه نیست باعث می‌شود که حس خوبی نسبت به جشنواره نداشته باشد و در مدتی کوتاه نوعی ناامیدی ایجاد می‌کند و البته متأسفانه این معضل فقط در جشنواره سینماحقیقت نیست و ما در همه جشنواره‌هایمان شاهد هستیم که برخی فیلم‌ها گویا باید جایزه بگیرند و با همین رویکرد برخی فیلم‌های باکیفیت کنار گذاشته می‌شوند. به نظر من باید در انتخاب داوران وسواس بیشتری به کار برده شود.
این کارگردان درباره حضور فیلم‌های مستند با رویکرد انتقادی در شانزدهمین جشنواره سینماحقیقت گفت: امسال انصافاً فیلم‌هایی که رویکرد انتقادی داشته باشند در جشنواره زیاد به چشم می‌خورد. من نمی‌دانم چه فیلم‌هایی به دلایل موضوعی و محتوایی کنار گذاشته شده‌اند اما آنچه که دیدم حضور فیلم‌هایی با رویکرد انتقادی بود که برایم نکته مثبت و جالبی درباره این دوره از جشنواره به حساب می‌آید.
وی درباره سیاست تمرکز زدایی از تهران گفت: توجه به شهرستان‌ها قطعاً اتفاق خوبی است اما این نباید باعث شود که فیلم‌های با کیفیت ساخته شده در تهران را کنار بگذاریم. باید ملاک و معیار انتخاب فیلم‌ها کیفیت باشد و در لایه‌های دیگر تمرکز زدایی از تهران و توجه به شهرستان‌ها مدنظر باشد. در واقع ساخته شدن فیلم در شهرستان‌ها نباید یک امتیاز مثبت به حساب بیاید. اما درباره تنوع موضوع و ژانر باید بگویم که این رویکرد چندان به چشم نمی‌خورد و تنوع خاصی در موضوع آثار وجود نداشت و من فیلمی که موضوع کاملاً تازه‌ای داشته باشد و حرف جدیدی بزند، ندیدم و از طرفی فیلم‌هایی با رویکرد ایدئولوژیک و سیاسی بیشتر از همیشه بود.
کاش فیلمسازان مستقل بیشتر مورد حمایت قرار بگیرند
فیلم‌های انتقادی زیادی در جشنواره حضور داشتند
بهنام بیرم‌وند کارگردان مستند که امسال با فیلم «دفک» در شانزدهمین جشنواره سینماحقیقت حضور داشت، درباره نقاط مثبت و منفی این رویداد گفت: به نظر من مهم‌ترین نقطه قوت جشنواره امسال تنوع شرکت‌کننده‌ها از کل کشور بود و شاهد بودیم که فیلمسازان از استان‌های مختلف در این رویداد حضور داشتند.
بیرم‌وند خاطرنشان کرد: فیلمسازی در تهران از هر لحاظ کار آسان‌تری است و این در کیفیت آثار نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد ولی وقتی به استان‌های دیگر توجه می‌شود این امکان فراهم خواهد شد که امکانات لازم در شهرستان‌ها هم وجود داشته باشد و من این رویکرد را کاملاً مثبت دیدم.
وی افزود: جشنواره امسال به خوبی برگزار شد و پیشنهادی که برای برگزارکنندگان این رویداد دارم این است که فیلمسازان مستقل را شناسایی کنند و از آن‌ها حمایت شود. کاش تعداد فیلم‌های مستقل در جشنواره بیشتر شود و حتی اگر جایزه‌ای به این آثار داده نمی‌شود هم رویکردی وجود داشته باشد که فیلمسازان مستقل بیشتری در این رویداد فیلم داشته باشند. یکی از کارهای بزرگی که مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی می‌تواند انجام دهد کشف استعدادها و حمایت از آن‌ها است چراکه جامعه مستندسازان ما جامعه کوچکی است و پیدا کردن فیلمسازان با استعداد کار چندان سختی نیست.
این کارگردان تصریح کرد: رویکرد توجه به شهرستان‌ها نباید اینگونه باشد که فیلم ساختن در شهرستان یک امتیاز باشد، فیلم‌ها باید کیفیت لازم برای حضور در جشنواره‌ها را داشته باشند. از طرفی برخی فیلم‌هایی که در شهرستان‌ها ساخته می‌شوند هم توسط فیلمسازان تهرانی ساخته شده‌اند و ربطی به فیلمسازان شهرستانی ندارند چراکه سوژه‌های بومی ما در شهرستان‌ها است و تهران برای ساخت یک مستند بومی با توجه به وضعیت اجتماعی که دارد انتخاب درستی نیست.
وی افزود: امسال از انتخاب برخی آثار خیلی تعجب می‌کردم و نمی‌دانستم که چرا با این کیفیت در جشنواره حضور دارند و به همان نسبت چند فیلم دیدم که کیفیت بالایی داشتند و حضورشان در این رویداد خوشحال‌کننده است. در واقع اختلاف کیفی فیلم‌ها بسیار چشم‌گیر و قابل توجه بود و برخی از آثار ضعیف به نظرم تنها به این دلیل در جشنواره حضور داشتند که شاید هیئت انتخاب تصور کرده باید از این فیلمساز حمایت کند و در او استعدادی برای شکوفایی دیده است.
بیرم‌وند در پایان تأکید کرد: مستند همیشه با انتقاد همراه است و جدا کردن آن از سینمای مستند منجر به خنثی شدن آن می‌شود. سینمای مستند با نقد عجین است و امسال هم شاهد فیلم‌هایی با این رویکرد بودیم و حتی فیلم‌هایی دیدیم که رویکرد انتقادی پر رنگی داشتند و حتی برخی از این فیلم‌ها موفق به کسب جایزه شدند. فیلم من هم یکی از آثاری بود که رویکردی انتقادی به فقر داشت و خوشبختانه در این رویداد حضور داشت، به طور کل جشنواره امسال را در موضوع خنثی ندیدم.
