نظر دست‌اندرکاران موسیقی درباره تعطیلی کنسرتها چیست؟
هنرمندان به ویژه نوازندگان اوضاع اسفناکی را تجربه می‌کنند
با گذشت کمتر از یکسال از برگزاری کنسرتها، این رویدادهای پولساز و پرطرفدار خیلی نامحسوس و بدون هیچ توضیحی تعطیل شده‌اند. دو تهیه‌کننده موسیقی و نیما رمضان (یکی از پرکارترین نوازندگان عرصه پاپ) از عواقب تعطیلی بی‌سر و صدای کنسرتها اظهار نگرانی کردند.
به گزارش خبرنگار، "موسیقی از همه هنرها مظلوم‌تر است" اساس چنین نظریه‌ای چیست و چرا می‌گوییم موسیقی مظلوم‌ترین هنر در ایران است؟ به این دلیل که این هنر طی هر اتفاق کوچک و بزرگ تحت تاثیر قرار می‌گیرد و رکود یا در نهایت سیری نزولی را آغاز می‌کند. حتی اگر آن اتفاقات سیاسی و امنیتی باشند، باز هم موسیقی و کم و کیف آن را تحت تاثیر قرار می‌دهند. البته که چنین مشکلاتی مختص ایران نیست و به طور کم و بیش و بر اساس شرایط در کشورهای دیگر هم وجود دارد. اما آنچه این مشابهت را تفاوت می‌بخشد، نحوه حمایت دولت‌ها از موسیقی و هنرمندان این عرصه است.
بیشترین حمایت در حوزه موسیقی غیرمالی است و آنهم مقطعی و کوتاه مدت؛ به این دلیل که معمولا مدیران دستگاه‌های دولتی با برنامه‌های کوتاه مدت پشت میز ریاست می‌نشینند. آن‌ها معمولا تلاش دارند برنامه‌های مدیر قبلی را در کشوی میزشان بایگانی کنند و طرح‌های خود را پیاده‌سازی یا به اجرا نزدیک کنند. با وجود مشکلات سیاست‌گذاری‌های هنری، اتفاق بارزی که بر مظلومیت موسیقی صحه می‌گذارد، پاندمی کرونا است که بیش از دوسال طول کشید. موزیسین‌ها در این مدت بدترین شرایط را تجربه کردند. اولین و بدترین اتفاقی که کرونا باعث و دلیل آن بود، تعطیلی کنسرتها در کل کشور بود. کمتر از یک هفته از تعطیلی کنسرتها گذشته بود که آموزشگاه‌های موسیقی و استودیوها هم تعطیل شدند و کرکره آن‌ها تا چند ماه به طور مستمر پایین بود. در ادامه بحران هم، فعالیت‌های هنرمندان و آموزشگاه‌ها یک خظ در میان و مقطعی و کاذب بود.
در شرایط بحرانی معمولا نوازنده‌ها بیش از باقی موزیسین‌ها و افراد فعال در عرصه موسیقی آسیب می‌بینند و نوازنده‌های پاپ، کلاسیک و دیگر سبک‌ها از این قاعده دردناک مستثنی نیستند. در دوران کرونا هم نوازندگان بیش از خوانندگان و باقی افراد آسیب دیدند؛ تا آنجا که برخی از آن‌ها که قدرت مالی کمی داشتند، به مشاغلی چون مسافرکشی و همکاری با تاکسی‌های اینترنتی پرداختند. برخی نیز در پیاده‌روهای شهر به نوازندگی پرداختند بلکه از این راه درآمدی نصیبشان شود و زندگی خود را بچرخانند.
قدرت تخریب ویروس کرونا و تاثیر عمیق و گسترده‌اش بر فعالیت اهالی موسیقی تا آنجا بود که حتی تعطیلی رستوران‌ها و سفره‌خانه‌ها و کافه‌ها نیز بر نحوه کسب درآمدشان از راه موسیقی تاثیر گذاشت؛ به این دلیل که تعدادی از نوازندگان موسیقی پایتخت و دیگر شهرها معمولا درکنار فعالیت‌های هنری (به دلیل‌عدم داشتن منبع درآمد!) در رستوران‌ها و تفریح‌گاه‌ها نوازندگی می‌کنند. در کنار آن تعطیلی سالن‌های عروسی و ممنوعیت برگزاری رویدادهای جمعی هم فعالان آن را بیش از دوسال از نان خوردن انداخت. البته در دوران کرونا به صورت مقطی آموزشگاه‌ها فعالیت‌های خود را با نصف ظرفیت و به صورت دورکاری و آنلاین از سرگرفتند که جبران خسارت‌های گذشته را نکرد. کنسرتها هم در اواخر بحران (به تاریخ اواخر آذرماه سال ۱۴۰۰) به صورت کژدار مریز و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و با نصف ظرفیت برگزار شدند و در ادامه تا چند ماهی روالی عادی یافتند تا بار دیگر به واسطه‌ی مشکلات اجتماعی پیش آمده در سراسر کشور، بازهم موسیقی به محاق رفت و سالن‌ها تعطیل شدند. در نهایت فصل مجدد بیکاری نوازندگان پایتخت و دیگر شهرها مدتی‌ست بی‌سر و صدا آغاز شده! چون آن‌ها چند ماهی هست روی صحنه نرفته‌اند و به نظر می‌رسد ترکش ناآرامی‌های اخیر دامن آن‌ها را گرفته است؛ چراکه از اوائل مردادماه تاکنون خانه‌نشین هستند.
در نهایت همه چالش‌های ایجاد شده که طی این گزارش درباره آن‌ها توضیح داده شد، گویای ارتباط تنگاتنگ موسیقی با اجتماع و طبقات و اقشار مختلف آن است.
آخرین کنسرتها در سال ۱۴۰۱ تا تاریخ ششم مردادماه روی صحنه رفته‌اند که پس از آن (از هشتم مردادماه) ماه محرم ۱۴۴۴ آغاز شده و پس از آن هم ماه صفر را در پیش داشتیم که مدتی قبل به پایان رسیده است. با این حساب از ششم مردادماه تا به امروز بیش از دوماه است که هیچ کنسرتی در تهران و دیگر شهرها برگزار نشده است.
حتی سالن‌های دولتی هم طی یکی دوماه گذشته تعطیل بوده‌اند و هیچ خواننده یا گروه و ارکستری را میزبانی نکرده‌اند این در حالی است که بنیاد رودکی معمولا پس از پایان مناسبت‌هایی چون ماه محرم و صفر، همچنین رمضان فعالیت‌های عادی و اجرایی خود را از سر می‌گیرد. براساس کنسرتهای برگزار شده و برنامه‌های پیش رو به نظر می‌رسد بنیاد رودکی هم فعلا تمایلی به برگزاری کنسرت در تالار وحدت و سالن رودکی را ندارد!
تعطیلی‌ِ مدام...
محسن رجب‌پور (تهیه‌کننده ومدیرعامل مجمع صنفی ناشران موسیقی ایران) درباره تعطیلی کنسرتها و اوضاع کیفی فعالیت موزیسین‌های کشور گفت: وضعیت موسیقی درحالی دچار رکود شده که مشاغل و اصناف دیگر به کار و فعالیت خود ادامه می‌دهند. البته در میان اهالی موسیقی هم اتفاقات و بحران‌ها برای همه به یک شکل نیست. مثلا اینکه اصولا خواننده‌ها در صورت بیکار شدن یا عدم فعالیت، با مشکلات زیادی مواجه نمی‌شوند به این دلیل که در شرایط معمول درآمد خود را کسب کرده‌اند، اما موضوع این است زمانی که خواننده‌ای کار نکند افراد زیادی تحت تاثیر این اتفاق قرار می‌گیرند. نوازنده‌ها، صدابرداران، تصویربردارها، کارمندان موسسات و سالن‌ها حقوق‌شان از کار معینی که طبق روال معمول انجام می‌شود، حقوق و درآمد کسب می‌کنند. این دسته از افراد اگر کار نکنند برای گذران یک زندگی معمولی پول نخواهند داشت! در این صورت چگونه باید به زندگی ادامه دهند و خرج و مخارج آنچنانی زندگی را تامین کنند؟! شما حساب کنید، همه آدم‌ها در هر شغلی که هستند هر روز صبح برمی‌خیرند و سر کارشان می‌روند؛ تنها موزیسین‌ها و دیگر افراد مرتبط با موسیقی هستند که در شرایط و موقعیت‌های خاص و غیر معمول بیکار و خانه‌نشین می‌شوند.
وی در ادامه به مقعطی بودن فعالیت کلیه اهالی موسیقی در طول سال پرداخت و گفت: موضوع دیگری که شرایط کلی را در حالت معمول برای اهالی موسیقی دشوار می‌کند، تعطیلی‌های کوتاه مدت و بلند مدت کنسرتها در طول سال است! به طور مثال اهالی موسیقی در ماه‌های محرم و صفر، ماه رمضان، ایام فاطمیه، ایام شهادت ائمه اطهار (ع) هیچ فعالیتی ندارند و این تعطیلی‌ها شغل آن‌ها را تهدید و درآمد آن‌ها را دچار اختلال می‌کند. موسیقی حتی در ماه مبارک رمضان هم تعطیل است. گرچه برخی مسلمانان دنیا در ماه مبارک رمضان شادی می‌کنند و موسیقی دارند، اما در کشور ما برای چنین مقطع مهمی، موسیقی نداریم.
رجب‌پور بیان کرد: در حال حاضر هم اتفاقات بد گذشته در حال تکرار است. دو سال کرونا را داشتیم که در آن مدت موسیقی تعطیل بود. در پایان دوران کرونا و اتمام نسبی آن، کنسرتها به صورت دست و پا شکسته و پنجاه درصد و سی‌درصد ظرفیت در حال برگزار شدن بود و شرایط داشت عادی می‌شد که ماه محرم و ماه صفر را پیش رو داشتیم و پس از آن هم کنسرتها مجددا تعطیل شد. ما و دیگر اهالی موسیقی پس از ماه‌های محرم و صفر توقع شرایطی طبیعی داشتیم که متاسفانه این اتفاق نیفتاده و تا به الان که با شما صحبت می‌کنم بازهم برگزاری کنسرتها تعطیل شده و موسیقی در بحران قرار گرفته است.
این تهیه‌کننده در بخش دیگری از صحبت‌هایش تاکید کرد: شرایط کاری خوانندگان به نوعی است که در مواقع بحرانی هم به زندگی عادی و معمول خود ادامه دهند. خوانندگان اگر حتی برای مدت زمانی طولانی روی صحنه نرودد و اثری تولید نکنند بازهم اتفاق بدی برای آن‌ها نمی‌افتد و زندگی‌شان دستخوش تغییرات منفی نمی‌شود. این صدابرداران، نوازندگان و دیگر عوامل و کارمندان گروه‌ها، موسسات و سالن‌ها هستند که در شرایط بحرانی و بیکاری با مشکلات عدیده مالی و اقتصادی مواجه خواهند شد.
رجب‌پور در پایان گفت: مگر نوازندگان، کارمندان موسسات و سالن‌ها و دیگر عوامل مرتبط چه گناهی کرده‌اند که باید تحت فشار قرار گیرند؟ واقعا آن‌ها گناهی مرتکب نشده‌اند و روا نیست تحت فشار باشند.
برگزاری کنسرتها و وضعیت نوازندگان اساسنامه می‌خواهد
نیما رمضان (نوازنده گیتار الکتریک) که یکی از پرکارترین نوازندگان عرصه پاپ است، درباره اوضاع فعلی موسیقی و عدم برگزاری کنسرتها گفت: اینکه رسانه‌ها و خبرنگاران، عدم برگزاری کنسرتها (طی چند ماه گذشته تاکنون را) سوژه مطالبشان قرار می‌دهند اتفاق خوب و لازمی است؛ این در حالی است که درباره تعطیلی برنامه‌ها به ما و دیگر موزیسین‌ها از سوی مسئولان توضیحی ارائه نشده است.
این نوازنده و تنظیم کننده گفت: با توجه به شواهد موجود که همه از آن مطلع هستیم، واقعا مشخص نیست شرایط چگونه پیش خواهد رفت. واقعاعدم برگزاری کنسرتها بر فعالیت و زندگی نوازندگان تاثیر مستقیم دارد؛ به این دلیل که بسیاری از بچه‌های نوازنده صرفا با حضور روی صحنه است که درآمد کسب می‌کنند. من خود حدود چهار، پنج ماه است روی صحنه نرفته‌ام و این بیکاری یا کم کاری قطعا زندگی‌ام را دچار مشکل کند. از طرفی هم شرایط کشور عادی نیست و مشخص نیست چه اتفاقی برای موسیقی خواهد افتاد. اما در نهایت باید وضعیت مشخصی ایجاد شود، به این دلیل که شرایط اقتصادی بد است و خب برگزاری کنسرت نمی‌تواند به تنهایی وضعیت اقتصادی موجود را بهبود ببخشد. چرخ زندگی یک نوازنده زمانی می‌چرخد که مورد حمایت‌های دولتی قرار گیرد.
رمضان افزود: متاسفانه با وضعیت فعلی قیمت‌ها و افزایش بسیار آن‌ها نباید در کوتاه مدت منتظر اتفاقات خوب و مثبتی باشیم. حتی اگر اتفاقات مثبت هم رخ دهد باز هم شرایط نوازندگان بد است به این دلیل که شرایط رو به بدتر شدن است. شما حساب کنید از ابتدای تابستان تا الان که در ماه آبان هستیم قیمت همه چیز چند برابر شده است.
او در ادامه گفت: این را هم باید در نظر داشته باشیم که برگزاری کنسرت یک بخش ماجراست و رسیدن به وضعیت مشخص برنامه‌ها و عملکردهای دیگری را می‌طلبد. فکر می‌کنم طراحی و تنظیم اساس نامه در این رابطه بسیار لازم و ضروری است، تا به این ترتیب نوازنده‌ها برای ادامه فعالیت در شرایط و موقعیت‌های مختلف چشم اندازی مشخص داشته باشند.
نیما رمضان که با اغلب خوانندگان مطرح پاپ همکاری داشته، با اشاره به اینکه همه اقشار و اصناف درگیر مشکلات اقتصادی هستند، گفت: اینکه الان همه جامعه از اوضاع ناراحت هستند منطقی است و خیلی عجیب نیست چون درگیر مشکلات اقتصادی هستند و نمی‌توانند زندگی‌شان را اداره کنند.
وی تاکید کرد: متاسفانه هیچ حمایتی دولتی وجود ندارد، جز اینکه صندوق اعتباری هنر تا آنجا که می‌دانم بابت کمک هزینه سالی دو میلیون به هنرمندانی که عضو هستند کمک کرده است. مسلما این حمایت‌ها خوب است، اما واقعا دو میلیون تومان در دنیای امروز و اوضاعی که شاهدش هستیم چه ارزشی دارد؟
این نوازنده در پایان گفت: به نظرم «دفتر موسیقی»، «خانه موسیقی» و هر بخش مرتبط دیگر، باید برای شرایط موجود فکری کنند. بهر روی زندگی اهالی موسیقی هم باید بگذرد.
با تعطیلی یک کنسرت صدها نفر از نان خوردن می‌افتند
محمدحسین توتونچیان (تهیه‌کننده موسیقی) که چندی پیش کنسرت نمایش «سیصد» کاری از سهراب پورناظری را در مجموعه کاخ سعدآباد روی صحنه داشت، هم درباره اوضاع این روزهای موسیقی و عدم برگزاری کنسرتها گفت: مطمئنا شرایط فعلی و بلاتکلیفی‌های موجود به نفع موسیقی نیست و اگر روال همینطور ادامه پیدا کند شاهد اتفاقات بدتری خواهیم بود.
او ادامه داد: وزارت ارشاد چندی پیش از سامانه‌ای رونمایی کرده که طی این اتفاق ما می‌توانیم به صورت آنلاین تمام فعالیت‌های موسیقایی را در آن ثبت کنیم و به واسطه آن مجوز کنسرتها را دریافت کنیم. وجود چنین بستری را خوب می‌دانم، اما آنچه لازم است نحوه برنامه ریزی‌ها در شرایط خاص است.
توتونچیان درباره فعالیت‌های خود و خوانندگانی که تهیه‌کننده آن‌هاست، گفت: ما پس از پایان ماه‌های محرم و صفر برای همه گروه‌هایمان تا آخر اسفندماه برنامه ریزی کرده‌ایم و مجوزها هم دریافت شده‌اند. اما به دلیل ناآرامی‌ها و شلوغی‌های موجود فعلا تا آرام شدن وضعیت فعلی باید صبوری کنیم.
وی اذعان داشت: اگر به وضعیت جامعه توجه کنید، متوجه می‌شوید که تمام اصناف و مشاغل در کشور، طبق روال معمولی که داشته‌اند مشغول هستند و هر روز سرکارشان حاضر می‌شوند. حتی هنرمندان رشته‌های دیگر نیز مشغول زندگی عادی‌شان هستند. تئاترها همچنان درحالی برگزاری هستند و سینماها فعالیت روزمره خود را دارند. فقط این صنف موسیقی است که از حمایت و فعالیت و پویایی محروم مانده است.
این تهیه‌کننده گفت: موضع جالب و تعجب برانگیز در شرایط فعلی این است که افرادی به اعتراض و انتقاد از خوانندگان می‌پردازند که شغل خودشان برقرار است و هر روز سرکارشان می‌روند. چنین افرادی، مثلا زیر پست‌های خوانندگان در فضای مجازی پیام می‌گذارند که شما در شرایط فعلی و اوضاع موجود جامعه نباید فعالیت کنید و باید تحریم کنید. این افراد چرا خودشان روال معمول زندگی‌شان را ادامه می‌دهند؟ طرف مغازه‌اش باز است، دیگری کارخانه‌اش فعال است و آن یکی شرکت و کارمندهایش مشغول کار هستند و همین افراد موزیسین‌ها را به کار نکردن و تحریم دعوت می‌کنند. همان کارمندی که به فعالیت فلان موزیسین اعتراض می‌کند و به خواننده‌ای که کنسرت برگزار می‌کند، فحش می‌دهد، در محل کارش نشسته و کارش را انجام می‌دهد.
او گفت: موضوع جالب‌تر اینکه کنسرتهای خوانندگان لس‌آنجلسی در خارج از کشور همچنان برگزار می‌شود، اما آن‌ها فحش نمی‌خورند و مورد حمله قرار نمی‌گیرند! خواننده ایرانی اگر کنسرت برگزار کند باید فحش بخورد.
وی افزود: بلاتکلیفی موجود نه فقط به ضرر خواننده‌ها و نوازنده‌ها و شرکت‌ها که به ضرر همه است. شما نمی‌دانید در برگزاری یک کنسرت چند نفر دخیل هستند! شاید بگویید نهایتا پنجاه، شصت نفر از یک کنسرت نان می‌خورند اما من می‌گویم نه این تعداد خیلی محدود است و اگر بگویم دویست نفر در برگزاری یک کنسرت دخیل هستند و بابتش مستقیما حقوق و پول می‌گیرند، اغراق نکرده‌ام. اینکه افرادی که در برگزاری کنسرتها دخیل هستند تنها یک نفر نیستند و هرکدام خانواده‌ای را اداره می‌کنند. پس باید بپذیریم قضیه بسیار جدی است و پای بیکاری صدها هنرمند و کارمند و غیره در میان است.
توتونچیان با تاکید بر اینکه بلاتکلیفی وعدم فعالیت موزیسین‌ها بخش‌هایی از اقتصاد را دچار مشکل می‌کند، بیان کرد: زمانی که پنج هزار نفر طی دوسانس در یک روز به کنسرت می‌روند، این خودش بخشی از اقتصاد است. طی این اتفاق حداقل دویست، سیصد ماشین اسنپ این آدم‌ها را می‌آورند و می‌برند. اینها درآمدهای غیر مستقیمی هستند که از موسیقی حاصل می‌شوند و به جیب حتی رانندگان اسنپ می‌رود. این موارد را واقعا نمی‌توان نادیده گرفت. اما زمانی که درب یک سالن کنسرت بسته می‌شود یعنی صدها نفر از نان خوردن افتاده‌اند و منبع ارتزاق چندین و چند خانواده دچار اختلال شده است.
باید دید وزارت ارشاد، معاونت هنری و دفتر موسیقی که مسئولیت برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های کلی را در دستور کار دارند برای برگزاری کنسرتها و حمایت از اهالی موسیقی چه تمهیداتی را اندیشیده‌اند؟ و البته این موضوع مهم را باید در نظر داشت که اهالی موسیقی طی دوران کرونا آسیب‌های جدی و گاه جبران ناپذیر دیده‌اند و دیگر توان دشواری‌ها و تعطیلی‌های بیشتر را ندارند؛ لذا مسئولان باید به آسیب‌های پیش آمده برای این گروه‌ها به دیده‌ی جبران و معالجه بنگرند.
