«مکالمات خیالی» گفتمان مطبوعاتی دوره مشروطه

به گزارش خبرنگار ایلنا، کتاب «مکالمات خیالی (تحلیل گونه‌ای انتقادی از دوره قاجار)» اثر علی باغدار دلگشا به همت نشر و پژوهش شیرازه در قالب مجموعه اندیشه جامعه مدون در ۳۵۵ صفحه و با قیمت ۱۱۰ هزار تومان منتشر و روانه بازار کتاب شده است. 

کتاب «مکالمات خیالی»، گونه‌ای نو از انتقاد در گفتمان مطبوعاتی دوره مشروطه است؛ محورهای موضوعی آن نقد ساختارهای سیاسی و مخاطبش جامعه ایرانی بوده و نام بسیاری از نویسندگان آن‌ها نیز از ترس مجازات توسط دولت وقت، مخفی شده و علیرغم گذر زمان همچنان گمنام مانده است. این مکالمات از نظر موضوعی به مواردی چون «خرابی ایران: چرایی و عاملان آن»؛ «اهمیت مشروطه، پاسخ به چه باید کردها»؛ «نقد استبداد سیاسی و چگونگی رسیدن به جامعه مدنی» پرداخته است. 

این کتاب نشان می‌دهد که دگراندیشان ایرانی برای تغییر ساختارهای جامعه خود چه تلاش‌ها و مبارزاتی انجام داده و چگونه خود را با مطبوعات به سلاح تفکر انتقادی و شناخت به منظور تغییر، مجهز ساخته‌اند. 

کتاب «مکالمات خیالی» با خوانش برخی نسخ خطی و همچنین بررسی غیر گزینشی ۸۲ عنوان روزنامه منتشر شده در فاصله سال‌های ۱۲۸۵ تا ۱۲۸۸ شمسی، شامل ۹۸۹۴ شماره برابر با ۷۹۱۵۲ برگ مطبوعاتی، گردآوری و در دو بخش اصلی تنظیم شده است. 

در بخش نخست به توضیح مواردی چون پیشینه تحقیق، منبع‌شناسی، انتقاد به مثابه محور گفتمان دوره قاجار، مکالمات خیالی در آثار دگراندیشان دوره قاجار و مکالمات خیالی در مطبوعات پرداخته شده است که مکالمات خیالی این بخش در سه موضوع: مکالمات خیالی در عالم واقع، مکالمات خیالی در قالب ترکیب طرح و کلمه و مکالمات خیالی در قالب خواب‌نامه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. 

در بخش دوم گزیده‌ای از متن صالی برخی مکالمات مانند «مذاکره وزیر و سفیر» از روزنامه اختر، «نوزده نفر بودیم» از روزنامه قانون، «مقاله در اثبات ذات واجب الوجود عز شأنه» و «آغاز مقالۀ سقراط با اریستودم» از روزنامه ادب، «طفل هشت‌ساله» از روزنامه گلستان، «رویای صادقه – یا خیالات واهبه» از روزنامۀ تمدن، «سؤال و جواب مشهدی محمدنقی و کربلائی تقی: یا مکالمه مستبد و مشروطه‌طلب» از روزنامه رهنما، «بقیه گفتگوی منوچهر با فریدون در یکی از قهوه‌خانه‌های پاریس» از روزنامه ندای وطن، «مکتوب از طرف یزید بن معاویه بن ابی‌سفیان علیه اللعنه و العذاب»، «مکتوب از حسین کرد شبستری موهومی» و «سؤال و جواب داش‌مشتی کلاه‌نمدی با یک نفر از ارباب ذوق جمعه گذشته در باغ بهجت‌آباد» از روزنامه شرافت و… در اختیار خوانندگان قرار گرفته است. 

بیژن تلیانی