از عدم استقلال لازم تا اختلافات درونی/ چرا خانه سینما یک نهاد صنفی ناکارآمد است؟

به گزارش خبرنگار ایلنا، دوم مرداد ماه سال جاری زمان مقرر برای برگزاری مجمع و انتخابات هیئت مدیره خانه سینما بود که چند ساعت پیش از برگزاری، وزارت ارشاد با ارسال نامه‌ای به خانه سینما انتخابات را برای تأیید صلاحیت کاندیداهای مطرح شده متوقف کرد و پس از گذشت نزدیک به یک ماه هنوز این انتخابات انجام نشده است.

خانه سینما به عنوان یک نهاد صنفی که امروز بیش از پنج‌هزار عضو دارد سال ۱۳۶۸ بنیانگذاری شد و از سال ۱۳۷۲ اولین هیئت مدیره آن کار خود را آغاز کرد و با وجود اینکه بیش از ۳۰ سال از زمان تأسیس این نهاد صنفی می‌گذرد هنوز به ساز و کاری مشخص برای رسیدگی به مطالبات صنفی سینماگران دست پیدا نکرده و مناقشات بسیاری درباره مسائل قانونی آن وجود دارد که در کنار آن اختلافات موجود در بین اهالی سینما، انتقادات و حواشی زیادی را متوجه عملکرد مدیریت خانه سینما می‌کند.

خانه سینما در حالی در آستانه برگزاری شانزدهمین دوره انتخابات خود قرار دارد که بسیاری از سینماگران معتقدند این نهاد ابزارها و اختیارات لازم برای فعالیت صنفی را ندارد و باید در اساسنامه آن اصلاحاتی جدی صورت بگیرد.

به هر شکل دوره جدید انتخابات خانه سینما نزدیک است و همچنان مسائل بسیاری از سوی سینماگران عنوان می‌شود که ضرورت رسیدگی به آن‌ها را تأکید می‌کنند و قطعاً هیئت مدیره جدید در دوره پیش رو با انتظارات بسیاری از سوی سینماگران مواجه است و البته این در شرایطی است که اختلافات موجود بین سینماگران بسیاری از اعضای صنوف را نسبت به کارآمد بودن خانه سینما در رسیدگی به مطالبات سینماگران ناامید کرده است.

با این حال لازم است پیش از اینکه هیئت مدیره جدید انتخاب شود و فعالیت خود را آغاز کند، نگاهی به عملکرد ریاست دوره قبل خانه سینما و انتظارات موجود در بین سینماگران داشته باشیم. به همین بهانه با چند تن از اعضای هیئت مدیره صنوف مختلف گفتگوهایی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:

تضاد منافع صنوف و دخالت‌های دولت منجر به ناکارآمدی خانه سینما شده است

ساعد نیک‌ذات (فیلمبردار و دبیر هیئت مدیره انجمن فیلمبرداران) اظهار داشت: سینما ذاتاً‌ یک کار گروهی است و اعضای تولید یک فیلم اگر هر کدام کار خود را به درستی انجام دهد قطعاً روند کار نیز به درستی پیش می‌رود و فیلم ساخته به خوبی می‌شود. در حوزه مدیریت خانه سینما هم به همین شکل است ولی مشکل ما مربوط به خانه سینما نمی‌شود؛ مشکل اصلی ساز و کار قانونی کشورمان است که دولت در همه بخش‌ها مدیریت دارد و این نوع مدیریت در عرصه هنر در هر بخشی آسیب‌زننده و مشکل‌زا است. بی‌انصافی است اگر اینگونه به خانه سینما انتقاد کنیم و بگوییم همه چیز سر جای خودش بود و شما به عنوان هیئت مدیره عملکرد درستی نداشتید.

نیک‌ذات تصریح کرد: مدیریت فرهنگ و هنر کشورمان به دست دولت است و وزارت ارشاد که خود متولی هنر این کشور است خود ضد فرهنگ و هنر عمل می‌کند. وزارت ارشاد به جای اینکه از فرهنگ و هنر دفاع کند بیشتر تابع دیگر نهادهای کشور است؛ در این شرایط خانه سینما زمانی می‌تواند قدرتمند باشد که بتواند سندیکا باشد و ما در ایران سندیکا نداریم و انجمن نمی‌تواند چنین نقشی ایفا کند. به همین دلیل به شخصه از خانه سینما انتظار چندانی ندارم و اگر بخواهم تلاش مدیران خانه سینما را مورد تحلیل قرار دهم بر مبنای شرایطی که وجود دارد این کار را انجام می‌دهم.

وی افزود: مسائلی چون طرح امنیت شغلی، اختلافاتی مثل پذیرش قرار گرفتن صنوف زیر نظر وزارت کار و... را با شرایط حاضر مورد سنجش قرار می‌دهم و انتظاراتم را مطرح می‌کنم. قرار گرفتن صنوف زیر نظر وزارت کار که ساختاری متفاوت از ساختار کاری سینما دارد هم نمی‌تواند آنطور که انتظار می‌رود نتیجه‌بخش باشد،‌ انجمن‌ها در همه جای دنیا بیشتر ذیل فعالیت‌های فرهنگی تعریف می‌شوند و برای فعالیت‌های صنفی لازم است که ما سندیکا داشته باشیم و این بلاتکلیفی باعث شده امروز ما بین وزارت کار و ارشاد سردرگم باشیم و اصلاً نمی‌دانیم که با اعضای ما چه رفتار حقوقی باید صورت بگیرد؛ به همین دلیل شرایط کاملاً ناامید‌کننده است و ما نمی‌دانیم برای حل مشکل فیلمبرداری با 70 سال سن که بیشتر عمرش را در این حرفه گذرانده و امروز نمی‌تواند هزینه داروهایش را تأمین کند چه کاری می‌توانیم انجام دهیم.

این فیلمبردار در ادامه اظهاراتش تأکید کرد: نمونه‌های دیگری هم وجود دارد، به عنوان مثال ما هر سال اظهارنامه مالیاتی را امضا می‌کنیم اما اصلاً نمی‌دانیم تکلیفمان با مالیات چیست؛ بیمه کشور تصور می‌کند چون عنوان شغل من مدیر فیلمبرداری است، من دوربین فیلمبرداری اجاره می‌دهم و به همین دلیل من را مشمول مالیات می‌کند اما بازیگر مشمول مالیات نمی‌شود. افرادی چون مرحوم فرشته طائرپور برای رسیدگی به این موضوع و حل این معضل تلاش‌های زیادی کرد اما به دلیل ضعف‌های ساختاری هیچ‌گاه تلاشش به نتیجه نرسید.

نیک‌ذات در ادامه با مطرح کردن انتقاداتش از عملکرد خانه سینما گفت: البته در این شرایط با نگاهی منصفانه می‌توان به عملکرد خانه سینما نیز انتقاد داشت. یکی از انتقاداتی که من به آن دارم این است که سال‌ها قرار است خانه سینما قرارداد تیپ را تعریف و اجرایی کند اما تهیه‌کنندگان مانع این اتفاق شده‌اند. قرارداد تیپ شرایط یکسانی در کار ایجاد می‌کند ولی تهیه‌کنندگان با مخالفت در برابر تمام صنوف ایستاده‌اند و خانه سینما هم اقدامی در جهت رسیدگی به این مطالبه اعضای خود ندارد. امروز در قراردادها قسط پایانی دستمزد به حکم انجام کار کارگردان و تهیه‌کننده بستگی دارد و این نشان می‌دهد تهیه‌کننده بدون اطلاع حقوقی قرارداد را از صداوسیما به سینما آورده است. به اعتقاد من آقای شهسواری باید در این بخش اقداماتی جدی صورت می‌داد که متأسفانه هنوز کاری انجام نشده و البته در دوره‌های قبل‌تر هم توجهی به این مسئله نشد.

وی افزود: قرارداد سینما نباید مثل قرارداد بانک یک طرفه باشد و طرف اول قرارداد را متعهد عنوان کند و من را به عنوان طرف دیگر قرارداد موظف معرفی کند. نکته دیگر به مسئله بیمه بازنشستگی سینماگران مربوط می‌شود که در دوره مرحوم سیف‌الله داد حقوق ما را حداقل اعلام کردند و امروز حقوق بازنشستگی یک سینماگر نهایتاً سه‌ میلیون و هشتصد هزار تومان است. که باید اصلاح شود. ثبت صنوف در وزارت کار هم از آنجا که همه صنوف این کار را انجام نداده‌اند نمی‌تواند این مشکل را حل کند.

فیلمبردار فیلم سینمایی «تیک‌آف» درباره ثبت صنوف سینمایی در وزارت کار گفت: کارگری شغلی بسیار شرافتمندانه است، من هم در ابتدای دوران جوانی کارگر بودم اما تعریف کارگر و کارفرما نمی‌تواند در ساختار حرفه‌ای سینما قرار بگیرد. با همه این مشکلات و معضلاتی که وجود دارد باید بگویم که اگر همتی برای رفع مشکلات وجود داشته باشد قطعاً می‌توان به نتایج مثبتی رسید اما متأسفانه سیستم و مدیریت چنین خواسته‌ای ندارد. مسئولان باید بدانند که نمی‌توان ایدئولوژی را وارد هر چیزی کرد، یک سری چیزها ساختار مشخص دارند و نمی‌توان به زور آن را تغییر داد. انضباط از دو ویژگی ظاهری و معنوی به دست می‌آید، ظاهری که مشخص است و معنوی همان تعهد است و ایدئولوژی را باید به شکل تعهد در آورد و سیستم نمی‌تواند ایدئولوژی را با بخش‌نامه ابلاغ کند. سال‌ها پیش دفترچه سینما صادر می‌شد و خط و مشی‌ها را تعیین می‌کرد و در آن مثلا گفته می‌شد که بدمن‌ها نباید سیگار بکشند؛ من هم از تأثیر سینما آگاه هستم و می‌دانم که می‌تواند مخرب یا سازنده باشد اما مسئولان ما برای جلوگیری از مخرب بودن به بخش‌نامه و رفتارهای دستوری اعتقاد دارند در حالیکه این موضوع باید به یک تعهد اخلاقی برای سینماگران تبدیل شود و اندازه‌ای از این اتفاق می‌تواند با درایت سیستم رخ دهد. رفتارهای دستوری در برابر خود رفتارهای مقابله‌ای ایجاد می‌کند و وقتی ما می‌گوییم که برای بدمن‌ها نباید از نام ائمه(ع) استفاده کرد اما در واقعیت رفتار انسان‌ها با نامشان تعریف نمی‌شود، در جامعه نوعی مقابله ایجاد می‌کند. از نظر من در عرصه هنر هیچ سیستمی نمی‌تواند با بخش‌نامه به نتیجه مثبت برسد چراکه ذات هنر انعطاف، دنبال کردن زیبایی‌ها،‌ زشتی‌ها و ارائه راهکار و... است. متأسفانه شرایط پیچیده‌ای وجود دارد که خانه سینما سرگردان است و سیستم با ماهیت آن هیچ همخوانی ندارد.

وی در پایان تأکید کرد: متأسفانه تضاد منافع برخی گروه‌ها در خانه سینما باعث می‌شود که در جهت پیشبرد یک سری از اهداف و مطالبه‌ها این نهاد صنفی ضعیف عمل کند و دومین عامل که مانع کارآمد بودن آن است دخالت‌های دولت است. به طور کل با سرعت بالایی که همه چیز در حال تغییر است قطعاً صنوف سینمایی گسترده‌تر خواهند شد ولی اگر ما برنامه‌ای برای تعریف ساز و کارهای کارآمد نداشته باشیم، صنوف هیچ‌وقت پشتوانه محکمی نخواهند داشت.

اختلافات موجود در هیئت مدیره خانه سینما، اثرگذاری این نهاد در حمایت از صنوف را کاهش داد

بهمن کامیار (تهیه‌کننده و کارگردان سینما و عضو هیئت مدیره کانون کارگردانان) اظهار داشت: از نظر من مهم‌ترین نقطه ضعف خانه سینما در دوره اخیر ترکیب هیئت مدیره بود چراکه به نظر می‌آمد در هیئت مدیره انسجام لازم برای پیش‌بردن و پیگیری تصمیمات و مصوبات وجود نداشت و اختلافات درونی کاملاً آشکار بود و بالطبع این شرایط باعث شده بود که خانه سینما با کاهش اثرگذاری برای حمایت از صنوف مواجه شود.

کامیار درباره ثبت صنوف سینمایی در وزارت کار گفت: این اقدامی بود که در دوره اخیر بارها مطرح شد. اینکه ما بخواهیم صنوف سینمایی را در وزارت کار به ثبت برسانیم، می‌تواند صنوف را به شخصیت حقوقی مستقل برساند که امتیاز مهمی است چراکه تا قبل از این صنوف ما صرفاً حضور و وجود داشتند اما از نظر حقوقی شناسایی نمی‌شدند و فاقد اثرگذاری لازم بودند. بنابراین اینکه صنوف ما در وزارت کار ثبت شود می‌تواند امتیاز خوب و اثرگذاری باشد و در درازمدت به شخصیت خانه سینما هم کمک می‌کند چراکه خانه سینما هم تا پیش از این دارای یک شخصیت حقوقی نبود و تنها به عنوان یک خانه نمادین صنوف وجود داشت که همه مشکل حقوقی داشتند. به نظر من صنوفی که برای ثبت در وزارت کار مقاومت کردند بالاخره برای اثرگذاری در تصمیمات خانه سینما چاره‌ای جز پذیرش این مسئله ندارند چراکه فعلاً تنها جایی که می‌توان صنوف را به عنوان شخصیت حقوقی ثبت کرد، وزارت کار است.

این کارگردان درباره انتخاب هیئت مدیره جدید خانه سینما تأکید کرد: اگر بخواهم برای شخصی که بخواهد در هیئت مدیره خانه سینما وارد شود، ویژگی‌هایی عنوان کنم باید بگویم که به شخصه سه شاخصه را برای انتخاب در نظر دارم. از نظر من شخصی که وارد هیئت مدیره خانه سینما می‌شود باید مقبولیت دو جانبه داشته باشد به این معنی که علاوه بر مقبولیت در بین اهالی سینما باید در سیستم مدیریت فعلی کشور هم این مقبولیت را داشته باشد. نکته دیگر قدرت چانه‌زنی است؛ عضو هئیت مدیره باید بتواند در مواقع حساس با مدیران بالادستی خود دسترسی داشته باشد و بتواند با آن‌ها وارد بحث و چانه‌زنی برای حفظ منافع صنوف سینما شود. در واقع مدیر خانه سینما نباید دسترسی به وزیر ارشاد و معاون وزیر ارشاد کار سختی باشد و از همه مهم‌تر به نظر من عضو هیئت مدیره باید روحیه کار جمعی داشته باشد و بپذیرد که نظر هیئت مدیره فصل‌الخطاب است، حتی اگر با نظرات او در تضاد باشد،‌ با این نگرش می‌توان از شکل‌گیری انشقاق در هیئت مدیره و ضعیف شدن آن جلوگیری کند. از نظر من اگر اعضای هیئت مدیره جدید خانه سینما این ویژگی‌ها را داشته باشند می‌توانیم به بهتری شدن شرایط در دوره حساس فعلی امیدوار باشیم.

کامیار درباره مسئله‌ای که باید امروز در اولویت امور خانه سینما قرار بگیرد، گفت: به نظر من آنچه که امروز باید در اولویت باشد، تغییر اساسنامه است. در اساسنامه خانه سینما اشکالات متعددی وجود دارد که متأسفانه قدرت اجرایی خانه سینما را تا حدودی کاهش داده و تغییر اساسنامه بر اساس آن پیش‌نویس‌هایی که آماده شده و من حداقل می‌دانم یکی از این پیش‌نویس‌ها که در جریانش هستم، بسیار مترقی و کارساز است اولین اقدام عاجل و ضروری است و باید در دستور کار قرار بگیرد. نکته دیگر که از نظر من رسیدگی به آن ضرورت دارد تغییر شکل هیئت داوری و هیئت حل اختلاف است. متأسفانه به دلیل بالا رفتن حجم پرونده‌ها و اختلافات شکل فعلی هیئت داوری و هیئت حل اختلاف نمی‌تواند پاسخگو باشد و اتفاقاً‌ شکلی از هیئت داوری پیش‌بینی شده که از نظر من اگر آن هم در اساسنامه مصوب شود به روان شدن پروسه حل اختلاف بین اعضای خانه سینما کمک می‌کند.

کارگردان «در وجه حامل» در پایان خاطرنشان کرد: مدیرعامل مجری مصوبات هیئت مدیره است، یک مدیرعامل قوی و موثر از یک هیئت مدیره قوی و موثر بیرون می‌‌آید چراکه مدیرعامل نمی‌تواند به خودی خود تصمیم بگیرد. اگر در بین اعضا اختلاف وجود داشته باشد بالطبع مدیرعامل را هم تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. من فکر می‌کنم آقای شهسواری در دوره اخیر در یک مقطع بسیار بحرانی زمام امور را در دست گرفت و بدون حاشیه هیشه حامی صنوف بوده اما در برخی مواقع انتظارات هم برآورده نشده که البته ناشی از اختلافات هیئت مدیره بوده است.

رسیدگی به مشکلات معیشتی سینماگران باید در اولویت باشد

شهرام خلج (طراح چهره‌پرداز و نایب رئیس انجمن چهره‌پردازان) درباره اولویت‌های موجود در سینما که لازم است هیئت مدیره جدید خانه سینما به آن رسیدگی کند،‌ گفت: من از ساز و کارهای اداری شناخت چندانی ندارم و درباره آن‌ها نمی‌توانم اظهارنظر دقیقی داشته باشم اما آنچه که می‌دانم این است که امروز افراد بسیاری در سینما مشغول فعالیت هستند که با مشکلات معیشتی بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند و عدم وجود امنیت شغلی گذران زندگی را برای آن‌ها سخت کرده است.

خلج خاطرنشان کرد: بدون شک از یک نهاد صنفی انتظار می‌رود که در این مورد با جدیت مشکلات اعضای خود را پیگیری کند و لازم است هیئت مدیره جدید هم رسیدگی به مشکلات معیشتی و تأمین امنیت شغلی سینماگران را در اولویت امور قرار دهد. من فکر می‌کنم خانه سینما می‌تواند صندوقی مثل صندوق اعتباری هنر داشته باشد تا از افرادی که توانایی مالی پایینی دارند حمایت کند. به شخصه سینماگرانی را می‌شناسم که امروز در شرایط اقتصادی واقعاً سختی زندگی می‌کنند. علاوه بر این خانه سینما در ساماندهی دستمزدها و ورود افراد جدید به این حرفه نیز برنامه‌ریزی دقیق داشته باشد.

وی در پایان تصریح کرد: متأسفانه تا امروز به شخصه اقدام چندان سازنده‌ای از سوی خانه سینما برای رفع مشکلات اهالی سینما شاهد نبودم. این نهاد صنفی تنها در فراهم کردن بلیت فیلم‌های جشنواره هر سال اقداماتی دارد و تا الان بیشتر وجودی نمادین داشته که اهالی سینما در آن یکدیگر را ملاقات می‌کنند. من مدت کوتاهی است که وارد هیئت مدیره خانه سینما شده‌ام و امیدوارم که بتوانم در بحث معیشت و امنیت شغلی اعضای صنف اقدامات سازنده‌ای داشته باشم و البته برای محقق شدن این مسئله جلساتی داشتیم و برنامه‌ریزی‌هایی کردیم که فکر می‌کنم اتفاقات خوبی رخ دهد.