در گفتوگو با مدیرکل دفتر امور هنرهای تجسمی وزارت ارشاد مطرح شد؛ (۱)
اضافه شدن چند دوسالانه و حراج به فهرست فعالیتهای هنری فعلی/ اقتصاد هنر دغدغه اصلی دولت سیزدهم است
عبدالرضا سهرابی درباره برنامههایی که قرار است در دوران مسئولیت او رخ دهند، گفت: سیاست و نگاه کلان دولت سیزدهم و به تبع آن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مبتنی بر ایجاد و گسترش عدالت فرهنگی ـ هنری و البته توسعه فعالیتها و زیرساختها است و اولویتبندیهای ما نیز بر همین اساس استوار است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، همه هنرها در کشور و البته در تمام کشورها مورد اهمیت هستند، مگر اینکه برخی از آنها با قوانین، سیاستها و برنامههای وضع شده موجود همخوانی نداشته باشند. در میان همه هنرها هم، هنرهای تجسمی از بقیه فعالان بیشتری دارد و دلیل این جمعیت بسیار، تعدد زیرشاخهها و رشتههایی است که هر روز بر تعداد آنها افزوده میشود. همین موارد است که رشته های مختلف تجسمی را اهمیت میبخشد و قاعدتا توجه مدیریتی و اجرایی بیشتری را می طلبد. به زبان بهتر، تعداد فراوان هنرمندان، دانشجویان، هنرجوها و پیشکسوتان و استادان هنرهای تجسمی در کشور ضرورت حمایتهای بسیار بیشتر را در سیاستها و برنامهریزیهای این حوزه یادآور میشود.
دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش دارد با وضع قوانین و به کارگیری سیاستها، هنرهای مختلف تجسمی را مورد پوشش و حمایت قانونی قرار دهد؛ تا به این ترتیب از چالشهای عدیدهای که به دلایل مشخص و نامشخص ایجاد شده، بکاهد.
عبدالرضا سهرابی هشتم اردیبهشت ماه امسال طی حکمی از سوی محمدمهدی اسماعیلی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت سیزدهم) به جای هادی مظفری به عنوان مدیرکل دفتر امور هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منصوب شد.
دوران مدیریت هادی مظفری با انتقادهایی همراه بود. مثلا اینکه در دوران حضور او موزه هنرهای معاصر تهران مورد مرمت قرار گرفت، اما در نهایت خروجی قابل گزارش و ارائهای را در پی نداشت و جزییات این پروژه و بودجههای هزینه شده برای آن، به رسانهها اعلام نشد. در اواخر دوران مسئولیت مظفری اداره کل هنرهای تجسمی ظاهرا وضعیت بلاتکلیفی داشت به این دلیل که او و کارکناش عملا در بطن مدیریت نبودند و مدیرکل جدید هم منصوب نشده بود. تا اینکه وزیر ارشاد در اوائل اردیبهشت امسال عبدالرضا سهرابی را جای او منصوب کرد. به طور کلی هنرهای تجسمی کشور با چالشهای عدیدهای مواجه است که پرداختن به همه آنها و تلاش بر مرتفع کردنشان سالها زمان خواهد برد. نحوه اعطای مجوز به گالریها، معیشت هنرمندان رشتههای مختلف، چگونگی برگزاری حراجهای داخلی و روند اعزام هنرمندان به رویدادهای خارجی تنها برخی از کلیترین مشکلاتی است که در عرصه هنرهای تجسمی با آنها مواجهیم. حال باید دید مدیر جدید، عبدالرضا سهرابی، طی دوران مسئولیتش تا چه حد برای رفع مشکلات عدیده موجود تلاش خواهد کرد.
در نهایت اینکه، حال پس از گذشت بیش از سه ماه از مدیریت سهرابی، او در رابطه با اتفاقات و سیاستهای وضع شده توسط دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ایلنا گفتگو کرد. او ضمن توضیح درباره سوابق مدیریتیاش، از برنامهها و پروژه هایی گفت که قرار است در دوران مدیریت او محقق شوند. لازم به ذکر است این مطلب به دلیل طولانی شدن و پرداختن به چند موضوع متعدد طی دو بخش منتشر خواهد شد. وضعیت حراجهای داخلی (نحوه نظارت بر عملکرد و انتقادات مطروحه درباره آنها)، نحوه اعزام هنرمندان به رویدادهای خارجی، اهمیت بینالهای معتبر خارجی (برای کشور و هنرمندان ایرانی) و مقوله «N.F.T» موضوعات مهمی هستند که در بخش دوم گفتگو به آنها پرداخته شده است.
در ادامه بخش اول گفتگو با مدیرکل دفتر امور هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به سمع و نظر مخاطبان میرسد.
معمولا پس از انتصاب هر مدیر در بخش فرهنگ و هنر و عرصههای دیگر، آنچه از سوی رسانهها و هنرمندان مورد سوال قرار میگیرد سوابق مرتبط قبلی اوست. برای روشن شدن موضوع، کمی از سوابق قبلی خودتان بگویید.
بنده عموما مایل نیستم که درباره خود و سوابقم صحبت کنم اما به احترام پرسش شما باید بگویم که از بدنه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آمدهام و بالغ بر بیست و سه سال است که افتخار خدمت به ساحت فرهنگ و هنر را دارم. بحمدالله در بیشتر بخشهای وزارتخانه نیز مسئولیت داشته و کسب تجربه کردهام؛ لذا نسبت به اهم فرصتها، چالشها، نقاط قوت و ضعف موجود در عرصه فرهنگ و هنر شناختی نسبی دارم و با فضای فعلی غریبه نیستم.
تلاش کردیم تا حد امکان نسبت به مهمترین مسائل و چالشهای موجود در این عرصه، اشراف ذهنی پیدا کنیم تا به واسطه این شناخت، بتوانیم حداکثر بهرهمندی را از فرصتها داشته باشیم و در کنار آن، به رفع نقاط ضعف نیز بپردازیم.
به هر روی، بیش از دو دهه حضور مدیریتی در عرصه فرهنگ و هنر، اندوختههایی را برای شما به همراه داشته و در این شکی نیست؛ اما اشراف بر کلیت فضای فرهنگ و هنر کشور یک بحث است و شناخت شما به طور مشخص نسبت به حوزه تجسمی موضوع دیگری است. لذا در اینباره توضیح دهید که پیش از انتصاب تا چه حد در جریان مشکلات حوزه هنرهای تجسمی بودهاید؟
در ارتباط با هنرهای تجسمی باید بگویم که این عرصه نیز مثل هر عرصه دیگری دربرگیرنده فرصتها، چالشها، نقاط قوت و ضعف معینی است که این موارد به فراخور وظایف و تکالیف هر بخش، به همان بخش اختصاص دارد. بنده نیز چه پیش از قبول مسئولیت و چه پس از آن، روی اهم مسائل و چالشهای موجود در عرصه هنرهای تجسمی تمرکز و مطالعه داشتهام. ما در مرکز هنرهای تجسمی تلاش کردهایم که تا حد امکان نسبت به مهمترین مسائل و چالشهای موجود در این عرصه، اشراف ذهنی پیدا کنیم تا به واسطه این شناخت، بتوانیم حداکثر بهرهمندی را از فرصتها داشته باشیم و در کنار آن، به رفع نقاط ضعف نیز بپردازیم.
درک شما از اوضاع فعلی با تمام خوبیها و بدیهایش چیست؟ به زبان بهتر هنرهای تجسمی کشور در میان عرصه گسترده فرهنگ و هنر امروز چه جایگاهی دارد؟
گمان میکنم بهترین روش و ابزار، برای غلبه بر مشکلات بهرهگیری از «زبان هنر» است که رهبر معظم انقلاب نیز بارها در این زمینه اشارات و تاکیدات صریحی داشتهاند. میتوانم بگویم که به دلیل گستره وسیع رشتههای هنری موجود در عرصه هنرهای تجسمی، این عرصه از جایگاه و ظرفیت قابل توجهی برای معرفی «هنر اصیل اسلامی ایرانی» و غلبه بر بسیاری از چالشهای موجود برخوردار است.
چالشهایی که به آنها اشاره کردید، کداماند و شما به عنوان مدیر جدید مرکز هنرهای تجسمی برای پرداختن به آنها چه ارجحیتهایی را مدنظر دارید؟
هنگامی که با عرصهای بسیار گسترده مواجهیم، به این معناست که احتمالا چالشها و کاستیهای زیادی نیز در آن عرصه وجود خواهد داشت. بدون شک کمیت چالشهایی که درباره آنها حرف میزنیم، زیاد است و ارجحیت دادن به آنها کار سادهای نیست. باوجود این، توجه به این نکته ضروری است که اولویتها به شیوهای صحیح و کارشناسانه انتخاب شوند. ما نیز در پی تدارک نظام اولویتهای موجود در عرصه هنرهای تجسمی کشور هستیم.
با این حساب، شما مواردی که از آنها به عنوان چالش یاد میکنیم را تهدید نمیدانید؟ برخی از مشکلات راهحلهای دشواری دارند؛ به این دلیل که در زمان مناسب به آنها پرداخته نشده است.
فرمایش شما صحیح است. موضوع مهم این است که اگر در زمان مقتضی به چالشها نپردازیم، ممکن است به تهدید تبدیل شوند. بنابراین ما باید از فرصتهای پیش رو به منظور توسعه فعالیتها، بهبود زیرساختها و موارد مشابهی از این دست، بهرهبرداری کنیم و در مسیر حل مسائل و چالشهای موجود، گام برداریم.
با توجه به آنچه که مطرح کردید، به طور واضح از اتفاقات جدیدی بگویید که در مدت سه، چهار ماهه مدیریت شما و حضورتان در مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رخ داده است.
در طول این مدت، به استناد گزارشهای ارائه شده از سوی همکاران اجراییمان، برای اولینبار اتفاقی رخ داده که به گواه ایشان مسبوق به سابقه نبوده است و آن اینکه ما به طور همزمان چند درخواست برای برگزاری دوسالانههای هنری از سوی انجمنهای هنری مختلف دریافت کردهایم که در نوع خود اتفاق بسیار خوبی است.
آیا ایده این کار و برنامهریزیهای انجام شده برای برگزاری شش دوسالانه و اجرایی شدن آنها در دوره مدیریت شما رخ داده و به سرانجام رسیده یا مربوط به عملکرد مدیران قبلی است؟
اصل این است که فعالیتهای این چنینی ارتقا یابند و به لحاظ کمی و کیفی، رشدی نسبی داشته باشند، لذا از نظر بنده اینکه فعالیتها در چه زمانی و توسط چه کسانی برگزار میشوند، موضوعی فرعی است. لکن جهت پاسخ به پرسش جنابعالی باید بگویم که تشکیل و راهاندازی شوراهای سیاستگذاری دوسالانهها در دوره مدیریتی جدید مرکز هنرهای تجسمی اتفاق افتاده است.
درباره دیگر امور انجام شده در دوران مدیریتتان هم صحبت کنید.
علاوه بر مواردی که به آنها اشاره کردم، دو رویداد جدی دیگر را هم پیشرو داریم که امور مربوط به آنها نیز در حال انجام است. یکی از این رویدادها بیست و نهمین جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران است که در شهریور ماه برگزار میشود و تا آذر ماه سال جاری نیز ادامه خواهد داشت. رویداد مهم دیگر هم جشنواره هنرهای تجسمی فجر است. نگاه ما در برگزاری رویدادهای هنری مبتنی بر رشد و ارتقاء کمی و کیفی این رویدادها است و خوشبختانه معاون محترم امور هنری نیز برای تسهیلگری در این زمینه بسیار مصمم هستند. با توجه به این تاکیدات و توجهات، به امید خدا تا پایان سال جاری شاهد برپایی رویدادهای هنری فراخوری در عرصه هنرهای تجسمی خواهیم بود.
موضوع این است که رشتههای موجود در عرصه هنرهای تجسمی بسیار متنوعاند و افراد بسیار زیادی در این حیطهها مشغول انجام فعالیتهای هنری، اجرایی، پژوهشی و آموزشی هستند.
همینطور است. ما با هنرمندان بسیاری در حوزههای مختلف هنری مواجهیم و قاعدتا آنها توقعاتی دارند که انشاالله تلاش میکنیم در حد بضاعت، با بهرهگیری از حداکثر ظرفیتهایی که در اختیار داریم، به خواستههایشان پاسخ دهیم. اما در این میان، مشکلات دیگری نظیر وقوع اتفاقات و حوادث پیشبینینشده و غیرمترقبه نیز وجود دارند. برای مثال، فراگیری ویروس کرونا که بیش از دو سال فعالیتهای هنری را تحت تاثیر قرار داد، یکی از این حوادث است. شما مطلع هستید که متاسفانه کرونا کلیه فعالیتهای فرهنگی و هنری کشور را مختل کرد و معالاسف باید بگویم که در میان همه مشاغل و رشتهها، هنرهای تجسمی بیشترین آسیب را دید. مسلما برای کاهش آسیبهای وارده بر پیکره هنرهای تجسمی کشور، باید همگی در کنار هم گام برداریم و بدون شک ما برای حرکت در این مسیر، به همراهی شما و کلیه اصحاب محترم رسانه نیازمند خواهیم بود.
آیا نگاه شما به مقوله «هنر» و «هنرهای تجسمی» قابل دستهبندی است؟
سیاست و نگاه کلان دولت سیزدهم و به تبع آن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مبتنی بر ایجاد و گسترش عدالت فرهنگی ـ هنری و البته توسعه فعالیتها و زیرساختها است و اولویتبندیهای ما نیز بر همین اساس استوار است.
ممکن است در دوره قبل اتفاقاتی رخ داده باشد که بنده در جریان جزئیات دقیق همه آنها نیستم. طبیعتا امور جاری در هر دوره مدیریتی مبتنی بر سیاستهای کلان و اراده دولت وقت پیش میروند.
در زمان مدیریت آقای هادی مظفری اتفاقاتی رخ داد که خالی از حواشی نبود. یکی از این اتفاقات تعمیر و مرمت موزه هنرهای معاصر بود که حاشیههای بسیار داشت. در نهایت پروژه مرمت آغاز شد، اما درباره به سرانجام رسیدن آن، گزارشی به رسانهها ارائه نشد. جدا از این موضوعات، آیا آقای مظفری که ظاهرا در چند ماه آخر مدیریتشان حالتی معلق و بلاتکلیف داشتند، پیش از رفتن برای سپردن پروندهها و پروژههای نیمه تمام با شما تعامل داشتند؟ و موضوعات و موارد مهم را به شما که مدیر جدید محسوب میشوید، انتقال دادند؟
ممکن است در دوره قبل اتفاقاتی رخ داده باشد که بنده در جریان جزئیات دقیق همه آنها نیستم. به همین دلیل، نمیخواهم درباره این اتفاقات، موضع و قضاوتی داشته باشم. طبیعتا امور جاری در هر دوره مدیریتی مبتنی بر سیاستهای کلان و اراده دولت وقت پیش میروند. لذا تصور میکنم که هنرمندان و منقدان به شکل بهتری میتوانند پاسخگوی پرسش شما باشند.
با این حساب نظرتان این است درباره مشکلات و اتفاقات صورت گرفته در دوره مدیریت آقای هادی مظفری صحبت نکنیم؟ با تاکید بر اینکه شما به عنوان مدیر و مسئول یک مجموعه دولتی باید در نهایت از اتفاقات و مشکلات قبلی آگاه باشید.
به نظرم رسانه باید بتواند آینده خوبی را برای عرصه هنرهای تجسمی ترسیم کند. تلاش ما این است که از تجربیات گذشته درس بگیریم و راه روشنی را برای خود و این عرصه بسیار مهم، طراحی کنیم. بر همین اساس، سیاست جاری مبتنی بر توسعه فعالیتها و حمایت از طریق «بسترسازی»، «گسترش زیرساختها»، «توجه به هنرمندان» و از همه مهمتر اهتمام به مقوله «اقتصاد هنر» است. ما به این موارد توجه ویژه داریم و انشاالله ضمن بهرهگیری از ظرفیتهای موجود، در حد توان به آنها خواهیم پرداخت. عزم جدی ما این است که در راستای فعالیت بخشی به ظرفیتهای بالقوه هنرهای تجسمی، گام برداریم.
گلایه بزرگ هنرمندان رشتههای تجسمی مربوط به مسئله مهم و ضروری «معیشت» است. آنهایی که کار فاخر و هنری میکنند توسط گالریداران حمایت نمیشوند؛ چون آثارشان عامهپسند نیست. هنرمندانی که کار بازاری میکنند هم اوضاع مالی خوبی ندارند که دلیلش کثرت این دسته از فعالان عرصه تجسمی است. خلاصه کلام اینکه در دوران مدیریت شما چه تمهیدی برای معیشت هنرمندان اندیشیده شده است؟
ما به اهم موضوعات و مسائل موجود در عرصه هنرهای تجسمی توجه خواهیم داشت. علاوه بر این، همانطور که پیشتر هم عرض شد، مجموعه وزارت متبوع نیز به مسئله اقتصاد هنر و رشد و ارتقای آن، اهتمام جدی دارد. دغدغه مهم ما در این زمینه ایجاد فرصتهای برابر برای هنرمندان شاغل در کلیه رشتههای هنری است.
بله این موارد، اقداماتی هستند که در سطح کلان صورت گرفتهاند و معمولا هم همه دولتها و مسئولان تا به اینجای کار خوب عمل میکنند! اما این همه ماجرا نیست و برای حل معضلات متعدد موجود، برداشتن قدمهای بعدی موضوع بسیار با اهمیتی است؛ لذا دراینباره توضیح دهید که در نگاه جزئی و خردتر چه کارهایی انجام شده و به سرانجام رسیده؟
یکی از مواردی که ما به آن توجه ویژه داشتهایم، حذف نگاه صفر و یکی است. بر این اساس، تلاشمان بر این است که ارتباطی دوسویه میان مرکز هنرهای تجسمی و انجمنهای تخصصی ایجاد کنیم. همانطور که پیشتر هم اشاره کردم، تاکنون درخواستهای متعددی برای برگزاری دوسالانههای هنری داشتهایم و این اتفاق، بدین معنا است که میخواهیم فضای فعالیتهای هنری را گسترش دهیم و اتفاقات ویژهای را در عرصه هنرهای تجسمی کشور رقم بزنیم. اینکه دوسالانه «نگارگری» پس از هفت سال وقفه در دستور برگزاری قرار میگیرد، معنایش همین است. وقتی ما زیرساختهای لازم را فراهم کنیم، مشکلات دیگر نیز به تدریج مرتفع خواهند شد. مقصود از تدارک زیرساختهای لازم این است که شرایطی به وجود آید تا همه هنرمندان بتوانند در مسیری مشخص به فعالیتهای هنری خود بپردازند. لذا کلیه تعاملات ما مبتنی بر همین امر است و تاکنون نیز نشستهای مختلفی را در این زمینه برگزار کردهایم تا امکان برگزاری هرچه شایستهتر رویدادهای هنری پیشرو مانند: جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران، جشنواره هنرهای تجسمی فجر و نیز طراحی و اجرای رویدادهای هنری جدید در این عرصه فراهم شود.
همانطور که میدانید تعداد رشتههای زیر شاخه هنرهای تجسمی بسیار متعدد است، با توجه به این مهم کدام دوسالانهها در مدیریت شما برگزار خواهند شد؟ و اینکه این رویدادها حدودا چه زمانی برگزار میشوند و اولین آنها کدام است؟ و اینکه کلا برگزاری چنین رویدادهایی چه مزایایی برای هنرمندان دارد
هم اکنون عوامل اجرایی دوسالانهها مشخص شدهاند و کار خود را آغاز کردهاند. زمانی که چنین رویدادهایی به طور منظم و مستمر در عرصه هنرهای تجسمی کشور برگزار شوند، هنرمندان رشتههای مختلف نیز اشتیاق بیشتری برای مشارکت پیدا میکنند و با انگیزه مضاعفی به فعالیتهایشان ادامه میدهند. بدون شک انگیزهبخشی به هنرمندان موجب ایجاد انرژی مشترک میشود و در چنین شرایطی فعالیتهای هنری نیز سرعت و کیفیت بهتری خواهند یافت. درباره زمان برگزاری دوسالانهها، دبیران هنری و اجرایی مربوطه میتوانند پاسخهای دقیقتری به پرسش شما بدهند اما انشاالله برگزاری آنها در سال جاری قطعی خواهد بود.
ما در حوزه هنرهای تجسمی برای بهبود «اقتصاد هنر» میتوانیم سه نوع فعالیت مختلف داشته باشیم که شامل: «آرت فر»، «آرت اکسپو» و «آکشن» است. دوسالانهها نیز میتوانند بر غنای این سه بستر بیفزایند.
در نهایت این روند و برگزاری دوسالانهها را واسطهای برای کمک به «اقتصاد هنر» میدانید؟
بله، بدون شک اینچنین خواهد بود. ما در حوزه هنرهای تجسمی برای بهبود «اقتصاد هنر» میتوانیم سه نوع فعالیت مختلف داشته باشیم که شامل: «آرت فر»، «آرت اکسپو» و «آکشن» است. دوسالانهها نیز میتوانند بر غنای این سه بستر بیفزایند. لذا این سه، بسترهای اصلی ما در عرصه هنرهای تجسمی هستند که از طریق بهرهگیری از ظرفیتهای آنها میتوان گامهای بلندی را برای رونق اقتصاد هنرهای تجسمی برداشت.
حال که صحبت از حراجها شد درباره وظایف و مسئولیت وزارت فرهنگ و ارشاد و بخشهایی چون معاونت هنری و مرکز هنرهای تجسمی نسبت به برگزاری حراجهای داخلی هم بگویید. همانطور که میدانید، حراجهای داخلی محدود به دو رویداد هستند و حواشی زیادی دارند و هر سال موارد تاسف برانگیزی از نحوه برگزاری آنها مطرح میشود که مطمئنا در جریان آنها هستید.
بله، حراجهای هنری به رغم وجود برخی حواشی در حال برگزاری هستند. حتما میدانید که برای برگزاری حراجها، مسئولیتها و تکالیف متفاوتی برعهده افراد و دستگاههای اجرایی مختلف گذاشته شده است. لذا بنده صرفا درباره آنچه برعهده مرکز هنرهای تجسمی است، صحبت میکنم. بر این اساس، میتوانم بگویم که تا به امروز جلسات مختلفی را با هدف اینکه بتوانیم چند حراج دیگر را به فهرست حراجهای موجود اضافه کنیم، برگزار کردهایم. هدف مهم ما این است که بازارهای هنری فعال و پررونقی را در عرصه هنرهای تجسمی کشور ایجاد کنیم.
آیا زمان حدودی برگزاری این بازارها و حراجها که قرار است در دوران مدیریت شما رقم بخورند، مشخص شده است؟
اکنون نمیتوانم زمان مشخصی را به شما اعلام کنم، اما میتوانم بگویم که امور و پیگیریهای مربوطه در حال انجام است. در این راستا هدف ما این است که به ساماندهی و گسترش بسترهای پیشگفته، بپردازیم. اینکه امور جاری چه روندی را طی میکنند و چگونه به سرانجام خواهند رسید، ازجمله موضوعاتی است که قطعا در زمان مناسب و مقتضی توسط بخش ارتباطات و رسانه مرکز با شما خبرنگاران و اصحاب محترم رسانه در میان گذاشته خواهد شد.
به هرحال زمانی که در دنیای امروز از بازار و اقتصاد حرف میزنیم، نمیتوانیم اهدافمان را به یک شهر و کشور محدود کنیم؛ زیرا دنیا به واقع دهکدهای جهانی است. با توجه به این مهم، عرصه بینالملل چقدر برای شما و دیگر همکارانتان اهمیت دارد؟
بدون شک نگاه ما به رویدادهای داخلی محدود نیست و در کنار توجه به رویدادهای ملی، به رویدادهای بینالمللی نیز اهتمام ویژهای خواهیم داشت.
ادامه دارد...