در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
موقعیت چالش‌برانگیز نیمی از آسبادهای پرونده میراث جهانی در خراسان جنوبی
ثبت آسبادهای ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو از جمله پرونده‌هایی است که چندین سال است در فهرست موقت جای گرفته و در نهایت ارائه نمی‌شود. شاید با تامین اعتبار یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومانی بتوان موانع ثبت را کنار زد.
به گزارش خبرنگارایلنا، نعیمه تکلو (ناظر پایگاه آسبادهای ایران) با اشاره به آنکه آسبادهای ایران در سه استان (خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان) گسترده و این آثار به شماره ۶۱۹۲ در فوریه ۲۰۱۷ در فهرست موقت میراث جهانی ثبت شده است، گفت: در راستای ثبت جهانی آسبادها خلاصه پرونده منطبق بر شاخصه‌های ثبت جهانی توسط این اداره کل و دفتر ثبت جهانی وزارت متبوع آماده و به سازمان بین المللی یونسکو در مهرماه ۱۴۰۰ ارسال شد. با توجه به گستردگی این آثار در مناطق شهری و روستایی سه استان مذکور تعدادی از آن‌ها که وضعیت مطلوب‌تری از لحاظ اقدامات حفاظت و مرمت برخوردار هستند که از آن جمله می‌توان به استان خراسان رضوی ۴ مجموعه واقع در (خواف، نشتیفان، سنگان و برآباد)، استان خراسان جنوبی ۴ مجموعه واقع در (طبس مسینا، نوغاب، خوانشرف و علی آباد) و استان سیستان و بلوچستان ۳ مجموعه نام برد.
او ادامه داد: تاکنون حدود ۳۷۴ دستگاه آسباد شناسایی شده‌اند اما همه آن‌ها شرایط مساعد و مطلوبی ندارند. با توجه به آنکه باید ۸۰ درصد آثار پرونده ارسالی به یونسکو حفاظت پایدار شده باشند، از این رو تعداد آسبادهایی که برای معرفی در پرونده میراث جهانی انتخاب شده‌اند، کاهش یافت و درحال حاضر حدود ۲۰۰ آسباد در پرونده یونسکو قرار گرفته است. هرچند وضعیت همه این آسبادها مناسب نیست اما سعی ما برآن است که شرایط را به گونه‌ای پیش ببریم که تا زمان حضور بازرسان یونسکو، وضعیت این آسبادها قابل دفاع شود. البته تعدادی از آسبادها در ارگ بم کرمان و یکی از روستاهای یزد شناسایی شده‌اند که به لحاظ عملکرد آسباد است اما به لحاظ فرم و معماری تفاوت‌هایی با آسبادهای سه استان مذکور دارند. این احتمال وجود دارد که در صورت صلاحدید کارشناسان این آسبادها نیز به پرونده آسبادهای ایران افزوده شود.
به گفته ناظر پایگاه آسبادهای ایران، بیشترین تعداد آسبادهای خراسان رضوی در شهرستان خواف قرار دارد و تعدادی نیز به طور پراکنده در شهرستان تربت حیدریه، تایباد و شهرستان درگز شناسایی گردیده است. آسبادهای شهرستان خواف در سه شهر (خواف، نشتیفان و سنگان) و در چهار روستاهای (خرگرد، تیزاب، مهرآباد و برآباد) به صورت مجموعه‌ای به هم پیوسته شناسایی و در فهرست میراث ملی ایران ثبت گردیده‌اند. تعداد آسبادهای واقع در این شهرستان ۱۲۱ دستگاه است. بااین وجود بیشترین تعداد آسبادهای قرار گرفته در پرونده میراث جهانی در استان خراسان جنوبی قرار دارند و درواقع می‌توان گفت نیمی از آسبادهای معرفی شده در پرونده در این استان قرار دارد. البته با توجه به محدود بودن اعتبارات این استان، تعیین حرایم این آثار با چالش‌های زیادی روبه‌روست.
تکلو با اشاره به آنکه تاکنون اقدامات مطالعاتی، مستندسازی، مرمت و حفاظت، بازسازی و همچنین ساماندهی مسیرهای گردشگری در آسبادهای این شهرستان انجام شده است، درخصوص چالش‌هایی که پیش روی ثبت پرونده آسبادها در میراث جهانی قرار دارد، گفت: از یکسو سهمیه ایران برای ارائه پرونده جهت ثبت در یونسکو محدود است و از دیگر سو تعداد زیادی از پرونده‌ها در فهرست موقت یونسکو ثبت شده‌اند. با این وجود پرونده آسبادها در حال تکمیل شدن است اما این امر نیازمند تامین اعتبار است. همچنین باید تیمی مستقل و یکپارچه در این پرونده فعال شود.
تکلو درخصوص اقدامات انجام گرفته جهت تکمیل فرایند پرونده ثبت جهانی و تامین اعتبار لازم جهت پروژه‌ها نیز گفت: برای تهیه پرونده مطالعاتی وفق شرح خدمات تهیه پرونده ثبت جهانی اعتباری در حدود ۶۰۰ میلیون تومان، تهیه اطلس نقشه‌های آسبادهای ایران وفق شرح خدمات پرونده ثبت جهانی ۳۰۰ میلیون تومان، تکمیل مطالعات مستندسازی آسبادهای ایران در سامانه gis حدود ۵۰۰ میلیون تومان، تهیه مطالعات پلان مدیریت حفاظت و گردشگری آسبادهای ایران ۴۰۰ میلیون تومان و در کل حدود یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان اعتبار در نظر گرفته شده است.
او تاکید کرد: بااین وجود قول‌های لازم برای تکمیل پرونده داده شده و این احتمال وجود دارد که پرونده آسبادهای ایران در سال آینده به یونسکو ارائه شود.
عموم جامعه آسبادها را نمی‌شناسند
مجتبی سعادتیان (مدیر پایگاه میراث جهانی شهر سوخته و آسبادها در سیستان و بلوچستان) نیز درخصوص وضعیت آسبادها در این استان گفت: آزمایش‌های خاصی برای تعیین قدمت و شرایط آسبادها نیاز بود که ضمیمه پرونده شد. درحال حاضر تنها نیاز پرونده تهیه آلبومی است که نقشه‌ها و gis آسبادها در آن مشخص شود. دراین میان عرصه و حریم بیشتر آسبادهای سیستان و بلوچستان مشخص شده و نیازمند تایین اعتبار برای تعیین حریم برخی دیگر از آسبادها هستیم.
او ادامه داد: بخشی از پرونده آسبادهای ایران که در سیستان و بلوچستان قرار دارد با اعتباری درحدود ۱۵۰ میلیون تومان به نتیجه خواهد رسید اما از آنجا که این پرونده بین ۳ استان مشترک است از این رو باید تعاملات لازم بین سه استان برقرار شود. ضمن آنکه پایگاه اصلی تهیه و تکمیل این پرونده در استان خراسان رضوی مستقر است. امیدواریم طی سال جاری موانع حل و در نهایت پرونده آسبادهای ایران برای سال آینده به یونسکو ارائه شود.
سعادتیان با تاکید برآنکه آسبادهای سیسیتان و بلوچستان در شرایط مناسبی هستند، گفت: این آسبادها در حفاطت مردم محلی قرار دارند و مرمت آن‌ها انجام گرفته و تنها نیازمند تعیین حریم و تهیه اطلس مورد نظر هستند. امسال اعتباری ۲۰۰ میلیون تومانی برای مرمت و احیای آسباد کنار قلعه مسجد در نظر گرفته شده.
او درخصوص تغییر کاربری تعدادی از آسبادها نیز گفت: باتوجه به آنکه جامعه محلی در مناطقی که این آسبادها قرار دارند، نیستند از این رو تغییر کاربری معنایی نخواهد داشت و تنها به منظور آنکه گردشگران با این آسبادها آشنا شوند، مرمت و احیا خواهند شد. کما آنکه تعدادی از گردشگران تنها برای آشنایی و دیدن این آسبادها به منطقه سفر می‌کنند. با این وجود هنوز شناخت لازم در میان عموم جامعه نسبت به این میراث وجود ندارد.
