از بزرگترین قرآن تا مصحف نوشته شده با زر در کاخ گلستان
مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان از نمایش قرآن‌های خاص و نفیس در این مجموعه خبر داد که برخی از این کتاب‌ها برای نخستین بار است که در معرض دیدعموم قرار گرفته‌اند و بعضا سرنوشتی جالب و خواندنی را پشت سر گذاشته‌اند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، این روزها همگام با ماه مبارک رمضان، کاخ گلستان میزبان نمایشگاهی از آثاری منحصر به فرد شده است و مجموعه‌ای از آثار شامل قرآن‌های خطی نفیس، قرآن‌های طوماری به خط غبار مربوط به قرن نهم هجری‌قمری و… را در قالب نمایشگاه «گلستان نیایش» به نمایش گذاشته. به گفته آفرین امامی (مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان) قدیمی‌ترین قرآن‌های به نمایش گذاشته شده مربوط به ورق‌های قرآنی مشهور به بایسنقری دوره تیموری با خط محقق جلی و سه قرآن طوماری به ابعاد ۱۰ متر مربوط به قرن نهم و دوازدهم هجری‌قمری است.
مدیر کاخ گلستان با اشاره به آنکه تمامی این آثار متشکل از تفکر دینی و معرفتی هنرمندان کشورمان است که اندیشه بلند و نورانی خود را به زبان هنر بازگو کرده‌اند، درخصوص ویژگی‌های برخی از قرآن‌ها مانند قرآن بایسنقری که سرنوشتی خواندنی را پشت سر گذاشته، گفت: هرچند قرآن مذکور به نام قرآن بایسنقری شناخته می‌شود اما برخی مورخان معتقد هستند، مصحف قرآن بایسنقری توسط عمر اقطع نوشته شده است. حتا در روایت چگونگی نگاشته شدن این قرآن نیز آمده: امیر تیمور گورکانی برای سلطان صاحبقران، مصحفی به خط غبار نوشت که در کوچکی و حجم به گونه‌ای بود که می‌توانست در زیر نگین انگشتری قرار دهد و برای هدیه نزد سلطان صاحبقران برد. وی به واسطه آنکه کلام حضرت ملک علام را در نهایت حقارت و کوچکی نوشته بود، مورد پسند واقع نشد و توجهی به وی نکرد و عمر اقطع از این مهم منفعل شده، مصحف دیگری در غایت بزرگی چنانچه هر سطری از آن یک ذرع بلکه بیشتر بود، نوشت. بعد از اتمام و تذهیب و زینت و جلد آن را بر گردونی بسته به جانب دولتخانه صاحبقران روان شد، چون این خبر به گوش سلطان صاحبقران رسید با جمعی از علما و صلحا و اکابر و امرا و اعیان دولت، پیاده به استقبال شتافته، اکرام و احترام بیشتر کرد.
او درخصوص سرنوشت قرآن بایسنقری و اینکه چند ورق از این کتاب در کاخ گلستان نگهداری می‌شود و چگونگی رسیدن آن‌ها به موزه کاخ گلستان نیز گفت: گفته می‌شود این کتاب در طول تاریخ تکه تکه شده است و بسیاری از اوراق آن در سطح دنیا پراکنده هستند و هر بخش آن در موزه‌ها و مجموعه‌های مختلف دنیا اعم از موزه توپقاپی سرای (استانبول)، موزه طارق رجب (کویت)، موزه متروپلیتن (نیویورک) و البته در مجموعه‌های مجموعه‌داران نگهداری می‌شود. بیشترین اوراق آن در آستان قدس رضوی محفوظ است و ۵ ورق در گنجینه نسخ خطی کاخ گلستان نگهداری می‌شود. گفته می‌شود این اوراق توسط ناصرالدین شاه به کاخ گلستان آورده شده تا مرمت و در موزه نگهداری شود. از مجموع اوراق قرآن مشهور به بایسنقری ۲ ورق در نمایشگاه در معرض نمایش گذاشته شده است.
به گفته امامی، این دو ورق قرآن به خط محقق جلی و در ۷ سطر توسط خوشنویسی به نام عمر خطاطی شده است و به تیمور گورکانی اهداشده است که در ۱۶۷ ورق به قطع ۱۷۷ در ۱۰۱ سانتی متر نگارش شده است. این قرآن بزرگترین قرآنی است که تاکنون دیده شده و خط آن نیز بسیار زیباست. هرچند تذهیب ندارد اما ما بین آیات جدول کشی طلایی دارد و سر سوره آیات نیز دارای دوایر طلایی است و بسم‌الله آغاز سوره‌ها نیز با زر نوشته شده است.
مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان در ادامه به سایر قرآن‌هایی که در نمایشگاه «گلستان نیایش» به نمایش درآمده اشاره کرد و گفت: قرآن‌های طوماری به نمایش درآمده نیز دارای سر لوح مذهب مرصع هستند و عناوین ۱۱۴ سوره در دوایر مذهب و مرصع که با طلا و لاجورد تزیین شده با خط غبار نوشته شده است. این قرآن طوماری به صورت کامل در کاخ گلستان نگهداری می‌شود و تنها سه بخش آن در این نمایشگاه در معرض دید عموم گذاشته شده. البته این نخستین بار است که این قرآن به نمایش گذاشته شده است و تاکنون در معرض دید عموم گذاشته نشده بود.
امامی همچنین به قرآن خطی شماره ۶۴۶ اشاره کرد که در قطع وزیری کوچک است و به خط نسخ بسیار خوش توسط کاتب محمد ابراهیم در قرن ۱۱ هجری قمری کتابت شده و گفت: این کتاب نیز دارای دو مجدول مذهب مرصع ممتاز است و جلد مقوای روغنی بسیار زیبایی دارد. این قرآن دارای۶۷۱ صفحه ۱۴ سطری است.
به گفته او، قرآن‌های دیگری نیز در این نمایشگاه به نمایش درآمده‌اند که از آن جمله می‌توان به قرآن خطی اشاره کرد که در قطع وزیری حجیم با خط نستعلیق خوش توسط میرزا اسدالله شیرازی کتابت شده و بسیار شاخص است چراکه بسیاری از افرادی که اکنون در حال آموزش خط خوشنویسی هستند علاقه‌مند هستند که خط این کاتب نامدار را از نزدیک ببینند و بتوانند از روی آن مشق کنند. این قرآن در سال ۱۲۷۰ هجری قمری کتابت شده و دارای جداول کمندکشی زرین و رنگین با جلد چرمی ضربی بنفش است. همچنین قرآن دیگری در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شده که در قطع وزیری کوچک است و خط نسخ بسیار خوشی دارد که توسط محمد ابراهیم و در قرن ۱۱ هجری قمری کتابت شده. این قرآن تماما با آب زر نوشته شده و دارای دو مجدول مذهب مرصع ممتاز است. همچنین یکی از قرآن‌های بسیار مشهور که در این نمایشگاه به چشم می‌خورد قران به خط نسخ بسیار ممتاز علیرضا پرتو است که بسیار نفیس است.
