در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
تخریب کامل بخش‌هایی از تپه گردی سیستان و بلوچستان به بهانه جاده‌کشی/ حریم کوه خواجه در خطر عریض شدن جاده
سرپرست هیئت کاوش نجات‌بخشی تپه گردی مطرح کرد: در بخش دیگری از تپه گردی که با شماره ثبت ۳۲۶ شناخته می‌شود و در فهرست میراث ملی نیز به ثبت رسیده، شاهد آن هستیم که شرکت پیمانکار باند دوم جاده زابل زاهدان را از وسط این محوطه باستانی کشیده و به نوعی نه تنها محوطه را تخریب کرده بلکه سبب شده تا این محوطه باستانی که هنوز عملیات کاوش‌های باستان‌شناسی در آن صورت نگرفته به چند بخش تقسیم شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، حسین مرادی (سرپرست هیئت کاوش نجات‌بخشی تپه گردی) با اشاره به آنکه باید نگران عملکرد مسئولان میراث‌فرهنگی و مسئولان استانی درخصوص محافظت از محوطه‌های باستانی استان سیستان و بلوچستان بود، گفت: چندی پیش ناچار شدیم به دلیل کشیده شدن مسیر خط انتقال گاز دشتک-زابل و برخورد آن با محوطه تپه گردی، کاوش نجات بخشی در این محوطه انجام دهیم، شرکت گاز از حریم تپه رد شده بود و با این وجود با دریافت مجوزهایی از سوی مدیرکل میراث استان کار ادامه یافت. هرچند تخریب اندک است اما در حریم درجه یک تپه باستانی اتفاق افتاده است. از این رو کاوش نجات بخشی را انجام دادیم اما امکان کاوش در کانال‌های لوله کشی شده گاز را نداشتیم چراکه پر شده بودند.
به گفته او این محوطه دارای سه لایه فرهنگی با ساختارهای معماری بود و آثار بدست آمده، همزمانی با دوره سوم شهرسوخته را نشان می‌داد. سفال‌های منقوش، مهره‌های سنگی لاجورد، ظروف سنگی و ابزار مفرغی بخشی از این مواد فرهنگی است که در این کاوش نجات بخشی بدست آمده است.
او با اشاره به آنکه مواد فرهنگی بدست آمده نشان از وجود یک کارگاه ساخت ابزار و اشیاء‌سنگی در این منطقه دارد، در خصوص رابطه‌ای که می‌توان بین این تپه باستانی و شهر سوخته برقرار کرد، گفت: شهر سوخته یک کانون جمعیتی بود و باتوجه به یافته‌های ما از جمله مهره‌های لاجورد در ابعاد مختلف، فراوانی ظروف سنگی و مرمری، می‌توان گفت این تپه بیش از آنکه برای سکونت باشد، کارگاهی برای سنگ تراشی و فلزگری بوده. احتمال دارد که در این منطقه تولیدات انجام و برای فروش به ستایر تپه‌های اقماری و حتا شهر سوخته برده می‌شد. البته بقایایی از فلزگری مانند سنگ‌های خام مس، مهرهای فلزی، تبرهای فلزی نیز بدست آوردیم که مربوط به دوره جدید شهر سوخته و همزمان با فرهنگ بلخی – مروی در خراسان است. این امر می‌توان نشان از داشته باشد که جوامع بومی دشت سیستان بعد از آنکه منابع آبی در منطقه کاهش می‌یابد از این منطقه به سمت نقاط دوردست مهاجرت می‌کنند و این تکنیک‌ها را با خود می‌آورند. احتمالا بخشی از آن‌ها به خراسان بزرگ و حوزه فرهنگ بلخی-مروی مهاجرت می‌کنند.
او تاکید کرد: اما در بخش دیگری از تپه گردی که با شماره ثبت ۳۲۶ شناخته می‌شود و در فهرست میراث ملی نیز به ثبت رسیده، شاهد آن هستیم که شرکت پیمانکار باند دوم جاده زابل زاهدان را از وسط این محوطه باستانی کشیده و به نوعی نه تنها محوطه را تخریب کرده بلکه سبب شده تا این محوطه باستانی که هنوز عملیات کاوش‌های باستان‌شناسی در آن صورت نگرفته به چند بخش تقسیم شود.
او ادامه داد: تپه گردی ۳۲۶ یک محوطه بسیار مهم در حوزه فرهنگی شهر سوخته به حساب می‌آید. مطلع شدیم که چند ماه پیش پیمانکار هنگامی که کار جاده‌کشی را آغاز کرد، با برخورد یگان حفاظت پایگاه روبه رو و کار متوقف شد اما بر اساس شنیده‌ها، گویا با هماهنگی مدیرکل میراث و گردشگری استان و نمایندگان مردم زابل در مجلس شورای اسلامی، کار ادامه یافته و با لودر از وسط تپه باستانی رد شده‌اند و به نوعی این تپه باستانی را نابود کرده‌اند.
مرادی، قدمت این تپه باستانی که ۴۰ کیلومتری جنوب شهر سوخته قرار دارد را حدود ۵ هزار سال پیش و همزمان با دوره سوم شهرسوخته عنوان کرد و افزود: بعد از آنکه حفاری در شهر سوخته پایان یافت و باستان‌شناسان منطقه را به منظور بررسی یافته‌ها ترک کردند، پیمانکار و مسئولان برای کشیدن باند دوم جاده زابل زاهدان به منطقه آمدند و کار خود را انجام دادند و تپه را تخریب کردند و صدمات جبران ناپذیری وارد کردند. این تپه از جمله تپه‌های بزرگ اغماری شهر سوخته است و در حدود ۲ هکتار است و از وسط آن جاده رد کرده‌اند. لایه‌های باستانی این بخش به طول کامل تخریب شده و لایه‌های دو بخش دیگر که در اطراف این بخش باقی مانده، باید هر چه زودتر مورد کاوش نجات بخشی قرار گیرد تا قبل از تخریب کامل بتوانیم مطالعاتی درخصوص این بخش و لایه‌های باستانی آن داشته باشیم. البته باتوجه به وضعیت موجود می‌توان گفت در حدود ۷۰ درصد این تپه باستانی تخریب شده است.
به گفته این باستان‌شناس، در گذشته تپه گردی ۳۲۶ توسط باستان‌شناسانی مانند مهرآفرین، موسوی حاجی و خسروی بررسی شده بود و حتا پرونده ثبتی آن تهیه و در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده بود. سفال‌های دوره دوم و سوم شهر سوخته در این تپه باستانی شناسایی شده بود و قدمتی در حدود ۲۶۰۰ تا ۲۴۰۰ پیش از میلاد را تاریخ‌گذاری می‌کرد. با وجود اهمیتی که این تپه دارد، همچنان شاهد ادامه پروژه جاده کشی هستیم و بیم آن می‌رود که دیگر اثری از این تپه باستانی باقی نماند چراکه اکنون شاهد تخریب و تسطیح بخشی از تپه هستیم و در آینده قطعا با آسفالت ریزی و حضور غلتک‌ها و… خواهیم بود.
مرادی در ادامه به طرح دیگری اشاره کرد که می‌تواند تخریب بخش دیگری از میراث سیستان و بلوچستان را به همراه داشته باشد و گفت: طرح احداث جاده خواجه از جمله طرح‌هایی است که می‌تواند به کوه خواجه آسیب برساند. این جاده خطری بالقوه برای محوطه کوه خواجه است. بودجه و اعتبارات این جاده تصویب شده و اگر جلوی آن گرفته نشود می‌تواند به این محوطه منحصر به فرد آسیب برساند.
این باستان‌شناس ادامه داد: نباید فراموش کرد که کوه خواجه، قلعه رستم افسانه‌ای شاهنامه است. رستم پادشاه محلی اشکانیان در سیستان بود و گفته می‌شود این کوه مقر حکومتی و قلعه رستم بوده. هرچند مقبره خواجه در این کوه قرار دارد و گفته می‌شود می‌خواهند جاده‌ای عریض بکشند که رفت و آمد زائران خواجه را آسان‌تر کند، اما نباید فراموش کرد که همین جاده می‌تواند اصل اثر کوه خواجه را تهدید کند. جاده قدیم همچنان مورد استفاده است و نیازی نیست که ماشین‌های راهسازی وارد محوطه شوند و کوه را تخریب کنند.
