نمایشی از تمبرهای نوروزی از ۱۳۴۳ تا ۱۴۰۰

به گزارش خبرنگار ایلنا، بیشتر ما اگر در وسایل پدر و مادرها و پدربزرگ و مادربزرگ‌هایمان نگاه کنیم با چندین آلبوم تمبر روبه رو می‌شویم. تمبرهایی که با تصاویر زیبا و دلفریبشان چشمان ما را نوازش می‌دهند و در عین حال با خواندن آنچه در کنار آن‌ها نوشته شده با بخشی از تاریخ ایران آشنا می‌شویم.

روزگاری تمبرها صرفا به عنوان هزینه پستی و جهت مصرف پستی چاپ و منتشر می‌شدند اما ایده تمبرهای یادبود در ایران از دوران پهلوی دوم آغاز شد. در عصر جدید تمبر را به عنوان سفیر فرهنگی می‌شناسند که رویدادهای تاریخی و فرهنگی مهم هر کشور، آداب و رسوم و… را با خود همراه می‌کند و با نصب بر روی بسته‌های پستی که می‌توانند به ۱۹۲ کشور ارسال شوند، به عنوان یک رسانه، فرهنگ و تمدن و تاریخ یک کشور به سایر کشورها منتقل و مردم دنیا را با آن کشور آشنا می‌سازد.

اگر نگاهی به تاریخچه تمبر بیاندازیم شاهد آن خواهیم بود که به طور کلی تمبرهای ایران در ۳ دوران زیر منتشر شده است:

۱- دوران قاجار از سال ۱۲۴۷ تا ۱۳۰۴

۲- دوران پهلوی

الف- دوران رضاشاه پهلوی سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۱۸

ب- دوران محمدرضاشاه پهلوی سال ۱۳۱۸ تا ۱۳۵۷

۳- دوران جمهوری اسلامی از سال ۱۳۵۸ تاکنون.

درواقع می‌توان گفت چاپ تمبر در ایران سابقه ۱۵۰ساله دارد که در سال‌های ابتدایی که همان دوره قاجار است بر روی تمبرها بیشتر تصاویری از سردیس‌های شاهان ایران از ناصرالدین شاه گرفته تا مظفرالدین شاه و… چاپ می‌شد. بعد از قاجار و از دوره پهلوی تصاویر روی تمبرها تغییر کرد و تا حدودی رویدادمحور شد و تاکنون عمدتا تمبرها در بردارنده تصاویری از رویدادهای آن سال هستند. با این وجود نخستین تمبر ایرانی برای نوروز در سال ۱۳۴۳ منتشر شد که می‌توان گفت تقریبا یک قرن از انتشار تمبر در ایران می‌گذشت.

حسن عمیدی (رئیس موزه ارتباطات) با اشاره به آنکه ایران در دوره پهلوی به عضویت اتحادیه جهانی پست درآمد گفت: کشورهای مختلف برای آنکه فرهنگ، آداب و رسوم و تاریخ خود را به سایر کشورها معرفی کنند از رسانه‌ای به نام تمبر استفاده کردند. در آن زمان که هنوز شبکه جهانی و اینترنت شکل نگرفته بود، نامه نگاری و تمبر تنها وسیله ارتباطی آدم‌های دنیا بود و از تمبر به عنوان نمادی برای معرفی فرهنگ کشورها استفاده می‌شد. زنده نگاه داشتن، احیا و بازسازی آن فرآیند کاری است که طی دو سال گذشته در شرکت ملی پست شروع کرده‌ایم و تمبر را دوباره به چرخه پستی بازگردانده‌ایم و به عنوان یک پیام رسان، تمبر را احیا کرده‌ایم.

عمیدی ادامه داد: تمبرهای نوروزی نیز از جمله تمبرهای رویدادمحوری هستند که هر سال چاپ می‌شوند. این روزها نیز شرکت ملی پست ایران در راستای حفظ و نشر و ترویج میراث فرهنگی ملموس و ناملموس گام‌های مهمی برداشته و انتشار تمبرهایی با موضوعات میراث فرهنگی را در کارنامه خود دارد در این راستا با همکاری کاخ گلستان درصدد برگزاری نمایشگاه تمبرهای نوروزی ایران برآمدیم. این نمایشگاه دربردارنده آثاری است که طی ۶۰ سال گذشته چاپ و منتشر شده‌اند. این آثار تمبرهای نوروزی از سال ۱۳۴۳ تا ۱۴۰۰ را در بر می‌گیرد که هر سال چاپ شده‌اند و برای نخستین بار در موزه مردم‌شناسی در کاخ گلستان به نمایش درآمده است و قرار است در پهنه سایر میراث جهانی ایران تا پایان فروردین ماه به نمایش درآید.

عمده این تمبرها دربردارنده تصاویری هستند که یا نمادی از نوروز هستند یا آیین‌های نوروزی از سفره هفت سین گرفته تا گل و… را نشان می‌دهند. عمیدی دراین باره گفت: تمبرها در هر سال بسته به شرایط سال یا شعار سال چاپ و منتشر می‌شدند و می‌شوند. به طور مثال در سال‌های ابتدایی تمبرهای نوروزی به صورت تصویری از گل‌ها و شکوفه‌های بهاری چاپ می‌شد و بعدها و پس از انقلاب شکل جدیدتری به خود گرفت و نمادهای مختلف نوروز همچون سبزه، گل، ماهی، حاجی فیروز حتی با تلفیق تذهیب و مینیاتور و آیین‌های نوروزی و سفره هفت سین نیز به تمبرهای نوروزی افزوده شد.

درواقع در سال ۱۳۴۹ بود که تمبر نوروزی با یک تصویر از سفره هفت سین کامل منتشر شد و این سفره تا سال‌ها مهمان نوروزی تمبر بود. در سال ۵۶ که تقویم شاهنشاهی جایگزین تقویم هجری شمسی شد تمبری با تاریخ ۲۵۳۶ و با طرح یک مرد و زن گیلانی با لباس محلی منتشر شد که. طرح زن و مردان با لباس‌های محلی تا ۵ سال و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز برای نوروز ادامه یافت که به نوعی اشاعه دهنده تنوع اقوام ایرانی بود و این تمبرها بسیار پرطرفدار شدند. البته تمبرهای نوروزی پس از انقلاب در سال‌های ۶۲.۸۴ و ۸۵ چاپ نشد.

پس از ثبت جهانی نوروز در سال ۱۳۸۹ و برگزاری جشن جهانی نوروز با حضور مسئولانی از ایران، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان و آذربایجان، تمبر نوروزی در آن سال نیز به یک سفره هفت سین اختصاص یافت. البته موتیف‌های هخامنشی از دهه ۹۰ به تمبرهای نوروزی اضافه شد. تمبرهای نوروز ۱۴۰۰ هم شامل ۶ مرقع زیبای تاریخی از گنجینه نسخ خطی کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و تابلوی زیبای خوشنویسی از مصرع مشهور نوروزی حکیم عمر خیام بود.