در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
چگونگی بازدید از آثار تاریخی تبدیل به یک فرهنگ شود/ چالش‌های بناها و محوطه‌های تاریخی و بازدیدکنندگان نوروزی
یک کارشناسان حوزه حفظ و احیاء بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی تاکید کرد: نوروز امسال با سیلی از مسافران روبه رو خواهیم شد که بناها و محوطه‌های تاریخی یکی از مقاصد آن‌هاست. چگونگی بازدید از آثار تاریخی تبدیل به یک فرهنگ شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، هرچه به تعطیلات نوروز نزدیک‌تر می‌شویم با توجه به شرایطی که برای سفر در نظر گرفته شده و محدودیت‌هایی که دیگر نیست، با سیلی از سفرهای بی‌برنامه و با برنامه مواجه خواهیم شد. در این میان قطعا عموم جامعه بعد از دو سال محدودیتی که برای سفرهای نوروزی وجود داشت، امسال بار سفر خواهند بست و راهی جاده خواهند شد. آثار تاریخی و محوطه‌های باستانی نیز قطعا یکی از مقاصد بازدید نوروزی آن‌ها خواهد بود. اما آیا به این نکته توجه می‌شود که هر محوطه و بنای تاریخی دارای ظرفیت تحملی است که حضور بازدیدکنندگان بیش از آن ظرفیت تحمل می‌تواند آسیب‌رسان باشد؟
سیدهادی احمدی (کارشناس میراث فرهنگی) با اشاره به آنکه واقعیت آن است که هر مجموعه تاریخی دارای محدودیت‌هایی است، گفت: این محدودیت‌ها عموما در شرایط ویژه‌ای مانند نوروز قابل اجرا نیست. به طور مثال، مجموعه تخت جمشید از جمله مجموعه‌هایی است که همه دوست دارند از آن دیدن کنند و نمی‌توان جلوی بازدیدکنندگان را گرفت. هرچند در عرصه جهانی این مهم تعریف شده که برای تمام موزه‌ها و آثار شاخص جهان ظرفیت محدودی برای بازدید در نظر گرفته می‌شود که به دلیل جلوگیری از آسیب به آثار این محدودیت‌ها با سختگیری و جدیت اعمال می‌شود، اما این امر را نمی‌توان در ایران اجرا کرد چراکه حتا اگر درهای یک مجموعه را به روی مازاد بازدیدکنندگان ببندیم با اعتراض آن‌ها روبه رو خواهیم شد.
او ادامه داد: هنوز این مهم در میان عموم جامعه فرهنگسازی نشده که بازدید از آثار و محوطه‌های تاریخی آدابی دارد که باید رعایت شود. مجموعه‌های تاریخی برای آنکه توسط بازدیدکنندگان آسیب نبینند ظرفیت تحملی دارند که باید رعایت شود و اگر بیش از آن ظرفیت، بازدیدکننده وارد یک مجموعه تاریخی شود، آسیب رسان خواهد بود. البته در شرایطی مانند نوروز امکان رعایت چنین مواردی وجود ندارد چراکه به طور مثال به یکباره یک مقام مسئول دستوری ابلاغ می‌کند مبنی بر بازگشایی درهای یک مجموعه تاریخی به روی تمام بازدیدکنندگان و عموما این تصمیمات بدون در نظر گرفتن موارد میراثی اخذ و ابلاغ می‌شود.
احمدی خاطرنشان کرد: عموما در روزهایی مانند تعطیلات نوروز، سایت‌ها و بناهای تاریخی برای میزبانی از حداکثر گردشگران و بازدیدکنندگان آماده می‌شوند اما مسئله آنجاست که حداکثری که از آن یاد می‌کنیم بازدید همزمان ۱۵۰ هزار نفر است یا یک میلیون نفر! هرچند بستن درهای آثار تاریخی به روی بازدیدکنندگان می‌تواند کار ساده‌ای باشد اما تبعات خاص خود را به همراه دارد ضمن آنکه بازدید بیش از حد تحمل یک اثر نیز می‌تواند تبعات خود را به همراه داشته باشد. نکته آنجاست که چگونگی بازدید از آثار تاریخی باید تبدیل به یک فرهنگ شود.
او که از کارشناسان حوزه حفظ و احیاء بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی است، در پاسخ به این سئوال که منظور از تبدیل شدن بازدید از آثار تاریخی به یک فرهنگ به چه معناست، گفت: شهروندان و بازدیدکنندگان باید به این درجه از فرهنگ رسیده باشند که وقتی برای بازدید از یک اثر تاریخی رفتند و به هر دلیلی درهای آن مجموعه بخصوص به دلیل جمعیت زیاد بسته بود و امکان بازدید وجود نداشت، این امر را به جاهای باریک نرسانند. به طور مثال همه دوست دارند در زمان تحویل سال نو، در حافظیه باشند اما آیا مجموعه حافظیه تا این اندازه ظرفیت دارد که پاسخگوی تعداد زیادی از بازدیدکنندگان آن هم در یک زمان مشخص باشد؟ بارها با این صحنه روبه رو شده‌ام که با بسته شدن درهای یک مجموعه مانند حافظیه در زمان تحویل سال، شکایت‌ها و اعتراضات بلند شده و درصدد شکستن درها و… برآمده‌اند.
احمدی در پاسخ به این سئوال که آیا چنین رفتاری از سوی بازدیدکنندگان آثار تاریخی بخصوص محوطه‌های خاص مانند تخت جمشید، پاسارگاد، حافظیه و… می‌تواند به دلیل اعمال محدودیت‌هایی با برنامه و بی‌برنامه در طول سال رخ دهد یا خیر، گفت: بخشی از این رفتار ناشی از اعمال محدودیت‌ها هست و حتا مدتهاست که دولت‌های مختلف درصدد تعریف تعطیلات در طول سال هستند اما هنوز محقق نشده. با این وجود می‌توان گفت از آن جهت که هنوز فرهنگسازی لازم در جامعه درخصوص بازدید از آثار تاریخی و مواجهه با آن انجام نگرفته، تضمینی هم برای این مهم وجود ندارد که در سایر تعطیلات طول سال مردم بخواهند از سایر جاذبه‌های تاریخی و گردشگری دیدن کنند. مدیریت سفر همواره یکی از مشکلات اساسی آن هم در تعطیلات طولانی و خاصی مانند نوروز بوده و هست. اینکه در نوروز کدام مسیرها پر ترددتر خواهد بود بر همگان نامشخص است چراکه تصمیم به سفر در کشور ما به یکباره و ناگهانی اتفاق می‌افتد و عموما برنامه‌ای در پس آن وجود ندارد. رفتار گردشگران غیر قابل پیش‌بینی است از این رو نمی‌توان برای چگونگی بازدید از آثار تاریخی هم پیش‌بینی خاصی انجام داد. نوع آب و هوا در ۵ روز اول عید همه چیز را می‌تواند تغییر دهد. به طور مثال ممکن است کارشناس هواشناسی در اخبار اعلام کند وضعیت جوی جنوب خراب خواهد شد، همان گروه از گردشگران که بار خود را بسته بودند تا به جنوب بروند به یکباره راه خود را تغییر می‌دهند و به مسیر دیگری می‌روند. هجوم به برخی مسیرهای خاص و بوجود آمدن نوعی قحطی در بازدید از اماکن تاریخی در آن مقاصد، معضلات زمان‌های خاصی مانند نوروز است.
احمدی ادامه داد: حتا ممکن است مسئولان و وزیر میراث و گردشگری توصیه‌هایی برای انتخاب مقاصد گردشگری در نوروز داشته باشند اما عموما، مردم خیلی به حرف مسئولان گوش نمی‌دهند و بعضا برعکس آن را عمل می‌کنند. این مهم نیازمند فرهنگسازی بلند مدت است که عزم جمعی را می‌طلبد. گاها اینگونه است که در جامعه عرف شده که در نوروز باید چند مکان خاص را دید این درحالی است که ایران مملو از آثار تاریخی و محوطه‌های باستانی است که دیدن آن‌ها لذت خاص خود را دارد حتا عکس‌های سلفی بهتری می‌توان در آن مکان‌ها گرفت و به اشتراک گذاشت.
این کارشناس میراث‌فرهنگی تاکید کرد: قطعا حضور انبوهی از جمعیت که در نوروز برای بازدید از یک اثر خاص می‌روند می‌تواند آسیب رسان باشد. از آسیب‌های فیزیکی گرفته تاعدم امکان سرویس دهی مناسب به این حجم از بازدیدکنندگان که سبب نارضایتی آن‌ها می‌شود. آسیب کالبدی به یک اثر تاریخی از یک سو و نارضایتی بازدیدکنندگان و به نوعی سرخورده شدن از بازدید از میراث فرهنگی عوامل ناشی از حضور بازدیدکنندگان بیش از حد ظرفیت تحمل یک بنای تاریخی در نوروز و تعطیلات اینچنینی است. این مهم باید میان عموم جامعه برنامه ریزی و فرهنگسازی شود تا هم بازدیدکنندگان سرویس خوبی دریافت کنند هم میراث فرهنگی از آسیب در امان بمانند.
احمدی تاکید کرد: به عنوان یک کارشناس خواهشم از هموطنان عزیز این است که به محدودیت‌های احتمالی در بازدید از بناها و محوطه‌ها توسط همکاران ما توجه بیشتری داشته باشند و اگر چه تلاش می‌شود خدمات خوبی را دریافت نمایند اما در صورت مواجهه با چنین محدودیت‌هایی سعه صدر و درک شرایط داشته باشند و حتی المقدور در تعطیلات پیش رو مقاصد کمتر شناخته شده را امتحان کنند، همچنین خواهش ما از هموطنان این است که هر کدام خود را حافظ میراث فرهنگی بدانند و در حین بازدید از آثار تلاش کنند آسیبی به آثار وارد نشود. با یک سرچ ساده هزاران مقصد گردشگری در اقلیم‌های مختلف قابل شناسایی هستند که مطمئن هستیم خاطره به یاد ماندنی از سفر را به همراه خواهد داشت ضمن اینکه در فرصت‌های بعدی در طول سال می‌توانند بازدید از آثار شاخص را برنامه ریزی کنند.
