چگاسفلی، مزار جام، بندر کنگ و معماری سواحل خلیج فارس در فهرست موقت میراث جهانی جای گرفتند
ایران مدتی است که پرونده‌های جدیدی برای قرار گرفتن در فهرست موقت میراث جهانی به یونسکو ارائه داده که در این میان پرونده‌هایی مانند چگاسفلی به چشم می‌خورد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، این روزها سایت میراث جهانی یونسکو اسامی جدیدی از سایت‌های باستانی ایران را در لیست موقت خود قرار داده است که نام محوطه باستانی چگاسفلی نیز در میان آن‌ها به چشم می‌خورد.
با نگاهی به سایت یونسکو می‌توان متوجه شد که در تاریخ ۲۰۲۱/۰۸/۲۴ سایت‌هایی از جمله چشم‌انداز فرهنگی بندر تاریخی کنگ، معماری تاریخی در سواحل شمالی خلیج فارس (سیراف، کنگ، لافت، کیش و مکران)، مجتمع و مقبره شیخ احمد جام خانگاه (مزار جام) و البته چگاسفلی در فهرست موقت میراث جهانی جای گرفته‌اند تا با تکمیل شدن پرونده آن‌ها و فراهم شدن شرایط شاهد قرار گرفتن این میراث در فهرست یونسکو باشیم.
سایت ماقبل تاریخ چگاسفلی در جنوب بهبهان و در فاصله کمی از سواحل شمالی خلیج فارس واقع شده است. در دهه ۱۹۷۰، طی یک بررسی باستان‌شناسی توسط هانس نیسن از موسسه شرق دانشگاه شیکاگو و دانشگاه فرای برلین، این مکان را شناسایی و به عنوان گسترده‌ترین مکان ماقبل تاریخ در دشت زهره شناخته شد.
در نتیجه کاوش‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ که به سرپرستی عباس مقدم در قالب پروژه ماقبل تاریخ زهره انجام شد، سنت دفن شش هزارساله با معماری منحصر به فرد آرامگاه شناسایی شد. در این منطقه معماری مقبره‌های ماقبل تاریخ از نظر تکنیک ساخت، شکل و عملکرد به اوج شکوه خود رسیده است تا جایی که قدیمی‌ترین مقبره‌های آجری در قبرستان چگاسفلی کشف شده است. هنر چگاسفلی آنقدر با سنت آیینی و نمادین رایج در آن ارتباط دارد که نقوش روی سفال، نقوش حک شده بر روی سنگ افراشته‌های آیینی و… نشان از تمدنی هزاران‌ساله دارد و واضح‌ترین شواهد از تاریخ تمدن بشری در منطقه خلیج فارس است. تحقیقات باستان‌شناسی نشان داده است که برای اولین بار در تاریخ فرهنگی بشر در شش هزار سال پیش، قبرستان از منطقه مسکونی جدا شده است.
عباس مقدم (سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی در چگاسفلی) عنوان کرد: امید است تا به زودی شاهد ثبت یک منظر آیینی پیش از تاریخ ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو باشیم.
معماری و شهرسازی بنادر تاریخی ایران در خلیج فارس
پرونده ثبت معماری و شهرسازی بنادر تاریخی ایران در خلیج فارس مانند سیراف، کنگ، لافت، کیش و مکران نیز در قالب یک پرونده سریالی متشکل از بافت تاریخی شهری بنادر، نواحی ساحلی، میراث ملموس و ناملموس است که ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند و به ارتباط شهرها دریا و مردمشان می‌پردازد. این بنادر تاریخی روایتگر بخشی از میراث دریایی مردمان خلیج فارس هستند که یاد و خاطره آن هنوز در حافظه مشترک و جمعی ساکنان آن زنده است. تاریخچه آن‌ها به دوره اشکانیان و ساسانیان بازمی‌گردد که در این دوران تجارت و سفرهای دریایی آغاز شده است. تداوم سکونت گاه‌ها از دوره ساسانی و پس از اسلام تا به امروز معماری و شهرسازی سواحل خلیج فارس را با سنت‌ها و سبک زندگی برجسته خود در میان بنادر تاریخی ایران در این منطقه شکل داده است.
چشم‌انداز فرهنگی کنگ
پرونده چشم‌انداز فرهنگی کنگ نیز یکی دیگر از پرونده‌های جدیدی است که توسط ایران در فهرست موقت میراث جهانی قرار گرفته. این پرونده ترکیبی جدایی ناپذیر از یک شهر بندری با معماری منحصر به فرد، یک سیستم هوشمند جمع آوری آب و آبیاری در کنار میراث ناملموس غنی و چشمگیر آن است که با چشم اندازهای طبیعی و دست ساز زیبا احاطه شده است.
کنگ یکی از بهترین تعاملات دریایی، معماری، کاربری زمین و فرهنگ است. بندر تاریخی کنگ مهمترین مکان در تولید کشتی‌ها و کشتی‌های باری و بادبانی است، با موقعیت ژئواستراتژیک منحصر به فرد بندر و به لطف مزایای طبیعی، این بندر مدت‌ها مرکز تبادلات تجاری بوده است. کنگ مهمترین مکان برای یافتن بهترین دریانوردان بوده و هنوز هم بهترین مکان برای نگهداری و سفارش کشتی‌های سنتی به نام «لنج» است. کنگ در طول تاریخ طولانی توانسته بافت سنتی و تاریخی خود را حفظ کند. عناصر معماری و سنتی ایران مانند بادگیرها (بادگیر)، کوچه‌های باریک، فن‌آوری‌های ارزشمند دریانوردی و تبدیل شدن آن به محلی برای تبادلات فرهنگی و تجاری، دوره‌های تاریخی را در این منطقه با توسعه شهر پیوند داده است.
درختان با عمر طولانی ایران
درختان با عمر طولانی یکی دیگر از پرونده‌های در لیست انتظار ثبت ایران است. این درختان به عنوان مخازن ژنتیکی، گیاه شناسی، فرهنگی و حتی تاریخی در جهان شناخته می‌شوند و تلاش‌های بی‌شماری برای نگهداری و حفاظت از آن‌ها وجود دارد. کیفیت، تعداد و تنوع درختان با عمر طولانی در ایران چشمگیر و حیرت‌انگیز است. بیش از ۲۰۰۰ درخت با عمر طولانی در ایران شناسایی و اطلاعات آن‌ها ثبت شد.
شاید بتوان از سرو ابرکوه به عنوان شاخص‌ترین اثر این پرونده یاد کرد. این درخت با ارتفاع ۲۵ متر و با محیط ۱۱.۵ متر بیش از چهار هزار سال عمر دارد و احتمالا یکی از قدیمی‌ترین موجودات زنده دنیا در آسیا است.
مقبره شیخ احمد جام خانگاه (مزار جام)
مجموعه مقبره شیخ احمد جم حاصل تحولات دوره‌های مختلف تاریخی است و شامل آثار متعددی از دوره‌های سلجوقی، تیموری، صفوی و قاجار است. در این بقعه عناصر معماری در اطراف یک حیاط مرکزی بزرگ شکل گرفته است. این سازه به عنوان یکی از شاهکارهای هنر تزئینی در معماری اسلامی باقی مانده است. بناهای ارزشمند این مجموعه حاصل اندیشه و تجربه معماری در ترکیب با عرفان اسلامی است.
