کتاب قرآن‌پژوهی حسینی نگاهی متفاوت به قرآن دارد

 به گزارش ایلنا، نشست علمی «نگاهی متفاوت به قرآن کریم» و آیین رونمایی از کتاب درآمدی بر قرآن‌پژوهی» سیدمجتی حسینی برگزار شد. محسن اسماعیلی، محسن چینی فروشان و نویسنده کتاب در این نشست سخنرانی کردند. 

چینی فروشان (مدیر دفتر نشر فرهنگ اسلامی) با اشاره به ویژگیهای فکری مهندس مجتبی حسینی که برمحوریت قرآن تمرکز دارد، این کتاب را نخستین گام در تدوین این رویکرد و ارائه آن به اندیشمندان و علاقمندان به قرآن دانست و افزود: اگر این نگاه جذابیت و روانی زیادی برای مخاطبان و علاقمندان دارد، حاصل سالهای طولانی زحمات استاد در قرآن‌پژوهی و تامل در محضر قرآن کریم است.

مصداق ظلم رها کردن و مهجور گذاردن قرآن است

 محسن اسماعیلی در سخنان خود ضمن گرامیداشت ایام ولادت رسول اکرم (ص)، گفت: یکی از نکات مهم در نگاه قرآن، پرهیز از تبدیل دلدادگی به وادادگی در برابر اشخاص و اولویت پیام بر پیامبر است؛ به نحوی که حتی در مورد شخص حضرت محمد (ص) هم که بالاترین شخصیت در جهان خلقت از نگاه قرآن است، قرآن به اصالت محتوا و اولویت پیام بر شخص پیامبر تاکید دارد.

وی افزود: مقصود قرآن این است که نباید آن گونه شیفته شخصیت پیامبر اکرم شد که با رفتن او، پیام و رسالتش نیز برود، بلکه اصالت مربوط به پیام و قرآن است و پیامبر نیز مانند سایر رسولان روزی می‌آید و روزی جهان را ترک می‌کند، اما قرآن و دین باقی می‌ماند.

 اسماعیلی با اشاره به روایت قرآن کریم از رفتار بنی اسراییل در غیاب موسی (ع)، افزود: آن قوم به موسی ایمان آورده بودند، نه به دین و پیام موسی! به همین خاطر وقتی موسی تنها برای چهل روز به میعاد خداوند رفت، در غیاب او، گوساله‌پرست شدند چرا که در نبود موسی، رسالت و دین موسی در اختیارشان نبود.

استاد دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به نکات ارزنده‌ای که در اثر استاد سید مجتبی حسینی وجود دارد، افزود: یکی از این نکات نظم سیاقی است، یعنی توجه و محوریت متن در نگاه ما و این که قرآن را با قرآن بفهمیم. اگر با این نگاه به قرآن مراجعه کنیم، می‌بینیم وقتی سخن از ظلم و حسابرسی آن در آخرت می‌شود، مصداق ظلم رها کردن و مهجور گذاردن قرآن است، یعنی اگر قرآن را از متن و محوریت زندگی و ذهنیت خود خارج کینم، از ظالمان هستیم. مصداق شیطان هم دراین آیات، هر موجودی است که ما را از قرآن دور کند، می‌خواهد دوست و رفیق باشد یا هر علم و فرضیه، حتی اگر فقه و دانشهای اسلامی ما را از قرآن دور کند، مصداق شیطان است؛ حتی شیطان ممکن است در لباس طرح توحید بخواهد ما را از قرآن دور کند.

اسماعیلی با ذکر این نکته که همه قرآن کتاب زندگی است، ادامه داد: اگر ما قرآن را به ۵۰۰ آیه به عنوان آیات الاحکام که موضوع فقه است منحصر کنیم، ظلم به قرآن است. همه قرآن آیات الاحکام است و باید مورد عمل قرار گیرد، قرآن نیامده تا بهشت موعودی را برای ما فراهم کند؛ بلکه آمده همین دنیا را به بهشت تبدیل کند و اگر به آموزه‌های قرآن توجه نکنیم، همین جهان به جهنم ما تبدیل می‌شود.

وی در خاتمه با اشاره به روایتی از امام صادق (ع) گفت: قرآن برای دوره خاصی از زمانها یا قوم خاصی نیامده است، بلکه همواره تازه و جدید است و همواره برای امروز ما سخن دارد.

نگاه متفاوت به قرآن مثبت است

مجتبی حسینی در سخنان خود با اشاره به نام نشست گفت: نگاهی متفاوت به قرآن، هم می‌تواند مثبت تلقی شود و هم منفی. اگر ما تفاوت را به معنای واژگانی آن، یعنی فوت شدن و جایگزینی یک نگاه و از رده خارج شدن نگاه قبلی بگیریم، این تفاوت منفی و مصداق انحراف از توجه به قرآن است، این که ما بخواهیم با نگاههای روزمره و روزنامه‌ای به سراغ قرآن برویم و ریشه‌ها را رها کنیم. اما اگر تفاوت را به معنای مصطلح و امروزی آن در نظر بگیریم نگاهی مثبت است، یعنی ما به عنوان یک سوال کننده، با نیاز امروز خود به محضر قرآن برویم، قطعا نیازهای امروز ما با گذشته یعنی صد سال قبل و هزار سال قبل تفاوت دارد و طبیعتا پاسخهای قرآن نیز به سوالات ما متفاوت است.

وی ادامه داد: برای نمونه، شیخ طوسی از بزرگترین علما و فقها، در طول عمر کوتاه نگارش فقهی خود که شاید سی سال باشد، چندین کتاب فقهی ارزشمند تالیف کرده و در همین آثار ما تحول و تفاوت نگاه ایشان را می‌بینیم، حالا طبیعتا پس از هزار سال اگرچه آثار ایشان قابل استفاده است، اما نمی‌تواند پاسخگوی همه سوالات ما باشد.

به گفته مجتبی حسینی، تعبیر قرآن از درختی که اصلش ثابت و فرعش در آسمان است هم به این نکته اشاره می‌کند که باید اصول و ریشه‌ها را حفظ کرد و پا را در جای محکم و بر بنیادها گذاشت؛ اما با توجه به زمان رشد کرد و تغییر کرد. ما میوه این درخت را می‌خوریم و از حاصل آن در آسمان استفاده می‌کنیم اما تکیه گاهمان ریشه‌هاست.

وی افزود: اگر ما با این نگاه به محضر قرآن برویم، می‌توانیم تضاد و پارادوکس حاصل در تعبیر ثبات قدم که مورد تاکید قرآن است را بفهمیم و حل کنیم، ثبات قدم هم بر ثابت بودن تکیه دارد و هم بر حرکت. چگونه می‌شود هم ثابت بود و هم حرکت کرد و قدم زد؟ این همان تکیه بر ریشه‌ها و حرکت به سوی بالا در زمان است که ما نیاز امروز خود را با استفاده از اصول و مبانی ریشه‌ای و ثابت از قرآن استخراج کنیم.

استاد حسینی با اشاره به روایتی که قرآن را کتاب جدید می‌داند، گفت: این یعنی قرآن برای هر زمانه و عصری پاسخ دارد و به همین دلیل است که وقتی اعراب از پیامبر درباره معنای آیات پایانی سوره حشر سوال می‌کردند، رسول اکرم فرمودند این آیات مخصوص آخرالزمان است و شما معنای آن را نمی‌فهمید. اما جدید در برابر مندرس است، مندرس یعنی تاریخ مصرف گذشته، شما روزنامه‌ای را که متعلق به دیروز بوده، کنار می‌اندازید و مندرس می‌دانید، یعنی دیگر برای امروز خبرتازه‌ای ندارد، اما قرآن که متعلق به ۱۴۰۰ سال قبل است، برای امروز ما سخن جدید دارد و ممکن است هزار سال بعد هم از آن استفاده شود و حرف جدید داشته باشد. یعنی قرآن تاریخ مصرف ندارد، معانی دارد که متناسب با زندگی انسان در هر عصری قابل استفاده است.

به گفته حسینی، ظلم به قرآن یعنی ما از هر دانش و اطلاعاتی، از هر روزنامه و رسانه‌ای در ذهنیت و زندگی خود استفاده کاربردی کنیم، اما نسبت به قرآن بی‌توجه باشیم، در حالی که قرآن می‌تواند برای ما کتاب زندگی و روزانه باشد، یعنی مساله و مشکل امروز خود را با اتکا به آموزه‌های قرآنی تحلیل کنیم، بفهمیم و علاج کنیم.

وی در پایان گفت: کتاب درآمدی بر قرآن‌پژوهی و نگاهی که در آن است، گام نخستی در این مسیر است که انشاءالهش گام‌های بعدی آن هم ارائه خواهد شد.