در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
سیاستگذاران فرهنگی توجه کمی به حوزه مرم‌شناسی دارند/ ثبت ملی میراث‌ناملموس الزاما منجر به احیای آن نمی‌شود
مدیر گروه اسطوره و آئین پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به تاثیری که پژوهش‌های مردم‌شناسی می‌تواند در جامعه برای حفظ توسعه پایدار، همگرایی و شناخت بهتر داشته باشد، از عدم توجه سیاستگذاران به این حوزه خبر داد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، ژیلا مشیری (مدیر گروه اسطوره و آئین پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری) با اشاره به روز مردم‌شناسی که به مناسبت سالروز بزرگداشت ابوریحان بیرونی نامگذاری شده است، درخصوص جایگاه مردم‌شناسی در کشورمان گفت: متاسفانه مردم‌شناسان در ایران امروز جایگاه خوبی ندارند و از دانش آن‌ها استفاده کافی نمی‌شود و پتانسیلی که مردم‌شناسی می‌تواند در جامعه برای حفظ توسعه پایدار، همگرایی و شناخت بهتر داشته باشد، مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
او دلایل عدم توجه جامعه به حوزه مردم‌شناسی را مختلف عنوان کرد و گفت: درست است که حدود ۸ دهه از عمر مردم‌شناسی میگذرد اما این رشته هنوز در کشور ما جوان است، چراکه از تدریس این رشته آن هم در دوره کاردانی در دانشگاه‌ها کمتر از ۳۰ سال میگذرد و دکترای این رشته نیز زمان خیلی کمی است که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود. البته با افزایش تعداد دانشجویان و فارغ‌التحصیلات مقطع دکترای مردم‌شناسی می‌توانیم شاهد تحول خوبی در این حوزه باشیم. اما همچنان سیاستگزاران فرهنگی ما توجه کمی نسبت به تمام رشته‌های علوم اجتماعی بخصوص مردم‌شناسی دارند که می‌تواند کمک موثری برای حل مشکلات فرهنگی و چالش‌هایی که در این خصوص وجود دارد، باشد.
او درخصوص لزوم توجه به مطالعات مردم‌شناسی و تاثیری که می‌تواند در حل مشکلات و معضلات جامعه امروز ما از اقتصاد گرفته تا فرهنگ و سیاست داشته باشد، گفت: مردم‌شناسی علم شناخت فرهنگ و انسان است، این علم می‌تواند به ایجاد نگاهی جدید در بین انسان‌ها کمک کند تا بدانند هویت فرهنگیشان چگونه است و نگاه به هویت فرهنگی سبب می‌شود تا از قوم مداری و تعصب‌های قومی بی‌ارزش جلوگیری شود و شناخت هویت خود منجر به شناخت جامعه و در نهایت توسعه پایدار خواهد شد.
مدیر گروه اسطوره و آئین پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در پاسخ به سوالی مبنی بر آنکه مردم‌شناسی تا چه اندازه می‌تواند به چالش‌هایی که برخی از نهادهای اجتماعی ما با آن درگیر هستند همانند قوم زدگی افراطی یاعدم توجه به فرهنگ اقوام، کمک کند، گفت: درست است که ممکن است در برخی نقاط کشور با برخی قوم مداری‌های افراطی روبه رو باشیم اما بسیار محدود است. در ایران با تنوع و کثرت قومی بسیار زیادی روبه رو هستیم. اما این اقوام در کمال آرامش در کنار هم زندگی می‌کنند. توجه به جایگاه تنوع و نسبیت فرهنگی، قضاوت نکردن یک فرهنگ بر مبنای ارزش‌های فرهنگ دیگر یا همان نقد و نفی قوم مداری نمونه‌هایی از ارزش‌هایی است که مردم‌شناسی طلایه دار آن است. مهمترین کاری که مردم‌شناسی می‌تواند انجام دهد، خود آگاهانه‌تر کردن هویت به کمک مطالعه درباره عناصر کلیدی آن است.
مشیری خاطرنشان کرد: با گذر زمان، شکل فرهنگ به طور حتم تغییر می‌کند که به آن پویایی فرهنگ می‌گوییم. نمی‌توان گفت فرهنگ امروز با فرهنگ چند دهه پیش تفاوت ندارد. زمان، تغییرات فرهنگی ایجاد می‌کند و هیچکس نمی‌تواند منکر این تغیرات باشد. با افزایش و گسترش جامعه اطلاعاتی و ارتباطات سرعت تغییر فرهنگ نیز در جوامع نیز افزایش می‌یابد چنانکه بسیاری از آیین‌ها و باورها در نسل‌های کنونی تغییر کرده و پایبندی به آن از بین رفته است، نسل جدید ممکن است بسیاری از آیین‌ها و فرهنگ‌های گذشته را فراموش کرده باشند و تعصبات قومی و پایبندی به آن هر روز کم رنگ‌تر می‌شود. اصولا خاصیت فرهنگ آن است که تغییر کند حال ممکن است این تغییرات مثبت باشد یا منفی. حتا گاهی شاهد آن هستیم که با گذشت چند دهه از فراموشی و عدم برگزاریی آیینی فرهنگی در یک جامعه، نسل جدید به برگزاری مجدد آن روی می‌آورند. یرای اینکه یک آیین یا فرهنگ فراموش نشود یا از بین نرود، سازمان‌ها و نهادهایی که سیاستگذار فرهنگی هستند می‌توانند تدابیر بیاندیشند و از کارشناسان حوزه مردم‌شناسی کمک بگیرند. ثبت ملی و جهانی میراث ناملموس یکی از این راه‌ها یی بوده است که وزارتخانه میراث با کمک مردم‌شناسان سعی در ثبت و احیا آیین‌ها نموده است، گرچه در حوزه احیای آیین‌ها هنوز اقدامات موثری انجام نداده است.
او درخصوص تاثیری که ثبت آیین‌ها، رسوم و جشن‌ها و به قولی میراث ناملموس می‌تواند در ماندگار شدن و احیای آن داشته باشد، گفت: صرفا ثبت ملی آیین‌ها و فرهنگ جوامع نمی‌تواند در ماندگار شدن آن موثر باشد. البته بحث ثبت جهانی متفاوت است چراکه احیاء در آن بخش بیشتر مورد توجه است. ثبت ملی یک اثر، فرهنگ و میراث ناملموس می‌تواند به شناساندن آن کمک کند اما احیاء راه‌کارهای دیگری نیاز دارد که باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد و نگاه جانبی هم داشته باشند. کماآنکه با تعداد زیادی از آیین‌ها و میراث معنوی روبه رو هستیم که با وجود در خطر بودن ولی با کمک جامعه محلی احیا شده‌اند، از آن جمله می‌توان به آیین نوروز صیادی اشاره کرد. آیینی که بعد از ثبت ملی، توسط جامعه بومی تاحدودی احیاء شد.
