«مبانی اخلاق در عرفان ابن عربی» منتشر شد

به گزارش ایلنا، دفتر تبلیغات اسلامی، کتاب «مبانی اخلاق در عرفان ابن عربی» به قلم علیرضا آرام به همت گروه فلسفه اخلاق پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شد.

این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی، همراه با ملاحظه انتقادی، به بررسی مبانی اخلاق از نگاه ابن عربی پرداخته است.

انگیزه و اهمیت تحقیق حاضر بررسی امکانِ تأسیس یک نظریه تازه با موضوعیت «فرا اخلاق عرفانی» است و در جهت بررسی این امکان، نظریه وحدت وجود ابن عربی را با استناد به متن آثار وی تقریر کرده، پیامدهای آن‌را با نظر به مباحث فرااخلاق سنجیده‌ شده، که طبق نتایج حاصله می‌توان نگرش این متفکر را در چهار گزاره خلاصه کرد:

الف) اندیشه وحدت وجودی او واقعیتی به نام خیر اخلاقی را به رسمیت می‌شناسد.

ب) طبق این نظر، معنی واژگان اخلاقی مترادف با احکام شریعت و وابسته به انشائات شرعیه است.

ج) در نگاه وی معرفت اخلاقی واجد عینیت و در عین حال وابسته به وحی است.

د) در این نگاه، منشأ انگیزش‌های اخلاقی محبّتِ خدا به خلق بوده، که با معرفت به خیر اخلاقی و با تبعیت از اولیای ‌الهی گسترش می‌یابد.

در مقام نقد، به نظر می‌رسد هرچند آرای ابن عربی از حیث تساوق وجود و خیر و همچنین طرح بحث اعتدال اسمائی حامل دو رأی تازه در حوزه فرااخلاق‌اند، اما این خلأ پابرجاست که او مرز روشنی میان جبر و انتخاب اخلاقی ترسیم نکرده و میان دو نظریه مشهورِ «امر الهی» و «قانون طبیعی»، ضمن تمایل نسبی به نظریه نخست، امکان جمع‌بندی نهایی، یا انتساب یقینی یکی از دو وجه به وی را فراهم نمی‌کند.

 با این ملاحظات و در مقام استدراک، بازسازی آرای منتخب ابن عربی با رجوع به نظریه ادراکات اعتباری علامه طباطبایی، تکمله‌ای بر نقاط نقص و ابهام و چشم‌اندازی برای تکوین فرااخلاق عرفانی است.

انگیزۀ اولیه این تحقیق سنجش پیامدهای نظریه وحدت وجود در حوزه فرااخلاق بوده، که پس از بازسازی آرای‌ ابن عربی، با رجوع به تأملات اخلاق‌شناختی علامه طباطبایی، به چشم‌اندازی برای ترسیم فرااخلاق عرفانی رسیده است. در این چشم‌انداز، محبّت حق تعالی به ظهورات خویش که با عاملیت عقل سلیم و فطرت حنیف انسان‌ها فعلیت می‌یابد، تخلّق و تحقّق را با نیاز و و رضایت باطنی ملازم می‌سازد. طی این مسیر، همه ظهورات در مقصد و مصداق به نقطه واحد متصل می‌شوند؛ نقطه‌ای که همان وحدت حقّه حق تعالی است.

این کتاب در شمارگان ۴۰۰ نسخه و در ۳۲۷ صفحه از سوی نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی روانۀ بازار کتاب شده است.