وزیر ارشاد در آخرین بخش از طرح تجربه‌نگاری مطرح کرد؛
چالش‌های فرهنگ و هنر در چهار سال گذشته چه بود؟
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در هفدهمین بخش (پایانی) از گفت و گویخود در طرح تجربه‌نگاری با عنوان روزگار فرهنگ، هنر و رسانه، چالش‌های عرصه فرهنگ و هنر کشور را تشریح کرد.
سیدعباس صالحی در آخرین بخش از گفت وگوهای تجربه نگاری به تشریح چالش های موجود در حوزه فرهنگ و هنر در چهار سال گذشته پرداخته است.
وی در این زمینه می‌گوید: هر کاری که شروع می‌شود برحسب مقدورات خود پیش می‌رود و به طور طبیعی موانعی دارد که گاهی مانع تحقق و گاهی مانع سرعت آن می‌شود. در ۴ سال گذشته نیز ما با چالش های فرابخشی در حوزه فرهنگ و هنر کشور رو به رو بودیم.
کرونا، اولین چالش
وی در ادامه این گفت و گو به چالش‌های فرابخشی و فرا نامه‌ای اشاره می کند و می افزاید: شیوع کرونا اولین چالش در این عرصه بود. از اسفند سال ۹۸ تاکنون با آن مواجه هستیم و این اتفاق کل فضای جهانی را تحت تاثیر خود قرار داده و به طور خاص حوزه فرهنگ و هنر را نیز تحت تأثیر قرار داده است. به عنوان مثال در کشور آمریکا در ۱۰ ماه یعنی از ابتدای آوریل تا پایان ژانویه برآورد خسارت های حوزه صنایع فرهنگی خلاق آمریکا ۱۵۰ میلیارد دلار است و ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار شغل هم در این ساحت از دست رفته است. همچنین در ایران برآورد خسارت های عرصه فرهنگ هنر و رسانه تا پایان فروردین ۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده است که این رقم تا پایان خرداد به بالای 9هزار میلیارد هم می رسد.
صالحی به تاثیرات شیوع کرونا در عرصه‌های مختلف فرهنگی و هنری اشاره می‌کند و می‌گوید: به عنوان مثال در حوزه نشر در سال ۱۳۹۷ یکصد و یک هزار مجوز کتاب صادر شده است و این رقم در سال های ۹۸ و ۹۹ به ترتیب به ۱۰۵ هزار و ۸۲ هزار مجوز رسیده است.
وی ادامه می‌دهد: در حوزه های نمایش های اجرا شده نیز در سال ۹۷ حدود ۷۰۰۰ اجرای نمایشی داشتیم و و در سال های ۹۸ و ۹۹ به ترتیب 6 هزار و یک میلیون و ۲۶۰ اجرا داشته‌ایم.
همچنین از لحاظ تعداد تماشاگر ۸ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در سال ۹۷ و ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر در سال ۹۸ و یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر در سال ۹۹ بوده است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه می‌دهد: در حوزه موسیقی های صحنه ای در سال ۹۷ ده هزار اجرا و در سال ۹۸ ۶۸۰۰ اجرا و در سال ۹۹ این تعداد به ۸۹ اجرا رسیده است. همچنین تعداد فیلم های اکران شده در سال ۹۷، ۸۰ فیلم، در سال ۹۸، ۷۴ فیلم و در سال ۹۹ بیست و دو فیلم اکران شده است. از لحاظ تعداد تماشاگر سینما در سال ۹۷، ۲۸ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر تماشاگر سینما داشته‌ایم و این تعداد در سال های ۹۸ و ۹۹ به ترتیب ۲۶ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر و ۶۱۸ هزار نفر بوده است.
صالحی در ادامه به فروش سینما در این بازه زمانی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: فروش سینما در سال ۹۷، ۲۵۰ میلیارد تومان، در سال ۹۸، ۳۰۰ میلیارد تومان و در سال ۹۹، ۹ میلیارد تومان بوده است.
صالحی تاکید می کند: بنابراین تاثیر شیوع کرونا بر فضای اصحاب فرهنگ و هنر بسیار گسترده و وسیع بوده است و خساراتی که بر این عرصه تحمیل شد، منجر شد که برخی از برنامه هایی که وجود داشته به دلیل شروع این ویروس یا آغاز نشود، یا تداوم نیافته و یا سرعت پیدا نکرده است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دوازدهم تصریح می کند: کرونا چشم‌انداز توسعه در عرصه فرهنگ، هنر و اقتصاد آن را کاهش داده است همچنین در دیپلماسی ارتباطی حضوری ما در فضای جهانی نیز تاثیر گذاشته است.
وی ادامه می‌دهد: البته در فضای کرونا کارها و اقداماتی صورت گرفت که تا حدی بتوان خسارت ها را تامین کند که از آن جمله می توان به حوزه تسهیلات بلاعوض اشاره کرد.
صالحی می گوید: از جمله این تسهیلات بلاعوض می‌توان به پرداخت ۲۴۰ میلیارد تومان در دو نوبت به اصحاب فرهنگ و هنر که عضو صندوق اعتباری هنر هستند اشاره کرد. حق بیمه اصحاب فرهنگ و هنر که خود آن را از قبل پرداخت می‌کردند به مدت ۶ ماه پرداخت شد. در حوزه تسهیلات مالی نیز در مرحله اول تسهیلات سامانه کارا ۷۵۰ میلیارد تومان به متقاضیان پرداخت داشت در مرحله دوم هم در جریان و در حال ثبت نام است. همچنین سامانه تحفه نیز تا کنون رقم هایی را پرداخت کرده است. البته تسهیلاتی هم از سوی معاونت ها و سازمان ها در حد مقدور ارائه شده است اما در مجموع رقم خسارت‌ها فاصله زیادی با حجم جبران ها دارد.
تورم، رکود اقتصادی شدید و رشد منفی و تغییر نرخ ارز، چالش دوم
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شرایط تورمی، رکود اقتصادی شدید و رشد منفی و تغییر نرخ ارز را چالش دوم و تاثیرگذار بر فضای فرهنگ و هنر می داند و می افزاید: در این دوره تقریبا از اواخر سال ۹۶ و از آغاز سال ۹۷ این چالش بر فضای فرهنگ و هنر کشور تاثیرگذار بوده است و آثار قابل توجهی را بر حوزه فرهنگ و هنر گذاشته است. در حوزه تولید، بالا رفتن هزینه‌های تولید و خدمات را موجب شده است. کوچک شدن پروژه ها، گروه ها و اجرا ها از جمله این تاثیرات است.
صالحی ادامه می‌دهد: به عنوان مثال بسیاری از اسپانسر های اقتصادی که در دوره‌های قبل برای حمایت از حوزه فرهنگ و هنر حضور داشتند، به دلیل شرایط شیوع کرونا این تمایل را از دست داده بودند. بالا رفتن قیمت تولید و بالارفتن پروژه های پرهزینه تر و فاخر تر از جمله این تاثیرات است.
وی در ادامه می‌گوید: تورم، رکود اقتصادی و تغییر نرخ ارز در حوزه مصرف هم تاثیرات قابل توجهی داشته، که از یک طرف موجب کاهش سفارش های تولید شده و از طرفی کاهش سبد تقاضا در حوزه فرهنگ و هنر را به دنبال داشته است.
صالحی ادامه می دهد: طبقه متوسط جامعه بیشتر با حوزه فرهنگ و هنر در ارتباط است و کوچک‌تر شدن طبقه متوسط اجتماعی عملاً بازار تقاضاهای کارهای فرهنگی را به شدت کاهش داده است.
وی در ادامه به حوزه سیاست‌گذاری و حمایتی اشاره می‌کند و می‌گوید: در این حوزه نیز اتفاقات زیادی افتاد و یک حوزه آن تاخیر پروژه های زیرساختی حوزه فرهنگ و هنر است و همچنین در حوزه بین المللی با تغییر نرخ ارز منابع ارزی افزوده نشد و عملاً قدرت تاثیرگذاری منبع مالی در فعالیت‌های بین‌المللی را به شدت کاهش داده است.
بنابراین این موضوع منتهی شد که خیلی از فعالیت ها کم و خیلی از منابع انسانی تعدیل شود. تاثیرات در نقش حمایتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ابعاد مختلف یکی دیگر از این موارد است.
افول سرمایه و امید اجتماعی، چالش سوم
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به چالش سوم در حوزه فرهنگ و هنر کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: روند افول سرمایه و امید اجتماعی سومین چالش در این حوزه است. حوزه فرهنگ و هنر هم در تولید و هم در مصرف به امید اجتماعی نیاز دارد.
تاثیر مجاری غیررسمی نسبت به مجاری رسمی، چالش چهارم
وی در ادامه به چالش چهارم اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: تاثیر مجاری رسمی نسبت به مجاری غیررسمی از دیگر چالش‌ها بود. هرچه در دهه‌های اخیر جلوتر می آییم سهم مجاری غیررسمی بالاتر می‌رود. دو نوع مجاری غیررسمی داریم که شامل ماهواره و اینترنت می شود. این دو مجرا سهم قابل توجهی از مجراهای مصرف در حوزه های فرهنگی و هنری کشور را ایجاد کرده است.
وی ادامه می دهد: به عنوان مثال میانگین مصرف ماهواره در کشور ۲۲ درصد است و آن هایی که ماهواره دارند روزانه دو ساعت و نیم از این مجرا استفاده می کنند. اما مصرف اینترنت 7/57 و همچنین در کشور ما در سنین ۱۵ تا ۲۵ سال این مصرف متفاوت است به 5/85 درصد مصرف اینترنت می رسد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید می‌کند: بنابراین دو مجرای غیررسمی بازار قابل توجهی برای مصرف حوزه های مختلف از جمله موسیقی و فیلم ایجاد کرده است. بنابراین این میدان بازار قابل توجهی برای بحث های مقاومت و ایجاد مشکل برای بهبود کسب و کارهای فرهنگی فراهم کرده و می کند.
صالحی تاکید می‌کند: مجرای غیررسمی مصرفی را ایجاد می‌کند که کاربر با تنوع و همچنین قدرت انتخاب وسیع مواجه است و این مصرف به صورتی رایگان است و این ها خیلی سنگین است برای حوزه مصرف محصولات فرهنگی کشور. زیرا کاربر با بازاری رایگان و با انتخاب حداکثری و مجموعه‌ای از انتخاب ها مواجه است؛ در در حالی که در مجرای رسمی هم باید هزینه کند و هم اینکه قدرت انتخاب وسیعی ندارد و با دامنه ای از مقررات حاکم بر آن مواجه است و این هم یکی از چالش های عمده این حوزه محسوب می‌شد.
مقاومت‌های سازمانی در برابر تغییر، چالش پنجم
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دوازدهم مقاومت های سازمانی را دیگر چالش این دوره در حوزه فرهنگ و هنر بر می‌شمارد و می‌گوید: برخی از حوزه‌ها همراهی های جامع و کاملی در این حوزه نداشتند و وقتی مدیران و کارکنان با برخی تغییرهامواجه می شوند مقاومت هایی از خود نشان می دهند. همچنین وقتی روش و برنامه می‌خواست فضایی را فراهم کند که نظارت مدیران عالی را راحت تر فراهم کند و یا نظارت های همگانی را در پیش داشته باشد با مقاومت‌هایی مواجه می‌شد. بنابراین دو عنصر مقاومت در مقابل تغییر و مقاومت در مقابل نظارت در فضای سازمانی به عنوان چالش دیگر بود.
مناسبات هزینه برنامه، چالش ششم
صالحی در ادامه می گوید: مناسبات هزینه برنامه چالش آخر بود. در ابتدای طرح کلان برنامه ها چند راه مطرح بود که برای اینکه به طرف برنامه‌های جدید برویم راه هایی را داشتیم. یکی از این مسیرها این بود که همه برنامه های قبلی را تعطیل کنیم و احساس من این بود که این کار با چالش های وسیعی همراه خواهد شد و مخالف نگاه حرکت در آرامش است که به عنوان یکی از رویکردهایی بود که به آن اعتقاد دارم. مسیر دوم که بر اساس آن مباحث را نیز دنبال کردیم این بود که ما کمی از برنامه‌های قبل بکاهیم و منابع جدیدی که به دست می‌آوریم برای تامین منابع برنامه‌های جدید به کار ببریم.
وی تصرسح می‌کند: رقمی را برای حمایت از کلان برنامه ها در بودجه قرار دادیم که بتواند به کمک این بیاید که برنامه‌های جدید حمایت شود اما عملاً عملاً امکان آن پدید نیامد زیرا منابع جدید افزایش نیافت؛ برنامه‌های قبلی هم هزینه‌هایش بالارفت؛ کاهش ها هم مقداری اتفاق افتاد اما به اندازه‌ای نبود که به کمک بیاید.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دوازدهم در پایان این گفت و گو می‌گوید: این تجربه نگاری به عنوان یک روایت از تجربه مدیریتی است که حتماً ضعف هایی هم داشته ولی این ضعف ها هم به عنوان تجربه محسوب می‌شود. همچنین این تجربه ها قدرت هایی را هم به همراه داشته که می‌تواند برای مدیران آینده مورد توجه قرار بگیرد.
