«شخصیت متعالی و سلامت روانی در پرتو خدا آگاهی» منتشر شد/ آیا با ذکرگویی آرامش روانی پدیدار می‌شود؟
کتاب «شخصیت متعالی و سلامت روانی در پرتو خدا آگاهی» توسط پژوهشکده باقرالعلوم (ع) منتشر و به بازار کتاب عرضه شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، دین داری و معنویت خواهی، یکی از مؤلفه‌های اساسی در زندگی بشری‌ست که امروزه یکی از ابعاد مهم انسانی در تأمین بهداشت و سلامت روانی شمرده می‌شود. اهمیت این مسئله تا حدی‌ست که سازمان بهداشت جهانی را بر آن داشته است تا در بیانیه‌های خود رسما اعلام کند که بدون توجه به این بعد انسانی، بهداشت روانی، به شکل صحیح و کامل تأمین نخواهد شد و سلامتی، بدون در نظر گرفتن سلامت معنوی، ناقص خواهد بود. حال، پرسش‌های اساسی چنین است: دینداری و معنویت خواهی چگونه سلامت روانی ما را تأمین می‌کند؟ سازو کار و نحوه اثر آن چگونه است؟ آیا اثر مذهب صرفا به نیروهای متافیزیکی آن وابسته است؟ و آیا تنها با ذکرگویی و به یاد خدا بودن (الا بذکر الله) آرامش روانی (تطمئن القلوب) پدیدار می‌شود؛ یا علاوه بر آن، فرایندهای پیچیده روانشناختی اتفاق می‌افتد تا سلامت روانی تحقق یابد؟
به نظر می‌رسد که پشت این اثربخشی، یک سری سازوکارهای بنیادی و عمیق‌تری باشد؛ بنابراین، باید به دنبال سازه‌ها و عوامل اختصاصی‌تری از دین داری، برای بررسی کارکردهای روان شناختی آن بود.
گاه می‌بینیم که برای دینداری و باورها و مناسک مذهبی و به ویژه برای جهت‌گیری‌های مذهبی درونی، مطالعات روانشناختی و شخصیتی صورت می‌گیرد، اما سازوکارها و فرایندهای اثربخشی آن به خوبی تبیین نمی‌شود هرچند در این باره تلاش‌های ارزشمندی صورت گرفته، برخی از مفاهیم و سازه‌های روان شناختی و دینی نیز مطرح شده است؛ اما به نظر می‌آید در این میان حلقه‌های مفقود دیگری هم وجود دارند که برای کشف آن‌ها به تحقیق و پردازش بیشتر در حوزه روانشناسی دینی، به ویژه با توجه به آموزه‌ها و منابع اسلامی، نیازمندیم.
از این رو، با بررسی متون اسلامی (قرآن و حدیث) و آموزه‌های آن، به سازه‌های مهم به نام «خدا آگاهی» می‌رسیم که با سازماندهی و سازوکار خاص خود، در شخصیت و در نتیجه روان آدمی تأثیری عمیق بر جای می‌گذارد. در این کتاب، با عبور از مفاهیم و سازه‌هایی چون خداپنداشت (مفهوم خدا)، خدا انگاره (تصور از خدا) " و دلبستگی به خدا که در پیشینه پژوهش‌های روان شناختی صورت گرفته، در این حوزه یافت می‌شود، «سازه خدا آگاهی» را در حوزه روانشناسی اسلامی مطرح می‌کنیم. پس در ابتدا به واکاوی مفهومی خدا آگاهی پرداخته و جایگاه آن در مقام یک سازه روانشناختی، در سازمان روانی و ساختار وجودی انسان شناسایی و سپس رشد، تحول یافتگی و تعالی شخصیت انسان در پرتو خدا آگاهی را بررسی کرده، به تبیین نقش خدا آگاهی در سلامت روانی می‌پردازیم. این کتاب شامل پنج فصل است.
فصل اول این کتاب با موضوع «واکاوی مفهومی خدا آگاهی» ریز موضوعاتی نظیر تحلیل مفهومی خدا آگاهی، ارتباط ازلی با خدا، بازگشت‌پذیری به اصل خویش، درد جدایی و اشتیاق به بازگشت، اصل بازگشت پذیری، از مبدأ تا معاد، شدت نزدیکی و پیوند صمیمی با خدا، حضور قیومی خدا و پیوستگی دائمی به او، ذکرِ توجه آفرین و هشیار ساز، از خداشناسی تا خدا آگاهی و… مطرح شده است. در این فصل می‌خوانیم که خدا آگاهی، مفهومی است نو در گستره روانشناسی دینی که ابعاد و گستره سازه‌ای آن با واکاوی مفهوم شناختی واژگان سازنده خداگاهی و تحلیل مفهومی سازه‌های تشکیل دهنده آن و توصیف هم گرایی و تمیز واگرایانه آن با مفاهیم پیرامونی، روشن می‌شود. از نظر ما خدا آگاهی یعنی شناخت، توجه و احساس حضور خدا، پیوستگی و تعلق به او، تداوم بخشی به ارتباط وجودی و ناگسستنی با خدا.
در فصل دوم این اثر با عنوان «جایگاه خدا آگاهی در سازمان روانی انسان» به موضوعاتی از جمله بعد معنوی وجود انسان، دلایل ارتباط وجودی و درون مایة خدایی در روان ناهشیار، فطرت الهی و سرشت توحیدی انسان، علل دین گریزی برخی از افراد، بیداری وجدان و امید به ناجی، اصالت حس دینی و مذهبی، منشأ دین داری و حس مذهبی، فقر ذاتی انسان، نیاز به محبت و دل بستگی به خدا و… پرداخته شده است.
«تحول یافتگی و تعالی شخصیت در پرتو خدا آگاهی» عنوان فصل سوم این کتاب است که در آن شخصیت متفاوت و سالم‌تر افراد مذهبی، رشد و تحول شخصیت، شکل گیری، سازمان‌یابی و ساختار خود، فرایند توحید یافتگی و تحقق خویشتن، شخصیت رشدیافته در پرتو خدا آگاهی، ساحت‌ها و انواع خودآگاهی و… مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
عنوان فصل چهارم «نقش خدا آگاهی در سلامت روانی» است که سلامت روانی زیرِ چتر خدا آگاهی، تعادل و سازش یافتگی روانی، احساس ایمنی و اطمینان، زیربنای آرامش روانی، سلامت معنوی، نیروی فزایندة زندگی و بازیابی معنای زندگی از جمله ریزموضوعات آن به شمار می‌رود.
تحلیل مسیر روان شناختی خدا آگاهی تا سلامت روانی عنوان آخرین فصل این کتاب است که گزاره‌های پژوهشی و جامعة آماری و روش نمونه گیری در خصوص موضوع اثر در آن تشریح شده است.
این کتاب در ۲۴۸ صفحه به قلم حجت الاسلام مسعود نور علیزاده میانجی نگاشته و توسط انتشارات پژوهشکده باقرالعلوم به زیور تبع آراسته شده است.
